دوره 24، شماره 93 - ( 4-1403 )
جلد 24 شماره 93 صفحات 48-9 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
kafian N, rajabi farjad H, tootian isfahani S. (2024). Designing a Welfare Governance Model in the Country. refahj. 24(93), : 1 doi:10.32598/refahj.24.93.4300.1
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4175-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4175-fa.html
کافیان نرگس، رجبی فرجاد حاجیه، طوطیان اصفهانی صدیقه. طراحی مدل حکمرانی بهزیستی در کشور رفاه اجتماعی 1403; 24 (93) :48-9 10.32598/refahj.24.93.4300.1
واژه‌های کلیدی: حکمرانی بهزیستی، عوامل فرهنگی/ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حاکمیتی
متن کامل [PDF 1910 kb]
(1566 دریافت)
| چکیده (HTML) (1505 مشاهده)
متن کامل: (194 مشاهده)
مقدمه
یکی از دغدغه‌های مشترک اندیشمندان علوم اقتصادی، مدیریت دولتی و علوم سیاسی، بررسی تفاوتها و موجه تمایز کشورها از نظر رفاه و بهزیستی اجتماعی است (دی آسی، 2010). همچنین دوکان (2010) یکی از عوامل ایجادکننده تمایز در بین کشورها را وضعیت رفاه و بهزیستی می‌داند. تأمین رفاه و بهزیستی از دیرباز به‌عنوان یکی از ارکان امنیت کشورها محسوب شده و میزان توفیق دولتها برای حصول هدف مذکور، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت آنها تلقی می‌شود؛ به‌نحوی‌که تحقق زندگی خوب جزء وظایف اصلی دولتها است (دانایی‌فرد و همکاران، 2013).
با بالارفتن استانداردهای زندگی و دسترسی به امکانات بیشتر، مفهوم بهزیستی اهمیت فزاینده‌ای یافته است. ازاین‌رو بسیاری از اندیشمندان علاقه‌مند به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بهزیستی از زوایای مختلف هستند. انسانها از بدو پیدایش، به دنبال سعادت بوده‌اند و شاید مصداق سعادتمندی در دنیای امروز را تا حدی بتوان با رفاه و بهزیستی توضیح داد.
مؤسسه لگاتوم شاخصی به نام شاخص لگاتوم را برای اندازه‌گیری سطح رفاه دارد. این شاخص به‌جز تولید ناخالص داخلی، عوامل دیگری چون سرمایه اجتماعی، سلامتی، آزادی، سیاسی و کیفیت کلی زندگی را مدنظر قرار می‌دهد. شاخص لگاتوم بر اساس نه شاخص فرعی تشکیل می‌شود که همگی در کنار هم نهایتاً میزان بهزیستی شهروندان یک کشور را اندازه‌گیری می‌کند. شاخصهای فرعی عبارتند از: سرمایه اجتماعی، آزادی فردی، آموزش، سلامت، ایمنی، امنیت و محیط‌زیست (بایرام پور و همکاران، 2021).
حکمرانی، فرآیندی است که طی آن گروهی از مردم به نمایندگی از آنها تصمیم می‌گیرند و گروهی دیگر به نمایندگی از آنها و تحت نظارت آنها اجرا می‌کنند. این واژه شاید برای اولین بار در سال 1979 توسط ویلیام سون در ادبیات اقتصادی بکار رفته و از سال 1980 به بعد کاربرد این واژه بیشتر شده و هنگامی‌که بانک جهانی در سال 1989 گزارش سالانه خود را به حکمرانی خوب اختصاص داد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که حکمرانی خوب جایگاه خود را بدین شکل در ادبیات توسعه گسترش دهد (جلالی خان‌آبادی و همکاران، 2020).
حکمرانی خوب به‌عنوان فرایندها و ساختارهایی تعریف می‌شود که روابط تعهد به ارزشها، هنجارها و اعمال دموکراتیک، خدمات توأم با اعتماد و کارهای مبتنی بر صداقت را جهت می‌دهد (اسکندری و همکاران، 2020). در جمهوری اسلامی ایران یکی از چارچوبهای حکمرانی دولت بر جامعه در قالب برنامه‌های توسعه مطرح می‌شود. یکی از برنامه‌ها برنامه پنج‌ساله ششم توسعه است. در ماده ۸۰ قانون ششم بیان می‌شود که دولت مکلف است طبق قوانین مربوط و مصوبات شورای اجتماعی به‌منظور کاهش آسیبهای اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامع کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی با اولویت اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی، کار، مفاسد اجتماعی و اخلاقی مشتمل بر محورهای ذیل اقدام کنند؛ به‌گونه‌ای که آسیبهای اجتماعی در انتهای برنامه ۲۵ درصد از میزان کنونی کاهش یابد.
پیشگیری از کمبودها، خدمات حمایت از زنان سرپرست خانوار، فاصله مقابله با حمایت قوه قضاییه، فاصله حمایت از بیماران روانی مزمن و سالمندان، فاصله تأمین مسکن نیازمندان و ساماندهی کودکان کار است. مشاوره اجباری ژنتیک زوجین در برنامه ششم توسعه مطرح شده است. سلامت‌محوری و توجه به آن یکی از وظایف مهم دولت در قبال بهزیستی جامعه است. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران، به‌زعم تلاشهای متعددی که برای ایجاد رفاه متناسب با امکانات و فرصتها در مناطق مختلف و در مجموع کشور کرده است، هنوز نتوانسته است در رتبه‌بندی کشورها از لحاظ رفاهی جایگاه مناسب و در خور شایسته کسب کند.
ایران حتی در منطقه منا (آفریقا و خاورمیانه) و کشورهای اسلامی هم از این حیث جایگاه برجسته‌ای نیافته است (علیخانی و همکاران، 2018). در بررسی مؤسسه لگائو نیز با توجه به شاخصهای حکمرانی و بهزیستی در سال 2020، کشور ایران در بین 167 کشور، رتبه 120 را به خود اختصاص داده است و این ناشی از وضعیت نامناسب رفاهی در کشور نسبت به سایر کشورها است (به نقل از اسکندری و همکاران، 2020).
در کشور ما، نظام رفاهی که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اداره می‌شود بر پایه مقرراتی قانونی است که حقوقی مشخص برای افراد و تکالیفی معین برای نهادهای دولتی، عمومی و مستقل تعیین می‌کند. از یک سو فرد و خانواده را در برابر پریشانیهای اجتماعی و اقتصاد ناشی از قطع یا کاهش درآمد که به دلایلی همچون پیری، بیکاری، بازنشستگی، ازکارافتادگی، ... تضمین می‌کند و از سوی دیگر، می‌کوشد تا با فراهم‌آوردن خدماتی مانند درمان با اعطای کمک‌هزینه‌های مختلف سطح رفاه فرد و خانواده را بالا ببرد (پاکبازی و ارغند، 2020).
همچنین، با توجه به دغدغه‌های موجود در سطح کشور در خصوص بهزیستی و رفاه جامعه، سازمان بهزیستی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان ارائه‌دهنده خدمات اجتماعی به گروههای خاص با وظایف گسترده تاکنون جایگاه خود را به‌عنوان یک سازمان راهبردی و کلان اجتماعی پیدا نکرده است و شفاف‌نبودن اهداف سازمان، تمرکز شدید بر بروکراسی و انجام صرف تشریفات اداری، بدون توجه به خروجی کار، جزئیات کار، تمرکز روی داده‌ها، کم‌توجهی به کارایی و کنترل هزینه‌ها اثربخشی، ضعیف‌بودن نظام نظارتی و مدیریت عملکرد، نداشتن روشهایی برای بازنگری و بهبود فرایندها و نهایتاً عدم تمرکز بر خواسته‌های جمعیت تحت نظارت می‌توان اشاره داشت (علیخانی و همکاران، 2018).
در این پژوهش با بحث در مورد مفهوم حکمرانی بهزیستی، تلاش دارد تا مدل مناسبی از حکمرانی بهزیستی را در کشور به تصویر کشیده و درنهایت به سؤالات زیر پاسخ دهد.
بحث بهزیستی به‌عنوان کانون محوری سیاست‌گذاری اجتماعی در دست توجه بسیاری از کشورها با نیتهای مختلف بوده است که متناسب با مکاتب و ایدئولوژی خود، نظامها و الگوهای بهزیستی، برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و گامهای پیاده‌سازی و اجرای آن را فراهم می‌آورند (موسوی و زاهدی‌وفا، 2015). بهزیستی یک مفهوم عمومی و مدرن است. درباره این مفهوم با رویکردها و در مکاتب مختلف بحث شده است و هر یک مسیر خاصی را پیموده‌اند. به علاوه درباره بهزیستی تعاریف و مفاهیم مختلفی بحث شده است (طاهری و حسین‌زاده، 2017). به‌طورکلی نظریه‌های مختلف اقتصادی در راستای اولویت‌بندی بازیگران تأمین‌کننده بهزیستی عمومی سه دیدگاه را مطرح می‌کنند: نخست، تئوری اقتصادی دولت‌محور که ریشه در مکتب سوسیالیستی و اصول جمع‌گرایانه دارد. در این تئوریها نقش بهزیستی دولت تأمین‌کننده حداقل بهزیستی در عین تحقق عدالت اجتماعی است. دوم، تئوری اقتصاد بازارمحور که ریشه در مکتب کاپیتالیستی و اصول فردگرایانه داشته و نقش بهزیستی دولت تأمین‌کننده جامع بهزیستی عمومی ضمن افزایش کارایی و ثروت فردی اجتماعی است. با توجه به دستاوردهای متعدد و شکستهای بسیار این دو جریان، سومین جریان نیز پدید آمد که بر تحقق عدالت اجتماعی ضمن افزایش ثروت اجتماعی و بهزیستی فردی تأکید داشته و با عنوان رویکرد ترکیبی شناخته می‌شود. در رویکرد ترکیبی به نقش هم‌زمان دولت و بازار تأکید می‌شود. برآیند تحولات نظری جدید با عنوان تئوری ترکیبی دولت موافق بازار شناخته می‌شود (دانایی‌فرد و پاشایی، 2021).
تأملی بر تفاوتهای موجود در میان کشورها نشان می‌دهد که بعضی از تفاوتها نظیر تفاوت در تولید ملی، آموزش، بهداشت و غیر جنبه کمی داشته و با عنوان رفاه عینی شناخته می‌شود، درعین‌حال بعضی تفاوتها نظیر خوشبختی، دلالت بر بهزیستی روانی تجربه‌شده به وسیله افراد دارد (رزمی و صدیقی، 2015). لازم به ذکر است که تفاوت در سطح بهزیستی کشورها می‌تواند ناشی از تفاوت در سیستمهای اداره کشورها و کیفیت متفاوت خدمات دولتی باشد. دولت به‌عنوان یک عنصر اجتماعی نهادساز در عملکرد مناسب بازارها، توزیع عادلانه درآمدها و ایجاد نهادهای کارآمد نقش مهمی ایفا می‌کند، به نحوی زمینه‌ساز رشد اقتصادی کشور می‌شود (فانی و همکاران، 2015). این موضوع با بحثهای مربوط به «شکل جدیدی از حکمرانی» یا برنامه‌های تحقیقاتی «مدیریت عمومی جدید» و «حکمرانی» که همه آنها مستقیماً با شفافیت، مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری و پاسخگویی ارتباط دارد، ارتباط نزدیکی دارد.
مفاهیم برای توصیف حاکمیت سیاستهای اجتماعی عمومی متعدد است و هم از نظر نام و هم از ویژگیهای پیوست آن متفاوت است. در ادبیات مرتبط با تحقیق، اصطلاحات حکمرانی بهزیستی (میرزاآقانسب و همکاران، 2016)، حکمرانی اجتماعی مشاهده می‌شود، هرچند ارتباط سست و ضعیفی بین حکمرانی و بهزیستی مدرن دولتی وجود دارد (بل و همکاران، 2018) یا حکمرانی و سیاست اجتماعی. دراین‌بین، عدم موفقیت برخی حکومتها در انجام وظایف حکومتی خود سبب ایجاد اندیشه حکمرانی خوب شد که به دنبال کاهش اختلالهای سیاسی و افزایش سیاستهای مطلوب در راستای بهبود فضای کسب‌وکار و ارتقای رشد سیاسی است (کلیماخ و همکاران، 2018). حکمرانی روش به‌کارگیری توانایی و قدرت مردم به معنای سیاست‌سازی و عمل به سیاستها و تصمیم‌گیریهای عمومی است. به‌عبارت‌دیگر، حکمرانی مجموعه‌ای از روشهای فردی و نهادی، عمومی و خصوصی است که امور مشترک مردم را اداره می‌کند (بریجس و همکاران، 2019).
حکمرانی همان اعمال قدرت سیاسی، اقتصادی و اداری برای مدیریت امور کشور در همه سطوح است و حکمرانی خوب شامل مکانیسمها، فرآیندها و نهادهایی است که به‌واسطه آنها شهروندان، گروهها و نهادهای مدنی منافع خود را دنبال و حقوق قانونی خود را اجرا کنند و تعهدهای خود را برآورده سازند (مایتی و موخیرجی، 2013). حکمرانی خوب دارای ویژگیهایی مانند وجود و تقویت ساختارهای دموکراتیک در جامعه، شفافیت، پاسخگویی، هوشمندی و توسعه مشارکت‌جویانه، توجه و واکنش به درخواستهای سایر شهروندان، ایجاد خط‌مشیهای مناسب اقتصادی برای تسهیل توسعه و احترام به قانون و حاکمیت قانون است (یوسف و همکاران، 2016).
