دوره 23، شماره 88 - ( 2-1402 )
جلد 23 شماره 88 صفحات 340-303 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
moradi K, hadavand A. (2023). Correctional and education center in Iran: analysis of the current situation and design of the desired situation. refahj. 23(88), 303-340. doi:10.32598/refahj.23.88.4186.1
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4108-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4108-fa.html
مرادی خدیجه، هداوند علی. کانون اصلاح و تربیت در ایران: تحلیل وضعیت موجود و ترسیم وضعیت مطلوب رفاه اجتماعی 1402; 23 (88) :340-303 10.32598/refahj.23.88.4186.1
واژه‌های کلیدی: کانون اصلاح و تربیت، ایران، کودکان و نوجوانان محروم از آزادی، مرکز خدمات جوانان میسوری
متن کامل [PDF 656 kb]
(952 دریافت)
| چکیده (HTML) (1485 مشاهده)
متن کامل: (2386 مشاهده)
مقدمه
روش
مرحله اول: شناسایی وضعیت مطلوب
مرحله دوم: شناسایی وضعیت موجود
یافته‌های مرحله اول (شناسایی وضعیت مطلوب)
بر اساس تحلیل محتوای کیفی 10 سند بینالمللی و داخلی و همچنین تحلیل الگوی مرکز جوانان میسوری، به‌عنوان یک نمونه موفق در مدیریت مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی و رفتار با ایشان در سطح بین‌الملل و تطبیق آنها با یکدیگر 17 مقوله شناسایی شدند. مقوله‌های اصلی و مقوله‌های فرعی شناسایی و استخراج شده در جدول شماره دو مشخص شده است.
جدول 3: مقوله‌های اصلی و فرعی تحلیل پژوهشهای داخلی و 18 سند
همانگونه که در جدول شماره سه مشخص شده است تحلیل داده‌ها نشان داد که سلامت روان، مدیریت و ساختار کانون، خانواده، مسائل اجتماعی و اقتصادی و بازپروری و اصلاح مهم‌ترین مسائلی هستند که کانونهای اصلاح و تربیت در مدیریت و رفتار با نوجوانان در وضعیت کنونی با آن مواجه‌اند. نوجوانان محروم از آزادی با مسائل و مشکلات روانی مواجه هستند که برخی مربوط به ویژگیهای فردی نوجوان و تجربیات وی پیش از ورود به کانون است، بخشی هنگام بازداشت توسط پلیس و قرار گرفتن در محیط دادگاه ایجاد میشود. برخی از رفتارهای بزهکاری نوجوان به دلیل مشکلات و آسیبهای روانی است که قضات آن را در نظر نمی‌گیرند و اقدامات تشخیصی مناسب و به‌موقع (از روز دستگیری، جلسات دادگاه) انجام نمی‌شود. محیط و فضای کانون کسل‌کننده و مشابه زندان بزرگ‌سالان است و به دلیل تعداد بالای نوجوانان و کمبود کارکنان تعامل مناسبی بین کارکنان و نوجوانان و همچنین بین نوجوانان با یکدیگر اتفاق نمی‌افتد. نوجوانان بر اساس جرایم، سن و تعدد سابقه از هم تفکیک نمی‌شوند و سلامت جسمی و روانی در تفکیک در نظر گرفته نمی‌شود. کانون با کمبود بودجه در حوزه‌های آموزش، تجهیزات، زیرساختهای فرهنگی و بازپروری روبروست. تناسبی بین کارکنان و نوجوانان وجود ندارد. تعداد کارکنان با تخصص و آموزشهای ویژه کم است. امکانات آموزشی و حرفه‌ای به‌تناسب نوجوان وجود ندارد. در آموزش به نیاز، علاقه و پیشینه نوجوان توجهی نمی‌شود. امکانات تفریحی، ورزشی و رفاهی نسبت به نوجوانان محدود است و به فعالیتهای اوقات فراغت کمتر توجه میشود. برنامه یکسان و سراسری برای اصلاح نوجوانان در کانونهای کشور اجرا میشود. عملکرد مراکز مراقبت از خروج از زندان مشابه بزرگ‌سالان است و اقدامات حمایتی همچون تأمین مسکن و اشتغال برای ایشان در نظر گرفته نمی‌شود.