حکمرانی خوب از دو ایدئولوژی سیاسی عمده شامل نئولیبرالیسم و سوسیال‌دموکراسی نشان گرفته است. ایدئولوژی اول بر حداقل دخالت دولت و حداکثر دخالت سازمان تأکید و ایدئولوژی دوم به دنبال شناخت و بهره‌گیری از کارایی بازار در شرایطی است که بر استانداردهای عدالت اجتماعی و بهبود اقتصادی در بلندمدت استوار است و به ایجاد زیرساختهای سیاسی و نهادی و توانمندسازی اجتماعی توجه دارد (مولیک و همکاران، 2018).
تأمین بهزیستی در سیاستهای اجتماعی یکی از اهداف مهم نظامهای سیاسی و حکومتی است که برگرفته از تحولات مدرن جامعه بشری است و در قالب مفاهیمی همچون عدل، کمک به نیازمندان، محرومان و مستمندان، تأمین امنیت و آزادی معنا پیدا می‌کند (موسوی و زاهدی‌وفا، 2015).
اسکندری و همکاران (2020) پژوهشی را با عنوان شناسایی عوامل مؤثر بر حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی: یک پژوهش کیفی انجام دادند. یافته‌ها نشان داد که حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی دارای 197 کد باز در 19 کد محوری و 7 کد انتخابی بود. کدهای انتخابی شامل مشارکت (با سه کد محوری مشارکت در ارائه خدمات، مشارکت نهادهای مردمی و تشکلها در حکمرانی و مشارکت در سیاست‌گذاری)، پاسخگویی (با دو کد محوری پاسخگویی به نهادها و نظارت)، کارایی و اثربخشی (با سه کد محوری ارائه طرحهای اشتغال‌زا، بازدهی بیشتر خدمات و ثبات در اقتصاد)، تصویب و حاکمیت قانون (با چهار کد محوری اتخاذ سیاستهای صحیح، احترام دولت و مردم به قانون، حفظ امنیت و ثبات در جامعه)، مسئولیت‌پذیری (با سه کد محوری مسئولیت‌پذیری مدیران، نظارت مردم و ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی)، شفافیت (با دو کد محوری مبارزه با فساد و آزادی رسانه‌ها) و عدالت (با دو کد محوری ارائه خدمات برابر و اثربخش و مقابله با تبعیضهای اجتماعی) بودند.
کریم‌پور و همکاران (2020) پژوهشی را با عنوان مطالعه نقش کیفیت حکمرانی خوب در رفاه عمومی (موردمطالعه: کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) انجام دادند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که در کشورهای عضو همکاری اسلامی و عضو همکاری اقتصادی و توسعه بین حکمرانی خوب و رفاه ملی همبستگی معنادار مستقیمی وجود دارد؛ به‌طوری‌که شدت همبستگی در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه بیشتر از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی است. پس از کنترل هم‌خطی بین ابعاد حکمرانی خوب، در بین کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه از بین ابعاد شش‌گانه متغیر حکمرانی خوب، ابعاد کنترل فساد و کیفیت قوانین و مقررات تأثیر معنادار مستقیمی بر رفاه ملی دارد؛ به‌طوری‌که این دو متغیر توانسته‌اند 90 درصد از تغییرات رفاه ملی را تبیین کنند. در بین کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی، فقط بُعد کارآمدی و اثربخشی دولت توانسته است تأثیر معنادار مستقیمی بر رفاه ملی داشته باشد. همچنین کارآمدی و اثربخشی دولت با توجه به ضریب تبیین به‌دست آمده توانسته است 74 درصد از تغییرات رفاه ملی را تبیین کند.
محمدیها و همکاران (2021) پژوهشی را با عنوان طراحی مدل ارتقای نام سلامت کشور با تأکید بر راهبردهای حکمرانی انجام دادند. بر اساس یافته‌های تحقیق، به‌منظور ارتقای حکمرانی سلامت، ۱۰ راهبرد اصلی و ۵۸ راهبرد فرعی باید مدنظر قرار گیرد. راهبردهای شناسایی‌شده شامل جهت‌گیری استراتژیک، مدیریت بهینه منابع مالی، توسعه مشارکت ذینفعان، توسعه منابع دانشی، ارتقای سلامت اداری، توسعه دانش فنی، ارزش‌مداری و اخلاقی‌گرایی، توسعه بستر اجرایی و عملیاتی، مدیریت ظرفیت ارائه خدمات و تولیت متوازن و یکپارچه است.
مولار و بنیت پژوهشی را با عنوان جستجوی حکمرانی بهزیستی جدید در چین: قرارداد خدمات اجتماعی و تأثیر بر روابط دولت و سازمانهای مردم‌نهاد انجام دادند. در دهه گذشته، تأثیر نیروهای جهانی برای اصلاحات بخش دولتی از طریق مشارکت سازمانهای بخش سوم در ارائه خدمات اجتماعی در قالب قرارداد از خدمات اجتماعی در حال افزایش است. دولت چین با درک اینکه دولت به‌تنهایی می‌تواند در تأمین مالی و ارائه خدمات اجتماعی با کیفیت خوب مشکل داشته باشد، تلاش کرده است تا سازمانهای غیردولتی را برای ارائه آنها مشارکت دهد. این مقاله به‌طور انتقادی بررسی می‌کند که چگونه قرارداد خدمات اجتماعی اتخاذشده در چین باعث افزایش خدمات اجتماعی شده است. این مقاله همچنین به اصلاحات حکمرانی اجتماعی در چین و تأثیرات آن بر روابط دولت و سازمانهای مردم‌نهاد می‌پردازد.
آنگارو و لانگ پژوهشی را با عنوان توضیح تغییر سطح سیستم در مدیریت بهزیستی: نقش عدم قطعیت سیاست و ترکیب سازوکارهای اجتماعی انجام دادند. این مقاله استدلال می‌کند که سطح مشخصی از عدم قطعیت در طراحی خط‌مشی ممکن است عامل تسهیل‌کننده و نه مانع تغییر سطح سیستم در ترتیبات حکمرانی بهزیستی باشد، به شرطی که با تحریک ترکیبات خاصی از مکانیزمهای اجتماعی شکل دهند که پویایی روند تغییر را ترکیب می‌کند. این استدلال با تجزیه‌وتحلیل موردی از تغییر سیستماتیک در مدیریت بیماریهای مزمن در منطقه لومباردی ایتالیا در سالهای 2016-2017 نشان داده شد.
پاردینگ و همکاران پژوهشی را با عنوان اصلاح حاکمیت در زمینه: شرایط کار و اشتغال متخصصان بخش بهزیستی انجام دادند. نویسندگان ادعا می‌کنند درحالی‌که شرایط مختلف در محیط‌های کاری مختلف تا حدودی همیشه قابل پیش‌بینی است، به نظر می‌رسد که برنامه‌های فعلی حاکمیت در بخش بهزیستی این تفاوتها را تشدید می‌کند؛ بنابراین، سهم نظری مقاله در امتیاز پویاییهای زمینه‌ای محلی است. نویسندگان تأکید قوی‌تری بر چارچوبهای مرجع مکانی در مطالعات آینده درباره شرایط متخصصان بخش رفاه دارند.
روش
این تحقیق از نظر هدف کاربردی با رویکردی آمیخته است. پژوهش آمیخته ترکیبی از فنون کمی و کیفی در تحقیق است. در طرحهای تحقیق آمیخته اکتشافی، پژوهشگر در صدد زمینه‌ای درباره موقعیتی نامعین است. رویکرد ترکیبی تصویری کامل‌تر و درکی عمیق‌تر از پدیده موردنظر به دست می‌دهد. در این پارادایم در مرحله کیفی به یکپارچگی بین آراء و مبانی نظری با توجه به مسئله موردنظر دست یافتیم و در مرحله کمی این نتایج را برای تأیید و تعمیم‌پذیری یافته‌ها به آزمون گذاشتیم. بدین منظور، ابتدا برای نگارش مبانی نظری پژوهش از روش کتابخانه‌ای استفاده و اطلاعات از منابع اولیه و ثانویه (بررسی سوابق و مدارک و مصاحبه) جمع‌آوری شده است. در مرحله اول، به گردآوری داده‌های کیفی پرداخته و برای شناخت نشانگرهای لازم از طریق نظریه زمینه‌ای طرح نظام‌مند و انجام مصاحبه بر مبنای نمونه‌گیری نظری، ابعاد گوناگون این نظام شناسایی و مدل نهایی پژوهش بر مبنای تحلیل داده‌بنیاد طراحی شد.
در این مرحله تعدادی از مدیران عالی سطحی یک و دو و نیز کارشناسان خبره سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور در ستاد مرکزی که در زمینه پژوهش دارای تجربیات لازم و یا مطالعات آکادمیکی و دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد و با تجربه بالای 10 سال بودند، به صورت نظری و بر اساس روش گلوله برفی، به‌عنوان نمونه و نماینده جامعه هدف انتخاب و از آنها مصاحبه به عمل آمد.
روش اصلی جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی این پژوهش، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته فردی به صورت حضوری و تلفنی بود. مصاحبه‌ها با استفاده از دستگاه ضبط‌صوت، ضبط و پس از انجام هر مصاحبه، بعد از چند بار گوش‌دادن به‌منظور اطمینان از پایایی، نسخه‌برداری به صورت کلمه به کلمه، انجام می‌شد. مدت مصاحبه بین 40 تا 60 دقیقه بود. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نمونه‌گیری به صورت نظری -نمونه‌گیری نظری روشی برای گردآوری داده‌ها برای نظریه‌پردازی است که کدگذاری و طراحی روش پرسشگری برای ادامه مسیر، هم‌زمان انجام می‌شود؛ یعنی در هر گام ضمن تحلیل و کدگذاری داده‌ها، پژوهشگر سرنخهایی را برای ادامه روند پرسشگری و گردآوری داده‌ها مشخص می‌کند- انجام این نمونه‌گیری تا رسیدن مقوله‌ها به اشباع ادامه یافت. پس از مصاحبه دوازدهم، داده‌ها تکرار شدند و مفهوم جدیدی شناسایی نشد. باوجوداین، برای اطمینان بیشتر سه مصاحبه دیگر نیز انجام شد.
در مرحله دوم (بخش کمی)، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بر مبنای نتایج حاصل از مصاحبه‌های بخش کیفی با 109 گویه طراحی شد. گویه‌ها بر پایه طیف لیکرت، از خیلی زیاد (5) تا خیلی کم (1) تنظیم شدند. پس از سنجش روایی (توسط استاد راهنما، متخصصین و خبرگان(، پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ (76/ 0) محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. نمونه آماری این پژوهش، از بین کارشناسان خبره سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بهزیستی کل کشور که با موضوع تحقیق در ارتباط بودند و اطلاعات کافی در این زمینه داشتند، به صورت هدفمند تعیین شدند. در این مرحله، بعد از گردآوری داده‌ها، با استفاده از روش آماری مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزار Smart PLS نسخه شماره دو نسبت به برازش مدل اقدام شد.
یافته‌ها
بخش کیفی: در مرحله نخست به گردآوری داده‌های کیفی از خلال مصاحبه‌های عمیق با مشارکت‌کنندگان پژوهش پرداخته شد. شیوه گردآوری اطلاعات در این بخش مبتنی بر مصاحبه بود که مصاحبه با افراد به صورت رودررو و نیز برخی مواقع به صورت تلفنی در زمان‌های مختلف اداری انجام شد. میانگین زمان مصاحبه‌ها حدوداً 50 دقیقه بود. مطابق روش نظام‌مند نظریه داده‌بنیاد، یک روش تحقیق کیفی است که برای نظریه‌پردازی پیرامون پدیده موردمطالعه استفاده می‌شود. این روش زمانی استفاده می‌شود که ادبیات پژوهش پیرامون موضوع از غنای لازم برخوردار نباشد. همچنین هدف ارائه یک نظریه جدید است که تاکنون در جوامع پژوهشی مطرح نشده است. پس از گردآوری داده‌ها، با کدگذاری باز، کار تحلیل را شروع و به‌واسطه آن، داده‌ها در مقوله‌های اصلی کدگذاری شدند.
تحلیل داده‌ها
الف: کدگذاری: فرآیند تحلیل و نام‌گذاری مفاهیم، طبقه‌بندی و کشف ویژگیها و ابعاد آنها در داده‌ها از طریق انجام مقایسه‌های مداوم انجام می‌شود. در پژوهش فوق مصاحبه‌ها با استفاده از تحلیل محتوا سطر به سطر بررسی و بر اساس تشابه، مفهوم و اشتراکات بین کدهای باز، مفاهیم و مقولات مشخص شدند. از طریق کدگذاری باز،109 مفهوم بر اساس نظر خبرگان استخراج شد. این مفاهیم در 20 مقوله فرعی طبقه‌بندی و مقوله‌ها حول محور 5 مقوله اصلی قرار گرفتند.
.جدول (1). نمونه کدها و مقوله‌های مستخرجه از مصاحبه با خبرگان
در مرحله بعد، کدهایی که از مرحله قبل استخراج بود و از نظر محتوایی با هم اشتراک داشتند، توسط محقق ادغام شده و ابعاد و مؤلفه‌ها و شاخصها را شکل دادند. بر اساس نتایج حاصل‌شده، 5 بُعد عوامل فرهنگی/ اجتماعی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حکومتی و 19 مؤلفه مشارکت عمومی، عدالت اجتماعی، پاسخگویی، عوامل فرهنگی، رفاه اجتماعی، کارایی و اثربخشی بهبود فضای کسب‌وکار، ثبات سیاسی، امنیت عمومی، امنیت سیاسی، سلامت اجتماعی، کیفیت زندگی کاری، سلامت روانی در محیط کار، عوامل دولتی، عوامل قانونی، کیفیت قوانین و مقررات، ابزارهای پاسخگویی، خط‌مشی‌گذاری بهزیستی و تغییر نقش دولت هستند. ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای حکمرانی بهزیستی در جدول شماره دو ارائه شده است.
جدول (2). ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای حکمرانی بهزیستی
با عنایت به موارد فوق و با توجه به نتایج حاصله از تحلیل تم و نظرخواهی از خبرگان طراحی شد، در شکل شماره یک که نتایج حاصل از تحلیل با نرم‌افزار مکس‌کیودا قابل‌مشاهده است.
شکل (1). نتایج حاصل از تحلیل با نرم‌افزار MAXQUDA
ب) بخش کمی و اعتبارسنجی مدل پیشنهادی
در پژوهش حاضر از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری بر پایه روش حداقل مربعات جزئی برای آزمون مدل حکمرانی بهزیستی استفاده شد. در ابتدا برای اعتبارسنجی مدل باید از کفایت نمونه اطمینان حاصل کرد که 386 نفر از مدیران و خبرگان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور بودند. روشهای متعددی برای بررسی کفایت حجم نمونه وجود دارد که ازجمله آنها شاخص KMO است که مقدار آن همواره بین صفر تا یک در نوسان است. از سوی دیگر، برای اطمینان از مناسب بودن داده‌ها مبنی بر اینکه ماتریس همبستگیهایی که بر پایه تحلیل قرار می‌گیرد در جامعه برابر با صفر نیست از آزمون بارتلت استفاده شد. نتایج خروجی محاسبه شاخص KMO و آزمون بارتلت در جدول شماره سه ارائه شده است.
جدول (3): نتایج محاسبات شاخص KMO و آزمون بارتلت
با توجه به جدول شماره 3، مقدار شاخص KMO و آزمون بارتلت به ترتیب 845/ 0 و 000/ 0 است که نشان‌دهنده کفایت نمونه‌ها است.
بررسی مدل‌سازی معادلات ساختاری
بررسی مدلهای معادلات ساختاری از دو مرحله اصلی تشکیل شده است. مرحله اول بررسی برازش مدل و مرحله دوم، آزمودن فرضیه‌های پژوهش هستند. بررسی برازش مدل خود در سه بخش برازش مدلهای اندازه‌گیری، برازش مدل ساختاری و برازش مدل کلی انجام می‌شود:
برازش مدلهای اندازه‌گیری
یک مدل اندازه‌گیری مربوط به بخشی از مدل کلی می‌شود که دربرگیرنده یک متغیر به همراه با سؤالات آن متغیر است. برای بررسی برازش بخش اول یعنی برازش مدلهای اندازه‌گیری سه مورداستفاده می‌شود: پایایی شاخص، روایی همگرا و روایی واگرا. پایایی نیز خود توسط معیارهایی همانند: (1) آلفای کرونباخ و (2) پایایی ترکیبی موردسنجش واقع می‌شود.
جدول (4): مقادیر آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و مقدار میانگین واریانس استخراج‌شده
برای بررسی برازش مدلهای اندازه‌گیری از سه شاخص آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرایی استفاده شد. همان‌طوری که در جدول 4 مشاهده می‌شود، مقادیر شاخصهای فوق، به ترتیب بالاتر از 7/ 0، 7/ 0 و 5/ 0 هستند که نشان از برازش مناسب شاخصها است. همچنین، کیفیت مدلهای اندازه‌گیری در روش پی. ال. اس، با استفاده از معیار مقادیر اشتراکی ارزیابی می‌شود. این معیار نشان می‌دهد که چه مقدار از تغییرپذیری شاخصها توسط سازه مرتبط با خود تبیین می‌شود.
روایی واگرا
در این تحقیق از روش فورنل و لارکر برای سنجش روایی واگرا استفاده شده است.
جدول (5): مقادیر روایی واگرا
به‌زعم فورنل و لارکر روایی واگر وقتی در سطح قابل قبولی است که میزان میانگین واریانس استخراج‌شده برای هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازه‌های دیگر در مدل باشد؛ بنابراین، می‌توان ادعا کرد که روایی واگر برقرار است.
مقادیر بار عاملی
شکل 4-1 مقادیر بار عاملی را نشان می‌دهد. با توجه به اینکه مقادیر بار عاملی بایستی بالاتر از 4/ 0 و یا 5/ 0 باشد، می‌توان استنباط کرد که این شاخص نیز دارای معیارهای لازم است.
معیارهای ارزیابی برازش بخش ساختار
الف) اعداد معناداریِ t
ابتدایی‌ترین معیار برای سنجش رابطه بین سازه‌ها در مدل بخش ساختاری، اعداد معناداری t است. درصورتی‌که مقدار این اعداد از 96/ 1 بیشتر شود، نشان از صحت رابطه بین سازه‌ها و درنتیجه تأیید فرضیه‌های پژوهش در سطح اطمینان 95% است. البته باید توجه داشت که اعداد t فقط صحت رابطه‌ها را نشان می‌دهند و شدت رابطه بین سازه‌ها را نمی‌توان با آنها سنجید. برای این کار باید از معیار دیگری استفاده کرد. همان‌طور که در شکل (2) مشخص است، ضرایب مربوط به مسیر بین متغیرها از مقدار 96/ 1 بیشتر است که معنادار بودن این مسیر و مناسب بودن مدل ساختاری را نشان می‌دهد.
شکل (3): مدل معادلات ساختاری در حالت ضرایب معناداری
ب) معیارهای R2
دومین معیار برای بررسی برازش مدل ساختاری در یک پژوهش ضرایب R2 مربوط به متغیرهای پنهان درون‌زای مدل است. با توجه به جدول (6) مقادیر R2 نشان از برازش مناسب مدل دارد.
جدول (6): مقادیر R2
R2 معیاری است که برای متصل‌کردن بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل‌سازی معادلات ساختاری به کار می‌رود و نشان از تأثیری دارد که نشان از تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا دارد. چین سه مقدار 19/ 0، 33/ 0 و 67/ 0 عنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی در نظر گرفت؛ بنابراین، می‌توان ادعا کرد که این معیار در حد متوسط قرار دارد.
پ) معیار افزونگی
جدول 7 مقادیر افزونگی را نشان می‌دهد.
جدول (7). مقادیر افزونگی
این معیار از حاصل‌ضرب مقادیر اشتراکی سازه‌ها در مقادیر R2 مربوط به آنها به دست می‌آید و نشانگر مقدار تغییرپذیری شاخصهای یک سازه درون‌زا است که از یک یا چند سازه‌ها برون‌زا تأثیر می‌پذیرد. با توجه به اینکه حکمرانی بهزیستی به‌عنوان متغیر برون‌زا، تأثیر در این بخش ندارند، مقادیر برای سایر متغیرها در جدول 4 نشان داده شده است.
معیارهای ارزیابی برازش بخش کلی
مقدار معیار ارزیابی برازش بخش کلی مربوط به بخش کلی مدلهای معادلات ساختاری است. بدین معنی که توسط این معیار، محقق می‌تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش، برازش بخش کلی را نیز کنترل کند. معیار فوق توسط تننهاوس و همکاران ابداع شد و طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
به‌طوری‌که میانگین نشانه میانگین مقادیر اشتراکی هر سازه بوده و Ave R2 سازه‌های درون‌زای مدل است. نتیجه عملیات فرمول فوق نشان می‌دهد که مقدار فرمول فوق، 257/ 0 است. درنتیجه با توجه به سه مقدار 01/ 0، 25/ 0 و 36/ 0 که به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی شده است. حصول 257/ 0 نشان از برازش متوسط مدل کلی است.
بحث و نتیجه‌گیری
بهزیستی عمومی، یکی از مسائل مهم در مدیریت دولتها است و مشروعیت دولتها تا حدودی به توانمندی آنها در ارتقای بهزیستی در جامعه بستگی دارد. در چند سال گذشته، سطح بهزیستی عمومی مردم در جامعه بنا به دلایلی همچون تحریمهای کشورهای غربی و شیوع ویروس کرونا کاهش پیدا کره است. ازاین‌رو ضرورت دارد که به‌منظور ارتقای بهزیستی در جامعه الگویی ارائه شود. پژوهش حاضر محور خود را به‌منظور ارتقای سطح بهزیستی در جامعه وزارت تعاون، رفاه و تأمین اجتماعی و سازمانی بهزیستی کشور قرار داد و بر مبنای الگوی حکمرانی خوب، الگوی حکمرانی بهزیستی را توسعه داد.
الگوی پژوهش حاضر دارای یک ساختار جامع بوده که می‌تواند مبنای تصمیمات سیاست‌گذاران قرار بگیرد و از آن برای ارتقا و بهبود سطح بهزیستی شهروندان کشور استفاده شود. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، پنج بُعد عوامل اجتماعی/ فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حکومتی برای حکمرانی بهزیستی شناسایی شدند. در این پژوهش، به ابعاد بهزیستی شناسایی‌شده در سایر پژوهشها توجه شده است، اما ضمن ایجاد یک تفکیک مناسب بین ابعاد بهزیستی، در بین شاخصها، عوامل بومی گنجانده شده است.
نتایج به‌دست‌آمده با مطالعات پژوهشگران مختلفی همچون اسکندری و همکاران (2020)، کریم‌پور و همکاران (2020)، محمدیها و همکاران (2020)، جلالی خان‌آبادی و همکاران (2019)، شمشیری و همکاران (2019)، علیخانی و همکاران (2018)، طاهری و حسین‌زاده (2018) و میرزاآقانسب و تقوی (2014) همخوانی دارد.
نتایج مطالعات اسکندری و همکاران (2020) نشان داد که حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی شامل مشارکت (با سه کد محوری مشارکت در ارائه خدمات، مشارکت نهادهای مردمی و تشکلها در حکمرانی و مشارکت در سیاست‌گذاری)، پاسخگویی (با دو کد محوری پاسخگویی به نهادها و نظارت)، کارایی و اثربخشی (با سه کد محوری ارائه طرحهای اشتغال‌زا، بازدهی بیشتر خدمات و ثبات در اقتصاد)، تصویب و حاکمیت قانون (با چهار کد محوری اتخاذ سیاستهای صحیح، احترام دولت و مردم به قانون، حفظ امنیت و ثبات در جامعه)، مسئولیت‌پذیری (با سه کد محوری مسئولیت‌پذیری مدیران، نظارت مردم و ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی)، شفافیت (با دو کد محوری مبارزه با فساد و آزادی رسانه‌ها) و عدالت (با دو کد محوری ارائه خدمات برابر و اثربخش و مقابله با تبعیضهای اجتماعی) هستند.
کوزولووسکی و همکاران (2021)، در پژوهش خود رفاه عمومی در اوکراین را در دوران همه‌گیری کووید- 19 و دیجیتالی‌شدن اقتصاد ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که سطح رفاه عمومی در اوکرانی در سطح بسیار پایین و حتی پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. ووکلاتو و همکاران (2021) در مطالعه خود دو چارچوب متفاوت برای ارزیابی رفاه عینی و ذهنی یا شادی و همچنین ابعاد مربوط به آنها را ارائه دادند. رفاه عینی به طور عمده به دلیل چندبعدی بودن آن یک چالش اساسی است؛ بنابراین، پژوهشگران بر تعیین دقیق ابعاد اندازه‌گیری عینی آن متمرکزشده‌اند. رفاه عینی شامل ابعاد سلامت، فرصتهای شغلی، محیط‌زیست، امنیت، سیاست و توسعه اجتماعی- اقتصادی است. رفاه ذهنی اصطلاح علمی خوشبختی، یک ارزش محوری در زندگی مردم است. بر این اساس، به‌منظور فراهم‌کردن بسترهای لازم برای حکمرانی بهزیستی، توجه به عوامل مختلفی همچون عوامل فرهنگی و اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. در حقیقت، برای اعمال حکمرانی بهزیستی نیازمند آن هستیم تا سطح مشارکت عمومی شهروندان در موضوعات مختلف موردتوجه قرار گیرد تا بتوان با دریافت نظرات و افکار شهروندان از آنها برای برقراری عدالت اجتماعی استفاده کرد. از سوی دیگر، زمانی که ارکان مختلف اداری کشور خود را ملزم به پاسخگویی ندانند نمی‌توان انتظار داشت که شهروندان از سطح نسبی بهزیستی برخوردار باشند. در کنار این عامل، توجه به عوامل فرهنگی همانند دسترسی به آموزش، افزایش نرخ باسوادی، کاهش سطح فساد در جامعه و ... می‌تواند میزان ادراک شهروندان از بهزیستی را در جامعه ارتقا دهد. از سوی دیگر، مطالعه حاضر نشان داد زمانی که دولتها بر اساس وظایف و ماهیتی که دارند، زمینه را برای ایجاد طرحهای اشتغال‌زایی و به‌کارگیری ظرفیتهای مختلف بخش خصوصی بکار می‌گیرند، می‌توان پذیرفت که سطح رفاه نسبی در جامعه حکم‌فرما شود. همچنین، برقراری ثبات نسبی در مؤلفه‌های مختلفی امنیت ملی و امنیت عمومی، سبب خواهد شد تا علاوه بر شهروندان، سرمایه‌گذاران مختلف داخلی و خارجی به سمت تولید و توسعه چرخه اقتصادی در کشور هدایت شوند و از کشور گریزان نشوند. از دیگر نتایج این تحقیق توجه به سلامت روانی جامعه است.