بسیاری از مشکلات نوجوانان کانون مسائل اجتماعی و اقتصادی و همچنین خانوادگی است که بعد از خروج از کانون نیز کودک و نوجوان را درگیر می‌کند. فقر خانواده، فقدان تعلیم و تربیت مناسب، کمبود مکانهای تفریحی در برخی شهرها، برچسب‌زنی به نوجوان، پایین‌بودن سطح تحصیلات والدین و آگاهی‌نداشتن ایشان به مبانی تربیتی، اختلاف و جدایی والدین، عدم کنترل و نظارت والدین مشکلات عاطفی خانواده از مهم‌ترین این مسائل است.
بحث
کودکان و نوجوانان محروم از آزادی ازجمله آسیب‌پذیرترین گروههای جامعه هستند. چنانچه در مواردی قاضی برای حفظ مصالح کودک و نوجوان تشخیص دهد که برای اصلاح و بازپروری وی لازم است مدتی تحت‌نظر سیستم عدالت کیفری باشد باید در نحوه رفتار با ایشان، مسائل و شرایط وابسته به نیازهای سنیاش را در نظر گرفت.
تحلیل داده‌های وضعیت موجود نشان داد که مسائل و مشکلات کودک و نوجوان را می‌توان به سه دسته دسته‌بندی کرد. خانواده، مسائل اجتماعی و اقتصادی و آسیبهای روانی که نوجوان پیش از ورود به کانون تجربه کرده است، مسائل و مشکلات مدت‌زمان نگهداری در کانون و مسائل بعد از خروج از کانون. برای عدم بازگشت به جرم کودک و یا نوجوان باید به هر سه دسته توجه کرد. یافته‌های پژوهش نشان داد که برای گذر از وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت و رسیدن به وضعیت مطلوب آن لازم است به مواردی همچون سیاست‌گذاری و مدیریت (نگرش و باور، کارکنان، تفکیک و طبقه‌بندی، محیط و فضای داخلی و مسائل مالی)، بازپروری و عدم بازگشت به جرم (آموزش، اشتغال، تفریح و ورزش، دین)، سلامت جسم و روان (بهداشت و درمان، مسائل روانی، ویژگیهای فردی نوجوان)، حقوق شهروندی (موارد انضباطی، بازرسی و شکایت، آگاهی و کرامت انسانی) توجه کرد.
- تدوین آییننامه جداگانه و مخصوص کانونهای اصلاح و تربیت: بخش پنجم آییننامه سازمان زندانها به کانون اصلاح و تربیت اختصاص یافته است اما کمتر به ویژگیهای جسمی، روحی و روانی نوجوانان توجه شده است. ماده 268 این آییننامه، سازمان را ملزم به ارتقای کیفیت خدمات به نوجوانان بر اساس انطباق با استانداردهای ملی و بینالمللی کرده است، اما انطباق مواد مرتبط به کانون با استانداردهای بینالمللی نشان داد که به برخی موارد توجه نشده است. نتایج پژوهش فوفا و همکاران (2021) به توسعه دستورالعملهای خدمات استاندارد برای رفتار با کودکان و نوجوانان در مراکز اصلاح و تربیت تأکید کرده است. با توجه به حساس بودن سن نوجوانی و تأثیرپذیری ایشان لازم است آییننامه مخصوص به کانون با توجه به نیازهای نوجوانان و شرایط ایشان تدوین و اجرایی شود.