سلامت روانی جامعه زمانی حاصل می‌شود که به سه مقوله سلامت اجتماعی، کیفیت زندگی کاری و سلامت روانی در محیط کار توجه شود. بر اساس یافته‌های تحقیق، انتظار می‌رود تا عوامل حاکمیتی در مدل حکمرانی بهزیستی به مدد شهروندان قرار بگیرد تا بتوانند با اعمال خط‌مشی‌گذاریهای مناسب و ابزارهای مختلف پاسخگویی، سطح کیفی قوانین و مقررات را بهبود بخشند. بر این اساس انتظار می‌رود تا دولت با فراهم‌کردن شرایط لازم برای بخشهای مختلف و ایجاد زیرساختهای مختلف نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همانند سرمایه‌گذاری در زیرساختهای مختلف کشور، فراهم‌کردن شرایط سیاسی کشور برای مشارکت شهروندان، ترویج سرمایه‌گذاری در سطوح داخلی و خارجی و بهبود فضای کسب‌وکار و جلوگیری از اعمال سلیقه در بین کارگران مختلف کشور و تحول در نظام اداری کشور با بهره‌گیری از نخبگان جامعه اقدام مناسبی انجام دهد. ضمن اینکه، اقدامات زیر می‌تواند روند بهزیستی کشور را تقویت کند:
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش تمام بخشهای تحقیق مشارکت داشتند.
منابع مالی
برای تهیه این مقاله هیچ‌گونه حمایت مالی مستقیم از هیچ نهاد یا سازمانی دریافت نشده است.
تضاد منافع
این مقاله با سایر آثار منتشرشده نویسندگان همپوشانی ندارد.
پیروی از اخلاق تحقیق
در این مقاله همه حقوق مربوط به اخلاق تحقیق رعایت شده است.
منابع
یکی از دغدغه‌های مشترک اندیشمندان علوم اقتصادی، مدیریت دولتی و علوم سیاسی، بررسی تفاوتها و موجه تمایز کشورها از نظر رفاه و بهزیستی اجتماعی است (دی آسی، 2010). همچنین دوکان (2010) یکی از عوامل ایجادکننده تمایز در بین کشورها را وضعیت رفاه و بهزیستی می‌داند. تأمین رفاه و بهزیستی از دیرباز به‌عنوان یکی از ارکان امنیت کشورها محسوب شده و میزان توفیق دولتها برای حصول هدف مذکور، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت آنها تلقی می‌شود؛ به‌نحوی‌که تحقق زندگی خوب جزء وظایف اصلی دولتها است (دانایی‌فرد و همکاران، 2013).
با بالارفتن استانداردهای زندگی و دسترسی به امکانات بیشتر، مفهوم بهزیستی اهمیت فزاینده‌ای یافته است. ازاین‌رو بسیاری از اندیشمندان علاقه‌مند به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بهزیستی از زوایای مختلف هستند. انسانها از بدو پیدایش، به دنبال سعادت بوده‌اند و شاید مصداق سعادتمندی در دنیای امروز را تا حدی بتوان با رفاه و بهزیستی توضیح داد.
مؤسسه لگاتوم شاخصی به نام شاخص لگاتوم را برای اندازه‌گیری سطح رفاه دارد. این شاخص به‌جز تولید ناخالص داخلی، عوامل دیگری چون سرمایه اجتماعی، سلامتی، آزادی، سیاسی و کیفیت کلی زندگی را مدنظر قرار می‌دهد. شاخص لگاتوم بر اساس نه شاخص فرعی تشکیل می‌شود که همگی در کنار هم نهایتاً میزان بهزیستی شهروندان یک کشور را اندازه‌گیری می‌کند. شاخصهای فرعی عبارتند از: سرمایه اجتماعی، آزادی فردی، آموزش، سلامت، ایمنی، امنیت و محیط‌زیست (بایرام پور و همکاران، 2021).
حکمرانی، فرآیندی است که طی آن گروهی از مردم به نمایندگی از آنها تصمیم می‌گیرند و گروهی دیگر به نمایندگی از آنها و تحت نظارت آنها اجرا می‌کنند. این واژه شاید برای اولین بار در سال 1979 توسط ویلیام سون در ادبیات اقتصادی بکار رفته و از سال 1980 به بعد کاربرد این واژه بیشتر شده و هنگامی‌که بانک جهانی در سال 1989 گزارش سالانه خود را به حکمرانی خوب اختصاص داد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که حکمرانی خوب جایگاه خود را بدین شکل در ادبیات توسعه گسترش دهد (جلالی خان‌آبادی و همکاران، 2020).
حکمرانی خوب به‌عنوان فرایندها و ساختارهایی تعریف می‌شود که روابط تعهد به ارزشها، هنجارها و اعمال دموکراتیک، خدمات توأم با اعتماد و کارهای مبتنی بر صداقت را جهت می‌دهد (اسکندری و همکاران، 2020). در جمهوری اسلامی ایران یکی از چارچوبهای حکمرانی دولت بر جامعه در قالب برنامه‌های توسعه مطرح می‌شود. یکی از برنامه‌ها برنامه پنج‌ساله ششم توسعه است. در ماده ۸۰ قانون ششم بیان می‌شود که دولت مکلف است طبق قوانین مربوط و مصوبات شورای اجتماعی به‌منظور کاهش آسیبهای اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامع کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی با اولویت اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی، کار، مفاسد اجتماعی و اخلاقی مشتمل بر محورهای ذیل اقدام کنند؛ به‌گونه‌ای که آسیبهای اجتماعی در انتهای برنامه ۲۵ درصد از میزان کنونی کاهش یابد.
پیشگیری از کمبودها، خدمات حمایت از زنان سرپرست خانوار، فاصله مقابله با حمایت قوه قضاییه، فاصله حمایت از بیماران روانی مزمن و سالمندان، فاصله تأمین مسکن نیازمندان و ساماندهی کودکان کار است. مشاوره اجباری ژنتیک زوجین در برنامه ششم توسعه مطرح شده است. سلامت‌محوری و توجه به آن یکی از وظایف مهم دولت در قبال بهزیستی جامعه است. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران، به‌زعم تلاشهای متعددی که برای ایجاد رفاه متناسب با امکانات و فرصتها در مناطق مختلف و در مجموع کشور کرده است، هنوز نتوانسته است در رتبه‌بندی کشورها از لحاظ رفاهی جایگاه مناسب و در خور شایسته کسب کند.
ایران حتی در منطقه منا (آفریقا و خاورمیانه) و کشورهای اسلامی هم از این حیث جایگاه برجسته‌ای نیافته است (علیخانی و همکاران، 2018). در بررسی مؤسسه لگائو نیز با توجه به شاخصهای حکمرانی و بهزیستی در سال 2020، کشور ایران در بین 167 کشور، رتبه 120 را به خود اختصاص داده است و این ناشی از وضعیت نامناسب رفاهی در کشور نسبت به سایر کشورها است (به نقل از اسکندری و همکاران، 2020).
در کشور ما، نظام رفاهی که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اداره می‌شود بر پایه مقرراتی قانونی است که حقوقی مشخص برای افراد و تکالیفی معین برای نهادهای دولتی، عمومی و مستقل تعیین می‌کند. از یک سو فرد و خانواده را در برابر پریشانیهای اجتماعی و اقتصاد ناشی از قطع یا کاهش درآمد که به دلایلی همچون پیری، بیکاری، بازنشستگی، ازکارافتادگی، ... تضمین می‌کند و از سوی دیگر، می‌کوشد تا با فراهم‌آوردن خدماتی مانند درمان با اعطای کمک‌هزینه‌های مختلف سطح رفاه فرد و خانواده را بالا ببرد (پاکبازی و ارغند، 2020).
همچنین، با توجه به دغدغه‌های موجود در سطح کشور در خصوص بهزیستی و رفاه جامعه، سازمان بهزیستی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان ارائه‌دهنده خدمات اجتماعی به گروههای خاص با وظایف گسترده تاکنون جایگاه خود را به‌عنوان یک سازمان راهبردی و کلان اجتماعی پیدا نکرده است و شفاف‌نبودن اهداف سازمان، تمرکز شدید بر بروکراسی و انجام صرف تشریفات اداری، بدون توجه به خروجی کار، جزئیات کار، تمرکز روی داده‌ها، کم‌توجهی به کارایی و کنترل هزینه‌ها اثربخشی، ضعیف‌بودن نظام نظارتی و مدیریت عملکرد، نداشتن روشهایی برای بازنگری و بهبود فرایندها و نهایتاً عدم تمرکز بر خواسته‌های جمعیت تحت نظارت می‌توان اشاره داشت (علیخانی و همکاران، 2018).
در این پژوهش با بحث در مورد مفهوم حکمرانی بهزیستی، تلاش دارد تا مدل مناسبی از حکمرانی بهزیستی را در کشور به تصویر کشیده و درنهایت به سؤالات زیر پاسخ دهد.
- شناسایی ابعاد حکمرانی بهزیستی؛
- شناسایی مؤلفه‌های حکمرانی بهزیستی؛
- شناسایی شاخصهای حکمرانی بهزیستی؛
- تبیین اعتبار مدل حکمرانی بهزیستی
بحث بهزیستی به‌عنوان کانون محوری سیاست‌گذاری اجتماعی در دست توجه بسیاری از کشورها با نیتهای مختلف بوده است که متناسب با مکاتب و ایدئولوژی خود، نظامها و الگوهای بهزیستی، برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و گامهای پیاده‌سازی و اجرای آن را فراهم می‌آورند (موسوی و زاهدی‌وفا، 2015). بهزیستی یک مفهوم عمومی و مدرن است. درباره این مفهوم با رویکردها و در مکاتب مختلف بحث شده است و هر یک مسیر خاصی را پیموده‌اند. به علاوه درباره بهزیستی تعاریف و مفاهیم مختلفی بحث شده است (طاهری و حسین‌زاده، 2017). به‌طورکلی نظریه‌های مختلف اقتصادی در راستای اولویت‌بندی بازیگران تأمین‌کننده بهزیستی عمومی سه دیدگاه را مطرح می‌کنند: نخست، تئوری اقتصادی دولت‌محور که ریشه در مکتب سوسیالیستی و اصول جمع‌گرایانه دارد. در این تئوریها نقش بهزیستی دولت تأمین‌کننده حداقل بهزیستی در عین تحقق عدالت اجتماعی است. دوم، تئوری اقتصاد بازارمحور که ریشه در مکتب کاپیتالیستی و اصول فردگرایانه داشته و نقش بهزیستی دولت تأمین‌کننده جامع بهزیستی عمومی ضمن افزایش کارایی و ثروت فردی اجتماعی است. با توجه به دستاوردهای متعدد و شکستهای بسیار این دو جریان، سومین جریان نیز پدید آمد که بر تحقق عدالت اجتماعی ضمن افزایش ثروت اجتماعی و بهزیستی فردی تأکید داشته و با عنوان رویکرد ترکیبی شناخته می‌شود. در رویکرد ترکیبی به نقش هم‌زمان دولت و بازار تأکید می‌شود. برآیند تحولات نظری جدید با عنوان تئوری ترکیبی دولت موافق بازار شناخته می‌شود (دانایی‌فرد و پاشایی، 2021).
تأملی بر تفاوتهای موجود در میان کشورها نشان می‌دهد که بعضی از تفاوتها نظیر تفاوت در تولید ملی، آموزش، بهداشت و غیر جنبه کمی داشته و با عنوان رفاه عینی شناخته می‌شود، درعین‌حال بعضی تفاوتها نظیر خوشبختی، دلالت بر بهزیستی روانی تجربه‌شده به وسیله افراد دارد (رزمی و صدیقی، 2015). لازم به ذکر است که تفاوت در سطح بهزیستی کشورها می‌تواند ناشی از تفاوت در سیستمهای اداره کشورها و کیفیت متفاوت خدمات دولتی باشد. دولت به‌عنوان یک عنصر اجتماعی نهادساز در عملکرد مناسب بازارها، توزیع عادلانه درآمدها و ایجاد نهادهای کارآمد نقش مهمی ایفا می‌کند، به نحوی زمینه‌ساز رشد اقتصادی کشور می‌شود (فانی و همکاران، 2015). این موضوع با بحثهای مربوط به «شکل جدیدی از حکمرانی» یا برنامه‌های تحقیقاتی «مدیریت عمومی جدید» و «حکمرانی» که همه آنها مستقیماً با شفافیت، مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری و پاسخگویی ارتباط دارد، ارتباط نزدیکی دارد.
مفاهیم برای توصیف حاکمیت سیاستهای اجتماعی عمومی متعدد است و هم از نظر نام و هم از ویژگیهای پیوست آن متفاوت است. در ادبیات مرتبط با تحقیق، اصطلاحات حکمرانی بهزیستی (میرزاآقانسب و همکاران، 2016)، حکمرانی اجتماعی مشاهده می‌شود، هرچند ارتباط سست و ضعیفی بین حکمرانی و بهزیستی مدرن دولتی وجود دارد (بل و همکاران، 2018) یا حکمرانی و سیاست اجتماعی. دراین‌بین، عدم موفقیت برخی حکومتها در انجام وظایف حکومتی خود سبب ایجاد اندیشه حکمرانی خوب شد که به دنبال کاهش اختلالهای سیاسی و افزایش سیاستهای مطلوب در راستای بهبود فضای کسب‌وکار و ارتقای رشد سیاسی است (کلیماخ و همکاران، 2018). حکمرانی روش به‌کارگیری توانایی و قدرت مردم به معنای سیاست‌سازی و عمل به سیاستها و تصمیم‌گیریهای عمومی است. به‌عبارت‌دیگر، حکمرانی مجموعه‌ای از روشهای فردی و نهادی، عمومی و خصوصی است که امور مشترک مردم را اداره می‌کند (بریجس و همکاران، 2019).
حکمرانی همان اعمال قدرت سیاسی، اقتصادی و اداری برای مدیریت امور کشور در همه سطوح است و حکمرانی خوب شامل مکانیسمها، فرآیندها و نهادهایی است که به‌واسطه آنها شهروندان، گروهها و نهادهای مدنی منافع خود را دنبال و حقوق قانونی خود را اجرا کنند و تعهدهای خود را برآورده سازند (مایتی و موخیرجی، 2013). حکمرانی خوب دارای ویژگیهایی مانند وجود و تقویت ساختارهای دموکراتیک در جامعه، شفافیت، پاسخگویی، هوشمندی و توسعه مشارکت‌جویانه، توجه و واکنش به درخواستهای سایر شهروندان، ایجاد خط‌مشیهای مناسب اقتصادی برای تسهیل توسعه و احترام به قانون و حاکمیت قانون است (یوسف و همکاران، 2016).
حکمرانی خوب از دو ایدئولوژی سیاسی عمده شامل نئولیبرالیسم و سوسیال‌دموکراسی نشان گرفته است. ایدئولوژی اول بر حداقل دخالت دولت و حداکثر دخالت سازمان تأکید و ایدئولوژی دوم به دنبال شناخت و بهره‌گیری از کارایی بازار در شرایطی است که بر استانداردهای عدالت اجتماعی و بهبود اقتصادی در بلندمدت استوار است و به ایجاد زیرساختهای سیاسی و نهادی و توانمندسازی اجتماعی توجه دارد (مولیک و همکاران، 2018).
تأمین بهزیستی در سیاستهای اجتماعی یکی از اهداف مهم نظامهای سیاسی و حکومتی است که برگرفته از تحولات مدرن جامعه بشری است و در قالب مفاهیمی همچون عدل، کمک به نیازمندان، محرومان و مستمندان، تأمین امنیت و آزادی معنا پیدا می‌کند (موسوی و زاهدی‌وفا، 2015).
اسکندری و همکاران (2020) پژوهشی را با عنوان شناسایی عوامل مؤثر بر حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی: یک پژوهش کیفی انجام دادند. یافته‌ها نشان داد که حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی دارای 197 کد باز در 19 کد محوری و 7 کد انتخابی بود. کدهای انتخابی شامل مشارکت (با سه کد محوری مشارکت در ارائه خدمات، مشارکت نهادهای مردمی و تشکلها در حکمرانی و مشارکت در سیاست‌گذاری)، پاسخگویی (با دو کد محوری پاسخگویی به نهادها و نظارت)، کارایی و اثربخشی (با سه کد محوری ارائه طرحهای اشتغال‌زا، بازدهی بیشتر خدمات و ثبات در اقتصاد)، تصویب و حاکمیت قانون (با چهار کد محوری اتخاذ سیاستهای صحیح، احترام دولت و مردم به قانون، حفظ امنیت و ثبات در جامعه)، مسئولیت‌پذیری (با سه کد محوری مسئولیت‌پذیری مدیران، نظارت مردم و ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی)، شفافیت (با دو کد محوری مبارزه با فساد و آزادی رسانه‌ها) و عدالت (با دو کد محوری ارائه خدمات برابر و اثربخش و مقابله با تبعیضهای اجتماعی) بودند.
کریم‌پور و همکاران (2020) پژوهشی را با عنوان مطالعه نقش کیفیت حکمرانی خوب در رفاه عمومی (موردمطالعه: کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) انجام دادند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که در کشورهای عضو همکاری اسلامی و عضو همکاری اقتصادی و توسعه بین حکمرانی خوب و رفاه ملی همبستگی معنادار مستقیمی وجود دارد؛ به‌طوری‌که شدت همبستگی در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه بیشتر از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی است. پس از کنترل هم‌خطی بین ابعاد حکمرانی خوب، در بین کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه از بین ابعاد شش‌گانه متغیر حکمرانی خوب، ابعاد کنترل فساد و کیفیت قوانین و مقررات تأثیر معنادار مستقیمی بر رفاه ملی دارد؛ به‌طوری‌که این دو متغیر توانسته‌اند 90 درصد از تغییرات رفاه ملی را تبیین کنند. در بین کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی، فقط بُعد کارآمدی و اثربخشی دولت توانسته است تأثیر معنادار مستقیمی بر رفاه ملی داشته باشد. همچنین کارآمدی و اثربخشی دولت با توجه به ضریب تبیین به‌دست آمده توانسته است 74 درصد از تغییرات رفاه ملی را تبیین کند.
محمدیها و همکاران (2021) پژوهشی را با عنوان طراحی مدل ارتقای نام سلامت کشور با تأکید بر راهبردهای حکمرانی انجام دادند. بر اساس یافته‌های تحقیق، به‌منظور ارتقای حکمرانی سلامت، ۱۰ راهبرد اصلی و ۵۸ راهبرد فرعی باید مدنظر قرار گیرد. راهبردهای شناسایی‌شده شامل جهت‌گیری استراتژیک، مدیریت بهینه منابع مالی، توسعه مشارکت ذینفعان، توسعه منابع دانشی، ارتقای سلامت اداری، توسعه دانش فنی، ارزش‌مداری و اخلاقی‌گرایی، توسعه بستر اجرایی و عملیاتی، مدیریت ظرفیت ارائه خدمات و تولیت متوازن و یکپارچه است.
مولار و بنیت پژوهشی را با عنوان جستجوی حکمرانی بهزیستی جدید در چین: قرارداد خدمات اجتماعی و تأثیر بر روابط دولت و سازمانهای مردم‌نهاد انجام دادند. در دهه گذشته، تأثیر نیروهای جهانی برای اصلاحات بخش دولتی از طریق مشارکت سازمانهای بخش سوم در ارائه خدمات اجتماعی در قالب قرارداد از خدمات اجتماعی در حال افزایش است. دولت چین با درک اینکه دولت به‌تنهایی می‌تواند در تأمین مالی و ارائه خدمات اجتماعی با کیفیت خوب مشکل داشته باشد، تلاش کرده است تا سازمانهای غیردولتی را برای ارائه آنها مشارکت دهد. این مقاله به‌طور انتقادی بررسی می‌کند که چگونه قرارداد خدمات اجتماعی اتخاذشده در چین باعث افزایش خدمات اجتماعی شده است. این مقاله همچنین به اصلاحات حکمرانی اجتماعی در چین و تأثیرات آن بر روابط دولت و سازمانهای مردم‌نهاد می‌پردازد.
آنگارو و لانگ پژوهشی را با عنوان توضیح تغییر سطح سیستم در مدیریت بهزیستی: نقش عدم قطعیت سیاست و ترکیب سازوکارهای اجتماعی انجام دادند. این مقاله استدلال می‌کند که سطح مشخصی از عدم قطعیت در طراحی خط‌مشی ممکن است عامل تسهیل‌کننده و نه مانع تغییر سطح سیستم در ترتیبات حکمرانی بهزیستی باشد، به شرطی که با تحریک ترکیبات خاصی از مکانیزمهای اجتماعی شکل دهند که پویایی روند تغییر را ترکیب می‌کند. این استدلال با تجزیه‌وتحلیل موردی از تغییر سیستماتیک در مدیریت بیماریهای مزمن در منطقه لومباردی ایتالیا در سالهای 2016-2017 نشان داده شد.
پاردینگ و همکاران پژوهشی را با عنوان اصلاح حاکمیت در زمینه: شرایط کار و اشتغال متخصصان بخش بهزیستی انجام دادند. نویسندگان ادعا می‌کنند درحالی‌که شرایط مختلف در محیط‌های کاری مختلف تا حدودی همیشه قابل پیش‌بینی است، به نظر می‌رسد که برنامه‌های فعلی حاکمیت در بخش بهزیستی این تفاوتها را تشدید می‌کند؛ بنابراین، سهم نظری مقاله در امتیاز پویاییهای زمینه‌ای محلی است. نویسندگان تأکید قوی‌تری بر چارچوبهای مرجع مکانی در مطالعات آینده درباره شرایط متخصصان بخش رفاه دارند.
روش
این تحقیق از نظر هدف کاربردی با رویکردی آمیخته است. پژوهش آمیخته ترکیبی از فنون کمی و کیفی در تحقیق است. در طرحهای تحقیق آمیخته اکتشافی، پژوهشگر در صدد زمینه‌ای درباره موقعیتی نامعین است. رویکرد ترکیبی تصویری کامل‌تر و درکی عمیق‌تر از پدیده موردنظر به دست می‌دهد. در این پارادایم در مرحله کیفی به یکپارچگی بین آراء و مبانی نظری با توجه به مسئله موردنظر دست یافتیم و در مرحله کمی این نتایج را برای تأیید و تعمیم‌پذیری یافته‌ها به آزمون گذاشتیم. بدین منظور، ابتدا برای نگارش مبانی نظری پژوهش از روش کتابخانه‌ای استفاده و اطلاعات از منابع اولیه و ثانویه (بررسی سوابق و مدارک و مصاحبه) جمع‌آوری شده است. در مرحله اول، به گردآوری داده‌های کیفی پرداخته و برای شناخت نشانگرهای لازم از طریق نظریه زمینه‌ای طرح نظام‌مند و انجام مصاحبه بر مبنای نمونه‌گیری نظری، ابعاد گوناگون این نظام شناسایی و مدل نهایی پژوهش بر مبنای تحلیل داده‌بنیاد طراحی شد.
در این مرحله تعدادی از مدیران عالی سطحی یک و دو و نیز کارشناسان خبره سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور در ستاد مرکزی که در زمینه پژوهش دارای تجربیات لازم و یا مطالعات آکادمیکی و دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد و با تجربه بالای 10 سال بودند، به صورت نظری و بر اساس روش گلوله برفی، به‌عنوان نمونه و نماینده جامعه هدف انتخاب و از آنها مصاحبه به عمل آمد.
روش اصلی جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی این پژوهش، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته فردی به صورت حضوری و تلفنی بود. مصاحبه‌ها با استفاده از دستگاه ضبط‌صوت، ضبط و پس از انجام هر مصاحبه، بعد از چند بار گوش‌دادن به‌منظور اطمینان از پایایی، نسخه‌برداری به صورت کلمه به کلمه، انجام می‌شد. مدت مصاحبه بین 40 تا 60 دقیقه بود. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نمونه‌گیری به صورت نظری -نمونه‌گیری نظری روشی برای گردآوری داده‌ها برای نظریه‌پردازی است که کدگذاری و طراحی روش پرسشگری برای ادامه مسیر، هم‌زمان انجام می‌شود؛ یعنی در هر گام ضمن تحلیل و کدگذاری داده‌ها، پژوهشگر سرنخهایی را برای ادامه روند پرسشگری و گردآوری داده‌ها مشخص می‌کند- انجام این نمونه‌گیری تا رسیدن مقوله‌ها به اشباع ادامه یافت. پس از مصاحبه دوازدهم، داده‌ها تکرار شدند و مفهوم جدیدی شناسایی نشد. باوجوداین، برای اطمینان بیشتر سه مصاحبه دیگر نیز انجام شد.
در مرحله دوم (بخش کمی)، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بر مبنای نتایج حاصل از مصاحبه‌های بخش کیفی با 109 گویه طراحی شد. گویه‌ها بر پایه طیف لیکرت، از خیلی زیاد (5) تا خیلی کم (1) تنظیم شدند. پس از سنجش روایی (توسط استاد راهنما، متخصصین و خبرگان(، پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ (76/ 0) محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. نمونه آماری این پژوهش، از بین کارشناسان خبره سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بهزیستی کل کشور که با موضوع تحقیق در ارتباط بودند و اطلاعات کافی در این زمینه داشتند، به صورت هدفمند تعیین شدند. در این مرحله، بعد از گردآوری داده‌ها، با استفاده از روش آماری مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزار Smart PLS نسخه شماره دو نسبت به برازش مدل اقدام شد.
یافته‌ها
بخش کیفی: در مرحله نخست به گردآوری داده‌های کیفی از خلال مصاحبه‌های عمیق با مشارکت‌کنندگان پژوهش پرداخته شد. شیوه گردآوری اطلاعات در این بخش مبتنی بر مصاحبه بود که مصاحبه با افراد به صورت رودررو و نیز برخی مواقع به صورت تلفنی در زمان‌های مختلف اداری انجام شد. میانگین زمان مصاحبه‌ها حدوداً 50 دقیقه بود. مطابق روش نظام‌مند نظریه داده‌بنیاد، یک روش تحقیق کیفی است که برای نظریه‌پردازی پیرامون پدیده موردمطالعه استفاده می‌شود. این روش زمانی استفاده می‌شود که ادبیات پژوهش پیرامون موضوع از غنای لازم برخوردار نباشد. همچنین هدف ارائه یک نظریه جدید است که تاکنون در جوامع پژوهشی مطرح نشده است. پس از گردآوری داده‌ها، با کدگذاری باز، کار تحلیل را شروع و به‌واسطه آن، داده‌ها در مقوله‌های اصلی کدگذاری شدند.
تحلیل داده‌ها
الف: کدگذاری: فرآیند تحلیل و نام‌گذاری مفاهیم، طبقه‌بندی و کشف ویژگیها و ابعاد آنها در داده‌ها از طریق انجام مقایسه‌های مداوم انجام می‌شود. در پژوهش فوق مصاحبه‌ها با استفاده از تحلیل محتوا سطر به سطر بررسی و بر اساس تشابه، مفهوم و اشتراکات بین کدهای باز، مفاهیم و مقولات مشخص شدند. از طریق کدگذاری باز،109 مفهوم بر اساس نظر خبرگان استخراج شد. این مفاهیم در 20 مقوله فرعی طبقه‌بندی و مقوله‌ها حول محور 5 مقوله اصلی قرار گرفتند.