محیط و امکانات کانون
- محیط و امکانات داخلی: فضای داخلی کانون باید بر اساس ویژگیهای جسمی و روحی نوجوانان طراحی شود. نتایج بررسی وضعیت کنونی کانون نشان داد که فضای کانونهای اصلاح و تربیت ایران کسل‌کننده و مشابه زندان بزرگ‌سالان است؛ همانگونه که (دبستانی‌رفسنجانی، 2021) در نتایج پژوهش خود بدان اشاره کرده است. محیط و فضای داخلی کانون باید مشابه فضای خانه و محیط خانوادگی باشد و از ایجاد یک فضای آموزشی با به‌کارگیری تجهیزات امنیتی جلوگیری شود تا از این طریق تفاوت بین زندگی داخل و خـارج کانون کـه ممکـن اسـت باعـث کـاهش احتـرام لازم بـه حیثیت نوجوانان به‌عنوان انسان شود، به حداقل برسد (ماده 87 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
کودک و نوجوان باید در محیط‌های با تعداد کم نگهداری شوند و حق ایشان در پوشیدن لباس شخصی و داشتن وسایل شخصی و تدارک مکان مناسب برای نگهداری آنها باید رعایت شود (ماده 35 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
نیروی انسانی (تعداد، تعامل، آموزش، نحوه رفتار و نگرش)
- محیط کانون باید به‌گونه‌ای باشد که نوجوانان در آن احساس امنیت کنند و این حس در آنها تقویت شود که با ایشان منصفانه و با احترام رفتار میشود (ماده 40(1) کنوانسیون حقوق کودک). برای دستیابی به این هدف، کارکنان باید بتوانند جداگانه به نوجوانان توجه و بر ایشان نظارت کافی داشته باشند. بر اساس پژوهش (عبدلی‌نسب گروهی، پورمحی‌آبادی، 2018) خودباوری کودکان و نوجوانان کانون بسیار پایین و تأثیر برچسبهای کانون بر آنها بالاست. تعامل مسئولان با ایشان و همچنین تعامل با سایر نوجوانان در محیط کانون دارای نواقصی است که تأثیر زیادی در رفتار آینده آنها دارد. ازاین‌رو، بر اساس ماده 266 آییننامه سازمان زندانها و ماده 81 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، نسبت تعداد کارکنان به نوجوانان باید افزایش یابد. علاوه بر این، لازم است به جای نگهداری نوجوانان در مراکز اصلاحی بزرگ و پرجمعیت، مراکز کوچکی نزدیک به خانه و خانواده ایشان ایجاد و از تعداد کمی از نوجوانان در آنجا نگهداری کنند. کارکنان باید بر اساس بلوغ شخصی و توانایی ایشان برای مقابله با چالشهای کار با این گروه سنی و حفظ رفاه آنها انتخاب شوند. علاقه به کار با کودک و نوجوان داشته باشند و آموزشهای حرفه‌ای را ببینند و در اجرای وظایف خود از حمایت و نظارت خارجی مناسب بهره‌مند شوند. کارکنان باید درزمینه مشکلات و مسائل رفتاری و روانی کودکان و نوجوانان اعم از خودکشی، پرخاشگری، آسیب به خود و درگیری آگاهی داشته باشند و در این زمینه آموزشهای تخصصی را گذرانده باشند. آموزش و آگاه‌سازی کارکنان در اعمال مجازاتهای انضباطی (در صورت اجازه توسط قانون) بسیار ضروری است. کارکنان باید در مورد تفاوتهای فرهنگی و قومیتی آموزش ببینند و یاد بگیرند که چگونه مشکلات خاص گروههای مختلف نوجوانان را درک کنند؛ از زور و اقدامات انضباطی به‌عنوان آخرین راه‌حل استفاده کنند و روشهای جایگزین را به کار گیرند.
کودکان و نوجوانان محروم از آزادی به دلیل مشکلاتی که از سوی خانواده، جامعه و وضعیت اقتصادی به آنها تحمیل میشود، به محبت نیاز ویژه‌ای دارند. نتایج پژوهش (کنت و همکاران، 2022) بر لزوم ایجاد محیطی صمیمی و رفاقتی در کانون اصلاح و تربیت تأکید می‌کنند. درنتیجه لازم است قضات، مسئولان و کارکنان شاغل در کانون نسبت به این موضوع آگاه شوند و آموزشهای لازم را در کنار ویژگیهای شخصیتی ایشان، کسب کنند.