.جدول (1). نمونه کدها و مقوله‌های مستخرجه از مصاحبه با خبرگان
| نمونه کدها | نمونه کدها | نمونه کدها |
| مشارکت نهادهای مردمی | عادلانه و منصفانه بودن قوانین برای همه | احساس آزادی از ترس یا احساس ایمنی |
| مشارکت در ارائه خدمات | رعایت حقوق مدنی | ثبات در جامعه |
| تشکلها در حکمرانی | عقلانیت قوانین و مقررات | تضمین حقوق سیاسی آنان در مشارکت |
| مشارکت در سیاست‌گذاری | قبول اکثریت جامعه | راه توانمندی مقابله با تهدیدات مختلف خارجی |
| مشارکت افراد در تعیین سرنوشت | مناسب بودن قوانین | آزادی عمل رسانه‌ها |
| رعایت حقوق مالکیت مردم | اخلاق مدار بودن قوانین | دسترسی به خدمات عمومی |
| کنترل هدفمند قوانین و مقررات | مجلس و نهادهای قانونی | رشد جمعیت |
| رعایت عدالت در رویه‌های مختلف | تمرکز سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی | حفاظت از محیط‌زیست |
| ارائه خدمات برابر و اثربخش | شفافیت اهداف، مأموریتها، قوانین و مقررات حاکم بر بهزیستی | پوشش بیمه تأمین اجتماعی |
| مقابله با تبعیضهای اجتماعی | سازگاری خط‌مشیها با ارزشهای اجتماعی و فرهنگی جامعه | مالکیت مسکن |
| انتقادپذیری مدیران | اولویت‌بندی امور بهزیستی در سیاستهای توسعه‌ای | تأمین معیشت پس از بازنشستگی |
| تکریم شهروندان | تقویت هماهنگی بین سازمانی | امید به زندگی |
| مسئولیت‌پذیری | پیشگیری اولیه از بروز آسیبهای اجتماعی | تغذیه سالم |
| کنترل‌پذیری | خدمات‌رسانی به‌موقع به افراد در معرض آسیبهای اجتماعی | خدمات بیمه درمان |
| دسترسی به آموزش | شناسایی نقاط آسیب‌خیز و بحران‌زای اجتماعی | دسترسی به خدمات بهداشتی |
| تعداد پژوهشگران | حمایت از زنان سرپرست خانوار تأمین مسکن نیازمندان | مرگ‌ومیر کودکان |
| سطح تحصیلات | حمایت از بیماران روانی مزمن و سالمندان | سرانه مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت |
| نرخ باسوادی | ضریب جینی | سرانه مراکز ورزشی |
| میزان مطالعه کتاب | تولید ناخالص داخلی | سهم هزینه‌های سلامت در سبد خانوار |
| سطح فعالیت مطبوعات | درآمد سرانه | تحول نظام سلامت |
| سطح تولید محصولات فرهنگی | شاخص فقر | آموزش و پژوهشهای سلامت |
| مشارکت مردم در فعالیتهای فرهنگی | امنیت تورمی | دسترسی به خدمات برای بیماران خاص |
| میزان حاکمیت دین و اصول دینی | وضعیت تجارت خارجی | سالمندان و بیماریهای روانی |
| سطح فساد | بدهی خارجی | بهداشت و ایمنی محیط کار |
| ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی | حجم سرمایه‌گذاری انجام‌گرفته | رعایت جایگاه و کرامت انسانی |
| تساوی زنان | آزادی اقتصادی (باز بودن اقتصاد) | جو روانی مساعد در محیط کار |
| آزادی فردی | قدرت خرید مردم | عدم تبعیض شغلی |
| وضعیت بزهکاری و ناهنجاریهای اجتماعی | نقد و تحلیل عملکرد دولتمردان | پرداخت جبران خدمات متناسب با تورم در جامعه |
| وضعیت پایداری خانواده‌ها | مشارکتهای اعتراض‌آمیز | تمرکز قدرت در کشور |
| نرخ ازدواج و طلاق | رقابتهای سیاسی فزاینده | عریض و طویل بودن ساختار دولت |
| طرحهای اشتغال‌زا | افزایش سطح اطمینان محیطی | سلطه بخشی دولتی در شبکه‌ها |
| بازدهی بیشتر خدمات | بیکاری | عدم تفویض اختیار صحیح از سوی دولت به سمنها |
| ثبات در اقتصاد | حمایت از مالکیت معنوی | لزوم خودجوش بودن سمنها |
| دولت الکترونیک | تسهیل در روند صدور مجوزها | توجه به اسناد بالادست |
| ظرفیت بخش خصوصی | یکسان بودن همه مردم برای حاکمیت | مجوزدهی چندگانه به سمنها |
| زیرساختهای فناوری اطلاعات | حاکمیت قانون | اصلاح قوانین و رویه‌ها |
| حمایت از سرمایه‌گذاریهای داخلی و خارجی |
در مرحله بعد، کدهایی که از مرحله قبل استخراج بود و از نظر محتوایی با هم اشتراک داشتند، توسط محقق ادغام شده و ابعاد و مؤلفه‌ها و شاخصها را شکل دادند. بر اساس نتایج حاصل‌شده، 5 بُعد عوامل فرهنگی/ اجتماعی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حکومتی و 19 مؤلفه مشارکت عمومی، عدالت اجتماعی، پاسخگویی، عوامل فرهنگی، رفاه اجتماعی، کارایی و اثربخشی بهبود فضای کسب‌وکار، ثبات سیاسی، امنیت عمومی، امنیت سیاسی، سلامت اجتماعی، کیفیت زندگی کاری، سلامت روانی در محیط کار، عوامل دولتی، عوامل قانونی، کیفیت قوانین و مقررات، ابزارهای پاسخگویی، خط‌مشی‌گذاری بهزیستی و تغییر نقش دولت هستند. ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای حکمرانی بهزیستی در جدول شماره دو ارائه شده است.
جدول (2). ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای حکمرانی بهزیستی
| ابعاد | مؤلفه | شاخص |
عوامل فرهنگی/ اجتماعی |
مشارکت عمومی |
مشارکت در ارائه خدمات |
| مشارکت نهادهای مردمی | ||
| تشکلها در حکمرانی | ||
| مشارکت در سیاست‌گذاری | ||
| مشارکت افراد در تعیین سرنوشت | ||
عدالت اجتماعی |
رعایت حقوق مالکیت مردم | |
| کنترل هدفمند قوانین و مقررات | ||
| رعایت عدالت در رویه‌های مختلف | ||
| ارائه خدمات برابر و اثربخش | ||
| مقابله با تبعیضهای اجتماعی | ||
| پاسخگویی | انتقادپذیری مدیران | |
| تکریم شهروندان | ||
| مسئولیت‌پذیری | ||
| کنترل‌پذیری | ||
عوامل فرهنگی |
دسترسی به آموزش | |
| تعداد پژوهشگران | ||
| سطح تحصیلات | ||
| نرخ باسوادی | ||
| میزان مطالعه کتاب | ||
| سطح فعالیت مطبوعات | ||
| سطح تولید محصولات فرهنگی (فیلم، موسیقی و ...) | ||
| مشارکت مردم در فعالیتهای فرهنگی | ||
| میزان حاکمیت دین و اصول دینی | ||
| سطح فساد | ||
| ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی | ||
| رفاه اجتماعی | تساوی زنان | |
| آزادی فردی | ||
| وضعیت بزهکاری و ناهنجاریهای اجتماعی | ||
| وضعیت پایداری خانواده‌ها | ||
| نرخ ازدواج و طلاق | ||
عوامل اقتصادی |
کارایی و اثربخشی | طرحهای اشتغال‌زا |
| بازدهی بیشتر خدمات | ||
| ثبات در اقتصاد | ||
بهبود فضای کسب‌وکار |
دولت الکترونیک | |
| ظرفیت بخش خصوصی | ||
| زیرساختهای فناوری اطلاعات | ||
| حمایت از سرمایه‌گذاریهای داخلی و خارجی | ||
| حمایت از مالکیت معنوی | ||
| تسهیل در روند صدور مجوزها | ||
رفاه اقتصادی |
بیکاری | |
| ضریب جینی | ||
| تولید ناخالص داخلی | ||
| درآمد سرانه، شاخص فقر | ||
| امنیت تورمی | ||
| وضعیت تجارت خارجی | ||
| بدهی خارجی | ||
| حجم سرمایه‌گذاری انجام‌گرفته | ||
| آزادی اقتصادی (باز بودن اقتصاد) | ||
| قدرت خرید مردم | ||
| عوامل سیاسی/ امنیتی | ثبات سیاسی |
نقد و تحلیل عملکرد دولتمردان |
| مشارکتهای اعتراض‌آمیز | ||
| رقابتهای سیاسی فزاینده | ||
امنیت عمومی |
افزایش سطح اطمینان محیطی | |
| احساس آزادی از ترس یا احساس ایمنی | ||
| ثبات در جامعه | ||
امنیت سیاسی |
تضمین حقوق سیاسی آنان در مشارکت | |
| راه توانمندی مقابله با تهدیدات مختلف خارجی | ||
| آزادی عمل رسانه‌ها | ||
سلامت عمومی |
سلامت اجتماعی |
دسترسی به خدمات عمومی |
| رشد جمعیت | ||
| حفاظت از محیط‌زیست | ||
| پوشش بیمه تأمین اجتماعی | ||
| مالکیت مسکن | ||
| تأمین معیشت پس از بازنشستگی | ||
کیفیت زندگی کاری |
امید به زندگی | |
| تغذیه سالم | ||
| خدمات بیمه درمان | ||
| دسترسی به خدمات بهداشتی | ||
| مرگ‌ومیر کودکان | ||
| سرانه مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت | ||
| سرانه مراکز ورزشی | ||
| سهم هزینه‌های سلامت در سبد خانوار | ||
| تحول نظام سلامت | ||
| آموزش و پژوهشهای سلامت | ||
| دسترسی به خدمات برای بیماران خاص و سالمندان و بیماریهای روانی | ||
سلامت روانی در محیط کار |
بهداشت و ایمنی محیط کار | |
| رعایت جایگاه و کرامت انسانی | ||
| جو روانی مساعد در محیط کار | ||
| عدم تبعیض شغلی | ||
| پرداخت جبران خدمات متناسب با تورم در جامعه | ||
عوامل حاکمیتی |
عوامل دولتی |
تمرکز قدرت در کشور |
| عریض و طویل بودن ساختار دولت | ||
| سلطه بخشی دولتی در شبکه‌ها | ||
| عدم تفویض اختیار صحیح از سوی دولت به سمنها | ||
| لزوم خودجوش بودن سمنها | ||
عوامل قانونی |
توجه به اسناد بالادست | |
| مجوزدهی چندگانه به سمنها | ||
| اصلاح قوانین و رویه‌ها | ||
| حاکمیت قانون | ||
| یکسان بودن همه مردم برای حاکمیت | ||
| عادلانه و منصفانه بودن قوانین برای همه | ||
| رعایت حقوق مدنی | ||
کیفیت قوانین و مقررات |
عقلانیت قوانین و مقررات | |
| قبول اکثریت جامعه | ||
| مناسب بودن قوانین | ||
| اخلاق مدار بودن قوانین | ||
ابزارهای پاسخگویی |
مجلس و نهادهای قانونی | |
| رسانه ملی | ||
| مطبوعات | ||
| فناوری اطلاعات | ||
| سخنرانیهای موقعیتی و مناسبتی | ||
خط‌مشی گذاری بهزیستی |
تمرکز سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی | |
| شفافیت اهداف | ||
| مأموریتها، قوانین و مقررات حاکم بر بهزیستی | ||
| سازگاری خط‌مشیها با ارزشهای اجتماعی و فرهنگی جامعه | ||
| اولویت‌بندی امور بهزیستی در سیاستهای توسعه‌ای | ||
| تقویت هماهنگی بین سازمانی دستگاههای مرتبط با بهزیستی | ||
| تنظیم برنامه‌های ملی معطوف به فقرزدایی | ||
تغییر نقش دولت |
پیشگیری اولیه از بروز آسیبهای اجتماعی | |
| خدمات‌رسانی به‌موقع به افراد در معرض آسیبهای اجتماعی | ||
| شناسایی نقاط آسیب‌خیز و بحران‌زای اجتماعی | ||
| حمایت از زنان سرپرست خانوار | ||
| تأمین مسکن نیازمندان | ||
| حمایت از بیماران روانی مزمن و سالمندان |
شکل (1). نتایج حاصل از تحلیل با نرم‌افزار MAXQUDA
ب) بخش کمی و اعتبارسنجی مدل پیشنهادی
در پژوهش حاضر از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری بر پایه روش حداقل مربعات جزئی برای آزمون مدل حکمرانی بهزیستی استفاده شد. در ابتدا برای اعتبارسنجی مدل باید از کفایت نمونه اطمینان حاصل کرد که 386 نفر از مدیران و خبرگان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور بودند. روشهای متعددی برای بررسی کفایت حجم نمونه وجود دارد که ازجمله آنها شاخص KMO است که مقدار آن همواره بین صفر تا یک در نوسان است. از سوی دیگر، برای اطمینان از مناسب بودن داده‌ها مبنی بر اینکه ماتریس همبستگیهایی که بر پایه تحلیل قرار می‌گیرد در جامعه برابر با صفر نیست از آزمون بارتلت استفاده شد. نتایج خروجی محاسبه شاخص KMO و آزمون بارتلت در جدول شماره سه ارائه شده است.
جدول (3): نتایج محاسبات شاخص KMO و آزمون بارتلت
| ضریب کفایت نمونه‌گیری (KMO) | 845/ 0 | |
آزمون بارتلت |
کای اسکوئر | 129/ 2763 |
| درجه آزادی | 253 | |
| اعداد معناداری | 000/ 0 | |
بررسی مدل‌سازی معادلات ساختاری
بررسی مدلهای معادلات ساختاری از دو مرحله اصلی تشکیل شده است. مرحله اول بررسی برازش مدل و مرحله دوم، آزمودن فرضیه‌های پژوهش هستند. بررسی برازش مدل خود در سه بخش برازش مدلهای اندازه‌گیری، برازش مدل ساختاری و برازش مدل کلی انجام می‌شود:
برازش مدلهای اندازه‌گیری
یک مدل اندازه‌گیری مربوط به بخشی از مدل کلی می‌شود که دربرگیرنده یک متغیر به همراه با سؤالات آن متغیر است. برای بررسی برازش بخش اول یعنی برازش مدلهای اندازه‌گیری سه مورداستفاده می‌شود: پایایی شاخص، روایی همگرا و روایی واگرا. پایایی نیز خود توسط معیارهایی همانند: (1) آلفای کرونباخ و (2) پایایی ترکیبی موردسنجش واقع می‌شود.
جدول (4): مقادیر آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و مقدار میانگین واریانس استخراج‌شده
| متغیر | مقدار آلفای کرونباخ | پایایی ترکیبی | روایی همگرایی | مقادیر اشتراکی |
| بزرگ‌تر از 7/ 0 | بزرگ‌تر از 7/ 0 | 613/ 0 | 613/ 0 | |
| عوامل فرهنگی/ اجتماعی | 758/ 0 | 933/ 0 | 719/ 0 | 719/ 0 |
| عوامل اقتصادی | 958/ 0 | 910/ 0 | 644/ 0 | 644/ 0 |
| عوامل سیاسی/ امنیتی | 852/ 0 | 914/ 0 | 680/ 0 | 680/ 0 |
| سلامت عمومی | 798/ 0 | 914/ 0 | 689/ 0 | 689/ 0 |
| عوامل حاکمیتی | 747/ 0 | 929/ 0 | 658/ 0 | 658/ 0 |
| حکمرانی بهزیستی | 845/ 0 | 959/ 0 | 613/ 0 | 613/ 0 |
برای بررسی برازش مدلهای اندازه‌گیری از سه شاخص آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرایی استفاده شد. همان‌طوری که در جدول 4 مشاهده می‌شود، مقادیر شاخصهای فوق، به ترتیب بالاتر از 7/ 0، 7/ 0 و 5/ 0 هستند که نشان از برازش مناسب شاخصها است. همچنین، کیفیت مدلهای اندازه‌گیری در روش پی. ال. اس، با استفاده از معیار مقادیر اشتراکی ارزیابی می‌شود. این معیار نشان می‌دهد که چه مقدار از تغییرپذیری شاخصها توسط سازه مرتبط با خود تبیین می‌شود.
روایی واگرا
در این تحقیق از روش فورنل و لارکر برای سنجش روایی واگرا استفاده شده است.
جدول (5): مقادیر روایی واگرا
| ردیف | متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | ||
| 1 | عوامل اجتماعی/ فرهنگی | 783/ 0 | |||||||
| 2 | عوامل اقتصادی | 525/ 0 | 848/ 0 | ||||||
| 3 | عوامل سیاسی/ امنیتی | 652/ 0 | 639/ 0 | 803/ 0 | |||||
| 4 | سلامت عمومی | 452/ 0 | 665/ 0 | 648/ 0 | 825/ 0 | ||||
| 5 | عوامل حکومتی | 662/ 0 | 820/ 0 | 741/ 0 | 659/ 0 | 830/ 0 | |||
| 6 | حکمرانی بهزیستی | 589/ 0 | 265/ 0 | 717/ 0 | 656/ 0 | 619/ 0 | 811/ 0 |
مقادیر بار عاملی
شکل 4-1 مقادیر بار عاملی را نشان می‌دهد. با توجه به اینکه مقادیر بار عاملی بایستی بالاتر از 4/ 0 و یا 5/ 0 باشد، می‌توان استنباط کرد که این شاخص نیز دارای معیارهای لازم است.
شکل (2): مدل معادلات ساختاری در حالت ضرایب مسیر و بار عاملی
معیارهای ارزیابی برازش بخش ساختار
الف) اعداد معناداریِ t
ابتدایی‌ترین معیار برای سنجش رابطه بین سازه‌ها در مدل بخش ساختاری، اعداد معناداری t است. درصورتی‌که مقدار این اعداد از 96/ 1 بیشتر شود، نشان از صحت رابطه بین سازه‌ها و درنتیجه تأیید فرضیه‌های پژوهش در سطح اطمینان 95% است. البته باید توجه داشت که اعداد t فقط صحت رابطه‌ها را نشان می‌دهند و شدت رابطه بین سازه‌ها را نمی‌توان با آنها سنجید. برای این کار باید از معیار دیگری استفاده کرد. همان‌طور که در شکل (2) مشخص است، ضرایب مربوط به مسیر بین متغیرها از مقدار 96/ 1 بیشتر است که معنادار بودن این مسیر و مناسب بودن مدل ساختاری را نشان می‌دهد.
شکل (3): مدل معادلات ساختاری در حالت ضرایب معناداری
ب) معیارهای R2
دومین معیار برای بررسی برازش مدل ساختاری در یک پژوهش ضرایب R2 مربوط به متغیرهای پنهان درون‌زای مدل است. با توجه به جدول (6) مقادیر R2 نشان از برازش مناسب مدل دارد.
جدول (6): مقادیر R2
| ردیف | متغیر | مقادیر R2 |
| 1 | عوامل اجتماعی/ فرهنگی | 730/ 0 |
| 2 | عوامل اقتصادی | 593/ 0 |
| 3 | عوامل سیاسی/ امنیتی | 858/ 0 |
| 4 | سلامت عمومی | 346/ 0 |
| 5 | عوامل حکومتی | 851/ 0 |
| 6 | حکمرانی بهزیستی | 00000 |
R2 معیاری است که برای متصل‌کردن بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل‌سازی معادلات ساختاری به کار می‌رود و نشان از تأثیری دارد که نشان از تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا دارد. چین سه مقدار 19/ 0، 33/ 0 و 67/ 0 عنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی در نظر گرفت؛ بنابراین، می‌توان ادعا کرد که این معیار در حد متوسط قرار دارد.
پ) معیار افزونگی
جدول 7 مقادیر افزونگی را نشان می‌دهد.
جدول (7). مقادیر افزونگی
| ردیف | متغیر | مقادیر اشتراکی | مقادیر R2 | نتیجه |
| 1 | عوامل اجتماعی/ فرهنگی | 613/ 0 | 730/ 0 | 447/ 0 |
| 2 | عوامل اقتصادی | 719/ 0 | 593/ 0 | 426/ 0 |
| 3 | عوامل سیاسی/ امنیتی | 644/ 0 | 858/ 0 | 552/ 0 |
| 4 | سلامت عمومی | 680/ 0 | 346/ 0 | 235/ 0 |
| 5 | عوامل حکومتی | 689/ 0 | 851/ 0 | 586/ 0 |
| 6 | حکمرانی بهزیستی | 658/ 0 | 00000 | 00000 |
این معیار از حاصل‌ضرب مقادیر اشتراکی سازه‌ها در مقادیر R2 مربوط به آنها به دست می‌آید و نشانگر مقدار تغییرپذیری شاخصهای یک سازه درون‌زا است که از یک یا چند سازه‌ها برون‌زا تأثیر می‌پذیرد. با توجه به اینکه حکمرانی بهزیستی به‌عنوان متغیر برون‌زا، تأثیر در این بخش ندارند، مقادیر برای سایر متغیرها در جدول 4 نشان داده شده است.
معیارهای ارزیابی برازش بخش کلی
مقدار معیار ارزیابی برازش بخش کلی مربوط به بخش کلی مدلهای معادلات ساختاری است. بدین معنی که توسط این معیار، محقق می‌تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش، برازش بخش کلی را نیز کنترل کند. معیار فوق توسط تننهاوس و همکاران ابداع شد و طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
بحث و نتیجه‌گیری
بهزیستی عمومی، یکی از مسائل مهم در مدیریت دولتها است و مشروعیت دولتها تا حدودی به توانمندی آنها در ارتقای بهزیستی در جامعه بستگی دارد. در چند سال گذشته، سطح بهزیستی عمومی مردم در جامعه بنا به دلایلی همچون تحریمهای کشورهای غربی و شیوع ویروس کرونا کاهش پیدا کره است. ازاین‌رو ضرورت دارد که به‌منظور ارتقای بهزیستی در جامعه الگویی ارائه شود. پژوهش حاضر محور خود را به‌منظور ارتقای سطح بهزیستی در جامعه وزارت تعاون، رفاه و تأمین اجتماعی و سازمانی بهزیستی کشور قرار داد و بر مبنای الگوی حکمرانی خوب، الگوی حکمرانی بهزیستی را توسعه داد.
الگوی پژوهش حاضر دارای یک ساختار جامع بوده که می‌تواند مبنای تصمیمات سیاست‌گذاران قرار بگیرد و از آن برای ارتقا و بهبود سطح بهزیستی شهروندان کشور استفاده شود. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، پنج بُعد عوامل اجتماعی/ فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حکومتی برای حکمرانی بهزیستی شناسایی شدند. در این پژوهش، به ابعاد بهزیستی شناسایی‌شده در سایر پژوهشها توجه شده است، اما ضمن ایجاد یک تفکیک مناسب بین ابعاد بهزیستی، در بین شاخصها، عوامل بومی گنجانده شده است.
نتایج به‌دست‌آمده با مطالعات پژوهشگران مختلفی همچون اسکندری و همکاران (2020)، کریم‌پور و همکاران (2020)، محمدیها و همکاران (2020)، جلالی خان‌آبادی و همکاران (2019)، شمشیری و همکاران (2019)، علیخانی و همکاران (2018)، طاهری و حسین‌زاده (2018) و میرزاآقانسب و تقوی (2014) همخوانی دارد.
نتایج مطالعات اسکندری و همکاران (2020) نشان داد که حکمرانی رفاه عمومی با رویکرد توسعه عدالت اجتماعی شامل مشارکت (با سه کد محوری مشارکت در ارائه خدمات، مشارکت نهادهای مردمی و تشکلها در حکمرانی و مشارکت در سیاست‌گذاری)، پاسخگویی (با دو کد محوری پاسخگویی به نهادها و نظارت)، کارایی و اثربخشی (با سه کد محوری ارائه طرحهای اشتغال‌زا، بازدهی بیشتر خدمات و ثبات در اقتصاد)، تصویب و حاکمیت قانون (با چهار کد محوری اتخاذ سیاستهای صحیح، احترام دولت و مردم به قانون، حفظ امنیت و ثبات در جامعه)، مسئولیت‌پذیری (با سه کد محوری مسئولیت‌پذیری مدیران، نظارت مردم و ایجاد جو مسئولیت‌پذیری فرهنگی)، شفافیت (با دو کد محوری مبارزه با فساد و آزادی رسانه‌ها) و عدالت (با دو کد محوری ارائه خدمات برابر و اثربخش و مقابله با تبعیضهای اجتماعی) هستند.
کوزولووسکی و همکاران (2021)، در پژوهش خود رفاه عمومی در اوکراین را در دوران همه‌گیری کووید- 19 و دیجیتالی‌شدن اقتصاد ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که سطح رفاه عمومی در اوکرانی در سطح بسیار پایین و حتی پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. ووکلاتو و همکاران (2021) در مطالعه خود دو چارچوب متفاوت برای ارزیابی رفاه عینی و ذهنی یا شادی و همچنین ابعاد مربوط به آنها را ارائه دادند. رفاه عینی به طور عمده به دلیل چندبعدی بودن آن یک چالش اساسی است؛ بنابراین، پژوهشگران بر تعیین دقیق ابعاد اندازه‌گیری عینی آن متمرکزشده‌اند. رفاه عینی شامل ابعاد سلامت، فرصتهای شغلی، محیط‌زیست، امنیت، سیاست و توسعه اجتماعی- اقتصادی است. رفاه ذهنی اصطلاح علمی خوشبختی، یک ارزش محوری در زندگی مردم است. بر این اساس، به‌منظور فراهم‌کردن بسترهای لازم برای حکمرانی بهزیستی، توجه به عوامل مختلفی همچون عوامل فرهنگی و اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. در حقیقت، برای اعمال حکمرانی بهزیستی نیازمند آن هستیم تا سطح مشارکت عمومی شهروندان در موضوعات مختلف موردتوجه قرار گیرد تا بتوان با دریافت نظرات و افکار شهروندان از آنها برای برقراری عدالت اجتماعی استفاده کرد. از سوی دیگر، زمانی که ارکان مختلف اداری کشور خود را ملزم به پاسخگویی ندانند نمی‌توان انتظار داشت که شهروندان از سطح نسبی بهزیستی برخوردار باشند. در کنار این عامل، توجه به عوامل فرهنگی همانند دسترسی به آموزش، افزایش نرخ باسوادی، کاهش سطح فساد در جامعه و ... می‌تواند میزان ادراک شهروندان از بهزیستی را در جامعه ارتقا دهد. از سوی دیگر، مطالعه حاضر نشان داد زمانی که دولتها بر اساس وظایف و ماهیتی که دارند، زمینه را برای ایجاد طرحهای اشتغال‌زایی و به‌کارگیری ظرفیتهای مختلف بخش خصوصی بکار می‌گیرند، می‌توان پذیرفت که سطح رفاه نسبی در جامعه حکم‌فرما شود. همچنین، برقراری ثبات نسبی در مؤلفه‌های مختلفی امنیت ملی و امنیت عمومی، سبب خواهد شد تا علاوه بر شهروندان، سرمایه‌گذاران مختلف داخلی و خارجی به سمت تولید و توسعه چرخه اقتصادی در کشور هدایت شوند و از کشور گریزان نشوند. از دیگر نتایج این تحقیق توجه به سلامت روانی جامعه است.