سلامت روان
در ابتدا برای شناسایی نوجوانان دارای اختلالات روان‌پزشکی لازم است یک برنامه گروهی متشکل از روان‌پزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی، قضات و وکلا طراحی و اجرا شود تا نوجوانانی که به دلیل اختلالات روان‌پزشکی مرتکب بزه شدهاند، شناسایی شده و از ارجاع آنها به کانون جلوگیری شود؛ تا از یک سو تحت درمان قرار گیرند و ارتکاب جرم در ایشان کاهش یابد و از سوی دیگر با سایر نوجوانان در کانون نگهداری نشوند.
در کانون اصلاح و تربیت درمان گروهی باید جایگزین موارد انضباطی شود. پایداری گروه به جوانان اجازه پنهان‌شدن یا کناره‌گیری نمی‌دهد. در عوض، جوانان نه‌تنها زیر نظر کارکنان، بلکه همسالان خود می‌مانند و در قبال هرگونه رفتار مخرب و بی‌احترامی از سوی گروه پاسخگو هستند. در مرکز جوانان میسوری هر جوان بلافاصله به یک کارمند خاص با نام «هماهنگ‌کننده خدمات» وصل میشود که بر پرونده او، قبل، در طول و بعد از استقرار در کانون نظارت خواهد کرد. هماهنگ‌کننده خدمات یک ارزیابی اولیه خطر و نیاز را انجام می‌دهد و خطر ارتکاب مجدد جرم، شدت جرایم فعلی، گذشته و همچنین نیازهای درمانی موردنیاز نوجوان را می‌سنجد. خانواده به‌عنوان یک شریک در درمان نوجوان در نظر گرفته شود. خانواده‌ها به‌محض ورود نوجوان به کانون باید در درمان مشارکت داده شوند و زمانی برای ساعات ملاقات منظم خانواده و ارتباط با ایشان هر هفته فراهم شود. خانواده‌ها باید در برنامه‌ریزی برای آزادی و بازگشت نوجوانان به خانه نیز مشارکت داده شوند.
- لزوم آمادگی نوجوانان در نخستین روزهای ورود به کانون (سازگاری با محیط جدید): بر اساس نتایج پژوهش (گلدسون، 2006) اضطراب در نوجوانان در زمانهای ابتدایی بازداشت به علت ناآشنایی با محیط و حس ناامنی افزایش مییابد و میزان خشونت علیه خود، از جمله خودکشی و آسیب به خود را افزایش می‌دهد. بنابراین لازم است ساعتها و روزهای ابتدایی نگهداری کودکان و نوجوانان در کانون موردتوجه قرار گرفته، آگاهی آنها نسبت به محیط افزایش یابد، ارتباط با خانواده برقرار و تداوم داشته باشد و از کارکنانی آموزش‌دیده برای آگاه‌سازی نوجوانان از محیط کانون و همچنین جلوگیری از برخی مشکلات استفاده شود.
- مشکلات روانی ناشی از پیشینه فردی نوجوان: کانون موظف است برای نوجوانانی که اغلب تحت‌تأثیر نامطلوب پیشینه اجتماعی-اقتصادی پایین خود بودهاند، آموزشهایی ارائه دهد. از این طریق از رشد و مهارتهای آنها حمایت و آنها را برای بازگشت به جامعه آماده کند. دانستن سابقه خانوادگی نوجوان برای آگاهی از شیوع خشونت و آزار (جنسی) در تاریخچه او بسیار مهم است. آگاهی از پیشینه فردی نوجوان این امکان را فراهم می‌کند که بتوان اطلاعات مربوط به پتانسیل مشارکت خانواده در طول اقامت نوجوان در کانون را ارزیابی کرد.
آموزش تحصیلی و حرفه‌ای
- برنامه‌های آموزشی تحصیلی: کانون باید بر اساس نیازهای نوجوانان اعم از بی‌سواد، کمتوان، مبتلا به اختلالهای شناختی یا مشکلات یادگیری آموزشهای ویژه‌ای را مهیا کند. موفقیت تحصیلی عاملی کلیدی برای کاهش میزان تکرار جرم و ایجاد فرصتهایی برای بزرگ‌سالی است. ارزیابی سیستم آموزشی، نحوه آموزش و مهارت و دانش معلمان باید در کانون انجام شود (مکومبر و همکاران، 2015). نحوه ارتباط معلم و همچنین شیوه آموزش وی به نوجوان محروم از آزادی که در معرض خشونتهای مختلفی قرار گرفته، از اهمیت زیادی برخوردار است و باید از معلمانی استفاده کرد که آموزشهای لازم را در این زمینه دیده‌اند (سانگر و همکاران، 2007).
کانون باید برای بهره‌مندی از تحصیلات تکمیلی نوجوانان بالای سن تحصیلات اجباری تلاش کند (ماده 39 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی). سوابق بازداشتی در مدارک تحصیلی نوجوانان نباید ذکر شود (ماده 40 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
- برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای: بخش زیادی از برنامه‌های کانون، حرفه‌آموزی در قالب کارگاههای فنی و حرفه‌ای است. کودکان و نوجوانان باید بر اساس خواست و سلیقه خود (ماده 18 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی) و همچنین سطح دانش خود در یکی از کارگاههای حرفه‌آموزی مشغول به کار شوند. آموزشهای حرفه‌ای باید مطابق استانداردهای سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باشد (ماده 289 آئین‌نامه سـازمان زنـدانها، ماده 42 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
نتیجه پژوهش (دینا، 2015) نشان داد که نوجوانان معمولاً از آموزشهایی استقبال می‌کنند که تجربه آن را در زندگی داشته باشند و مرتبط به دنیای کار باشد. لازم است تا از مربیانی استفاده شود که مهارت لازم در این زمینه را داشته باشند. همچنین امکانات و زیرساختهای مربوط به برگزاری چنین آموزشهایی در کانون فراهم شود.
تفریح و سرگرمی
تفریح و ورزش: یکی از مواردی که به اهمیت آن در گزارش 2012 سازمان مل متحد اشاره شده است، تفریح و سرگرمی در مؤسسه‌های نگهداری نوجوانان محروم از آزادی است. اما ماده مختص به این موضوع در آییننامه سـازمان زنـدانها وجود ندارد. فقدان برنامه‌ها و فعالیتهای تفریحی و ورزشی بر اساس پژوهش (ون در لان و ایکلشیم، 2013) منجر به سازگاری منفی و خشونت خواهد شد. نوجوانان کانون حق بهره‌مندی از میزان مناسب وقت آزاد برای تمرینات ورزشی روزانه، در هوای آزاد در صورت مساعد بودن هوا، فضا، تأسیسات و تجهیزات کافی؛ وقت اضافی برای فعالیتهای اوقات فراغت را دارند (مواد 18 و 48 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی). باید از توانایی جسمی هر نوجوان برای مشارکت در برنامه‌های تمرینات ورزشی اطمینان حاصل شود. تمرینات ورزشی ترمیمی و درمانی برای نوجوان نیازمند به آن باید تحت نظارت پزشکی انجام شود. فقدان فعالیتهای ساختاریافته و روتین از جمله فعالیتهای تفریحی و آموزشی با هدف فعال‌سازی حواس است.
خروج از کانون
تدوین برنامه‌های خروج از زندان بر اساس ویژگیهای جسمی و روحی نوجوانان: نتایج پژوهش نشان داد که خدمات مرکز بعد از خروج از کانون، عملکرد مناسبی برای نوجوانان نداشته‌اند و خدماتی که انجام می‌دهند در بهترین حالت مشابه زندانیان بزرگسال است. ماده 312 آییننامه اجرایـی سـازمان و ماده 79 و 80 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، وظیفه مرکز مراقبت برای خدمات بعد از خروج را شامل: «تسهیل و تکمیل فرایند بازپروری، جامعهپذیری، تثبیت وضعیت مددجو و رفع مشکلات وی از قبیل ارتباط با خانواده و جامعه، ادامه تحصیل و تکمیل آموزش، ادامه درمان اعتیاد و خدمات سلامت روان، اسکان، تأمین هزینه‌های سفر، تهیه اسناد سجلی و هویتی، تأمین هزینه‌ها و امکانات زندگی و اشتغال نوجوانان» ذکر کرده است.