سلامت روانی جامعه زمانی حاصل می‌شود که به سه مقوله سلامت اجتماعی، کیفیت زندگی کاری و سلامت روانی در محیط کار توجه شود. بر اساس یافته‌های تحقیق، انتظار می‌رود تا عوامل حاکمیتی در مدل حکمرانی بهزیستی به مدد شهروندان قرار بگیرد تا بتوانند با اعمال خط‌مشی‌گذاریهای مناسب و ابزارهای مختلف پاسخگویی، سطح کیفی قوانین و مقررات را بهبود بخشند. بر این اساس انتظار می‌رود تا دولت با فراهم‌کردن شرایط لازم برای بخشهای مختلف و ایجاد زیرساختهای مختلف نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همانند سرمایه‌گذاری در زیرساختهای مختلف کشور، فراهم‌کردن شرایط سیاسی کشور برای مشارکت شهروندان، ترویج سرمایه‌گذاری در سطوح داخلی و خارجی و بهبود فضای کسب‌وکار و جلوگیری از اعمال سلیقه در بین کارگران مختلف کشور و تحول در نظام اداری کشور با بهره‌گیری از نخبگان جامعه اقدام مناسبی انجام دهد. ضمن اینکه، اقدامات زیر می‌تواند روند بهزیستی کشور را تقویت کند:
- تدوین برنامه‌ای زمان‌بندی‌شده برای انجام پرسش و پاسخ مدیران در رسانه‌های گروهی.
- ایجاد وب‌سایت و تارنماهایی به‌منظور پاسخ به شبهات و شفافیت امور سازمانی.
- افزایش سرانه شهروندان در خصوص خدمات سلامت اجتماعی.
- ایجاد مراکز درمانی و خدمات بهداشتی بر اساس نیازمندیهای شهروندان در مناطق مختلف شهری و روستایی.
- فراهم‌کردن زیرساختهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای ایجاد دولت الکترونیک.
- ارائه یارانه‌های نقدی و غیرنقدی به تمام شهروندان کشور بر اساس تورم موجود.
- تدوین دستورالعملی جامع‌ومانع بر اساس استانداردهای بین‌المللی برای حمایت از مالکیت معنوی.
- تدوین دستورالعملهای مصوب مجلس شورای اسلامی برای ارائه پاداش مادی و معنوی به افرادی که گزارشهای فساد را بیان می‌کنند.
- واگذاری وامهای بلندمدت و کم‌بهره برای خرید مسکن افراد و اقشار کم‌درآمد.
- برگزاری آموزشهای فنی و حرفه‌ای و مهارتی برای ارتقای سطح دانش و مهارت زنان سرپرست خانواده.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش تمام بخشهای تحقیق مشارکت داشتند.
منابع مالی
برای تهیه این مقاله هیچ‌گونه حمایت مالی مستقیم از هیچ نهاد یا سازمانی دریافت نشده است.
تضاد منافع
این مقاله با سایر آثار منتشرشده نویسندگان همپوشانی ندارد.
پیروی از اخلاق تحقیق
در این مقاله همه حقوق مربوط به اخلاق تحقیق رعایت شده است.
منابع
Alikhani R, Islami R, Niavarani S. (2018). The capacities of Iran’s constitution in increasing citizens’ participation in the light of good governance strategies. Private and Criminal Law Research (Encyclopedia of Law and Policy).15(40):pp.11-31. (In Persian)
Bayrampour B, Mohammadian Saravi M, Haghighi M. (2021). Designing a model to determine the effective factors in the occurrence of administrative corruption and investigating the role of organizational supervision and transparency in preventing it. Supervision and Inspection. 15(55):pp.100-71. (In Persian)
Bell MC, Taverna A, Aggarwal D, Syed I. (2018). Laboratories of Suffering: Toward Democratic Welfare Governance. Cambridge: Cambridge University Press.
Benish A, Levi-Faur D. (2020). The expansion of regulation in welfare governance. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 69(1), PP.17-29.
Bridges K, Plancher AK, Toledo SD. (2019). Good Governance and the Influence of the Superintendent. AASA Journal of Scholarship & Practice, 16(2), PP.35-42.
D’Acci L. (2010). Measuring wellbeing and progress. Politecnico di Torino, Turin, Italy: Soc Indic Research.
Danai Fard H, Babashahi J. (2021). How public sector human capital affects national welfare. Iranian Journal of Management Studies; 14(3), pp.486-96. (In Persian)
Danai Fard H. (2013). Challenges of Public Administration in Iran: Semt Publications.
Duncan G. (2010). Should happiness-maximization be the goal of governments? Journal of Happiness Studies. 11 (21), pp. 25-68.
Eskandari H, Dadash Karimi Y, Hojjati A. (2021). Identifying factors affecting public welfare governance with the approach of social justice development: a qualitative research. Society for Sociology of Education.14(2):pp.299-308. (In Persian)
Fani A, Hosseini SA, Danaei Fard H, Mashbaki AK. (2011). Measuring capacity: Concepts and measurement methods. Quarterly Journal of Management Research in Iran.15(58), pp.26-53. (In Persian)
Jalali Khan Abadi T, Alvani SM, Vaezi R, Ghorbanizadeh V. (2019). Designing a network governance model in Iran’s health care system. Iranian journal of management sciences,15(58):1-30. (In Persian)
Karimpour SI, Abedini S, Azizkhani E. (2021). The study of the role of quality of good governance in public welfare (Case study: OIC and OECD member countries). Sociological studies. 14(51), PP. 27-47. (In Persian)
Klimach A, Dawidowicz A, Źróbek R. (2018). The Polish land administration system supporting good governance. Land Use Policy.5(79), PP.547-55.
Kozolovsky, H.J. (2021). Good Governance, Welfare, and Transformation. European Journal of Comparative Economics, 1, PP. 127-143.
Maiti D, Mukherjee A. (2013). Governance, foreign direct investment and domestic welfare. International Review of Economics & Finance, 15(27), PP.406-15.
Mirza Aqansab Gerrodbari I, Taqvi M. (2013). Ssocial capital and good governance; Case Study: Developing Countries (1996-2010). Applied Economics, 4(13), PP.1-14. (In Persian)
Mohammadiha H, Memarzadeh GR, Azimi P. (2021). Designing a Model for Improving the Country’s Health System with an Emphasis on Governance Strategies. Payavard Salamat. 15(3), PP. 272-90. (In Persian)
Mollick AS, Rahman MK, Khan MNI, Sadath MN. (2018). Evaluation of good governance in a participatory forestry program: A case study in Madhupur Sal forests of Bangladesh. Forest Policy and Economics. 12(95). PP.123-37.
Mousavi M, Zahedi Wafa M. (2017). Presenting and Explaining Directional Pillars of Public Welfare Strategies Pattern: A Content Analysis of Imam Khomeini’s Thoughts Mirhashem Mosavi Dijijun, MohammadHadi Zahehedivafa Received: 7/ 10/ 2017 Accepted: 3/ 11/ 2017 Abstract Providing public social welfare, entitled. Social Development & Welfare Planning.9(32): pp.203-35. (In Persian)
Ongaro E, Longo F. (2021). Explaining system-level change in welfare governance: the role of policy indeterminacy and concatenations of social mechanisms. Health Economics, Policy and Law.16(3), PP.340-54.
Pakbazi S, Arghand M, (2021). Examining good organizational governance by improving employee accountability (case study: Education and training organization of Kohgiluyeh city). 5th National Conference on Law, Social and Human Sciences, Psychology and Counseling; Shirvan. (In Persian)
Parding K, McGrath-Champ S, Stacey M. (2020). Governance reform in context: Welfare sector professionals’ working and employment conditions. Current Sociology. 69(1), PP.19-39.
Razmi MJ, Sediqi S, editors. (2011). The requirements of good governance research to achieve Enshani development,. Fourth National Economic Conference, Khomeini Shahr: Islamic Azad University. (In Persian)
Shamshiri N, Faezy Razi F, Hematian H, Zargar SM. (2019). A Model for Improving the Livelihoods of Armed Forces Retirees with an Emphasis on Good Governance. Resource Management in Police Journal of the Management Dept. 2019;8(2):105-30. (In Persian)
Taheri S, Hosseinzadeh M. (2018). Analysis of the state of well-being in Iran based on world standard indicators. Iranian Journal of Official Statistics. 1(30), pp.238-81. (In Persian)
Voklato,M.A. (2021). A Gestalt therapeutic program to enhance the Well-being of the diabetic child. Doctoral thesis, university of south Africa.
Yousaf M, Ihsan F, Ellahi A. (2016). Exploring the impact of good governance on citizens’ trust in Pakistan. Government Information Quarterly.33(1), PP.200-9.
Bayrampour B, Mohammadian Saravi M, Haghighi M. (2021). Designing a model to determine the effective factors in the occurrence of administrative corruption and investigating the role of organizational supervision and transparency in preventing it. Supervision and Inspection. 15(55):pp.100-71. (In Persian)
Bell MC, Taverna A, Aggarwal D, Syed I. (2018). Laboratories of Suffering: Toward Democratic Welfare Governance. Cambridge: Cambridge University Press.
Benish A, Levi-Faur D. (2020). The expansion of regulation in welfare governance. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 69(1), PP.17-29.
Bridges K, Plancher AK, Toledo SD. (2019). Good Governance and the Influence of the Superintendent. AASA Journal of Scholarship & Practice, 16(2), PP.35-42.
D’Acci L. (2010). Measuring wellbeing and progress. Politecnico di Torino, Turin, Italy: Soc Indic Research.
Danai Fard H, Babashahi J. (2021). How public sector human capital affects national welfare. Iranian Journal of Management Studies; 14(3), pp.486-96. (In Persian)
Danai Fard H. (2013). Challenges of Public Administration in Iran: Semt Publications.
Duncan G. (2010). Should happiness-maximization be the goal of governments? Journal of Happiness Studies. 11 (21), pp. 25-68.
Eskandari H, Dadash Karimi Y, Hojjati A. (2021). Identifying factors affecting public welfare governance with the approach of social justice development: a qualitative research. Society for Sociology of Education.14(2):pp.299-308. (In Persian)
Fani A, Hosseini SA, Danaei Fard H, Mashbaki AK. (2011). Measuring capacity: Concepts and measurement methods. Quarterly Journal of Management Research in Iran.15(58), pp.26-53. (In Persian)
Jalali Khan Abadi T, Alvani SM, Vaezi R, Ghorbanizadeh V. (2019). Designing a network governance model in Iran’s health care system. Iranian journal of management sciences,15(58):1-30. (In Persian)
Karimpour SI, Abedini S, Azizkhani E. (2021). The study of the role of quality of good governance in public welfare (Case study: OIC and OECD member countries). Sociological studies. 14(51), PP. 27-47. (In Persian)
Klimach A, Dawidowicz A, Źróbek R. (2018). The Polish land administration system supporting good governance. Land Use Policy.5(79), PP.547-55.
Kozolovsky, H.J. (2021). Good Governance, Welfare, and Transformation. European Journal of Comparative Economics, 1, PP. 127-143.
Maiti D, Mukherjee A. (2013). Governance, foreign direct investment and domestic welfare. International Review of Economics & Finance, 15(27), PP.406-15.
Mirza Aqansab Gerrodbari I, Taqvi M. (2013). Ssocial capital and good governance; Case Study: Developing Countries (1996-2010). Applied Economics, 4(13), PP.1-14. (In Persian)
Mohammadiha H, Memarzadeh GR, Azimi P. (2021). Designing a Model for Improving the Country’s Health System with an Emphasis on Governance Strategies. Payavard Salamat. 15(3), PP. 272-90. (In Persian)
Mollick AS, Rahman MK, Khan MNI, Sadath MN. (2018). Evaluation of good governance in a participatory forestry program: A case study in Madhupur Sal forests of Bangladesh. Forest Policy and Economics. 12(95). PP.123-37.
Mousavi M, Zahedi Wafa M. (2017). Presenting and Explaining Directional Pillars of Public Welfare Strategies Pattern: A Content Analysis of Imam Khomeini’s Thoughts Mirhashem Mosavi Dijijun, MohammadHadi Zahehedivafa Received: 7/ 10/ 2017 Accepted: 3/ 11/ 2017 Abstract Providing public social welfare, entitled. Social Development & Welfare Planning.9(32): pp.203-35. (In Persian)
Ongaro E, Longo F. (2021). Explaining system-level change in welfare governance: the role of policy indeterminacy and concatenations of social mechanisms. Health Economics, Policy and Law.16(3), PP.340-54.
Pakbazi S, Arghand M, (2021). Examining good organizational governance by improving employee accountability (case study: Education and training organization of Kohgiluyeh city). 5th National Conference on Law, Social and Human Sciences, Psychology and Counseling; Shirvan. (In Persian)
Parding K, McGrath-Champ S, Stacey M. (2020). Governance reform in context: Welfare sector professionals’ working and employment conditions. Current Sociology. 69(1), PP.19-39.
Razmi MJ, Sediqi S, editors. (2011). The requirements of good governance research to achieve Enshani development,. Fourth National Economic Conference, Khomeini Shahr: Islamic Azad University. (In Persian)
Shamshiri N, Faezy Razi F, Hematian H, Zargar SM. (2019). A Model for Improving the Livelihoods of Armed Forces Retirees with an Emphasis on Good Governance. Resource Management in Police Journal of the Management Dept. 2019;8(2):105-30. (In Persian)
Taheri S, Hosseinzadeh M. (2018). Analysis of the state of well-being in Iran based on world standard indicators. Iranian Journal of Official Statistics. 1(30), pp.238-81. (In Persian)
Voklato,M.A. (2021). A Gestalt therapeutic program to enhance the Well-being of the diabetic child. Doctoral thesis, university of south Africa.
Yousaf M, Ihsan F, Ellahi A. (2016). Exploring the impact of good governance on citizens’ trust in Pakistan. Government Information Quarterly.33(1), PP.200-9.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