بر اساس ماده 313 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، برای حمایت و مراقبت از نوجوانان بعد از خروج از کانون باید از تشکلهای مردم‌نهاد و خیرهای سلامت روان کمک گرفت. کودکان بدسرپرست، بی‌سرپرست و تک‌سرپرست باید توسط مددکاری اجتماعی، سازمان بهزیستی، وزارت رفاه و تشکلهای مردمی تحت نظارت قرار گیرند و درواقع شبه خانواده تشکیل شود. مسئولان ذیصلاح برای کمک به نوجوانان به‌منظور تطبیق مجدد در اجتماع و کاهش تبعـیض و پیشـداوری علیـه چنـین نوجوانـانی باید خدماتی ارائه دهند. این خدمات، تا حد امکان، باید تضمین کنند نوجوان پـس از آزادی از نظر اقامتگـاه، اشـتغال و پوشـاک، امکانـات مناسـب و کافی دارد تـا تطبیـق مجـدد موفـق او را در اجتمـاع تسـهیل کنـد.
اشتغال
اشتغال: بر اساس ماده 289 آییننامه سازمان زندانها و ماده 45 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، آموزشهای حرفه‌ای باید به‌گونه‌ای باشند که امکان کاریابی سریع و با حداقل سرمایه‌گذاری برای نوجوان هنگام آزادی فراهم شود. کارورزیهایی برای آماده‌سازی شغلی وی در کانون انجام گیرد. چنانچه نوجوان در کانون مشغول به کار شود، شرایط کاری باید بر اساس استانداردهای حمایتی بینالمللی و ملی مربوط به کار کودکان و نوجوان باشد (ماده 44 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی)؛ و نوجوان حق دریافت دستمزد عادلانه مطابق با آنچه در بیرون از کانون مطرح است را داشته باشد (ماده 18 و 46 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
شکایت و نظارت
شکایت: بر اساس مواد 314 آییننامه سازمان زندانها، 75 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی و 37 (د) کنوانسیون حقوق کودک نوجوانان باید فرصت و امکان ارائه درخواست، شکایت و اعتراض بدون محدودیت و در صورت امکان به‌صورت محرمانه را به مقامهای قضایی داشته باشند. باید بین کارکنان و نوجوانان اعتماد وجود داشته باشد تا این افراد با خیال راحت به پرسنل شکایت کنند و کارکنان باید به‌طور مجزا به شکایات پاسخ دهند. علاوه بر این، نوجوانان باید این فرصت را داشته باشند که بدون عواقب، شکایت خود را به مسئولان کانون ارائه کنند. شکایت در مورد خشونت توسط کارکنان باید در اولویت قرار گیرد و اقدامات لازم انجام شود (هیئت عدالت جوانان و دفتر ملی کودکان، 2008).
پیشنهاد میشود بر اساس (ماده 77 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی) دفتـری مسـتقل (بـازرس ویـژه) برای دریافـت و بررسی شـکایات نوجوانـان کانونهای اصلاح و تربیت ایجاد شود.
نظارت: نظارت کارکنان بر رفتار نوجوانان در کانون و نحوه رفتار با یکدیگر در گزارش 2012 سازمان ملل، تحت عنوان یکی از عوامل حس امنیت و آرامش نوجوانان در کانون مطرح شده است. استفاده از دوربینهای نظارتی در داخل کانون و به‌کارگیری سیستمهای نظارتی بهتر، به‌ویژه در مکانهایی مانند دوش و سالن ورزشی از دیدگاه نوجوانان مهم تلقی شده است. نوجوانان باید از مسائل مربوط به حریم خصوصی خودآگاه باشند. نظارت والدین، وکلا با حضور در محیط کانون برای حفظ امنیت و افزایش آرامش نوجوانان مهم بوده است. لازم به ذکر است که در سیستمهای نظارتی و برقراری نظم، استفاده از محدودیتها و اقدامات انضباطی باید به‌عنوان آخرین راه‌حل نظارت در نظر گرفته شود. افزایش تعداد کارکنان به تعداد نوجوانان، سازوکارهای شکایت، ارتباط و تعامل صمیمانه نوجوانان با کارکنان برای ارائه شکایت و همچنین ارتباط و تعامل نوجوانان با خانواده، وکلا و مسئولان قضایی از موارد مهم در نظارت است.
پیشنهادها
پیشنهاد میشود سیاستگذاران دستورالعملها و آییننامههایی برای استانداردسازی مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان اصلاح و تربیت ایران که منطبق با شرایط و ویژگیهای کشور و همچنین نیازهای خاص کودکان و نوجوانان ایرانی است با الهام از الگوها و خدمات استاندارد بینالمللی، تدوین کنند.
نگهداری کودکان و نوجوانان در کانون اصلاح و تربیت نمی‌تواند راهکاری اثربخش برای رفع مشکل بزهکاری باشد. بهبود شرایط اجتماعی برای کودکان آسیب‌پذیر درزمینه خانه، مدرسه و جامعه، توجه به کودکان و نوجوانان فقیر و خانواده‌های ایشان، تمرکز بر خانواده و بهبود شرایط خانوادگی بسیار حیاتی است. گزینه‌های درمانی مبتنی بر جامعه به‌عنوان جایگزینی برای مراکز اصلاحی نیز باید به‌طور گسترده مورداستفاده قرار گیرند.
در مواردی که نگهداری کودکان و نوجوانان در کانونهای اصلاح و تربیت اجتناب‌ناپذیر است، این کانونها باید به امکانات و خدمات لازم (مواردی که در نتیجه‌گیری بدانها اشاره شد) برای بازپروری ایشان مجهز شوند. برای مثال؛ در آموزش تحصیلی و فنی و حرفه‌ای از اجبار کودکان و نوجوانان به آموزش خودداری و از معلمانی استفاده شود که تجربه ارتباط با نوجوانان کانون را داشته‌اند تا تأثیرگذاری آموزش افزایش یافته و در کاهش ارتکاب و بازگشت مجدد به جرم اثربخش باشد. در آموزشهای فنی و حرفه‌ای به پیشینه نوجوان قبل از ورود به کانون، علاقه وی به حرفه خاص و همچنین کاربردی و عملی بودن آموزش در زندگی پس از خروج از کانون توجه شود و آگاهی لازم در این زمینه به نوجوان داده شود.
خدمات و برنامه‌های بعد از خروج از کانون باید بر اساس نیازهای ویژه کودک و نوجوان طراحی و با استفاده از ظرفیتهای مختلف اعم از سازمانهای دولتی، غیرانتفاعی، عمومی و مردم‌نهاد از ایشان حمایت شود تا از ارتکاب مجدد جرم و بازگشت ایشان به کانون جلوگیری شود.
پیشنهاد میشود، بر اساس سند تحول قضایی، همچون زندانیان بزرگسال برای نوجوانان کانون اصلاح و تربیت نیز «سامانه مدیریت مددجویان» برای اهدافی همچون آگاه‌سازی نوجوانان از حقوق خود، ثبت شکایت در سامانه، امکان پیگیری در آن و پاسخگویی مسئولان قضایی ایجاد شود و امکان ثبت شکایت از طریق خانواده و وکیل نوجوان و دریافت پاسخ توسط ایشان بر اساس استانداردهای بینالمللی و داخلی فراهم شود.
برای ارتقای نشاط و شادابی نوجوانان پیشنهاد میشود ساختمان، فضای داخلی و امکانات کانون بر اساس نیازهای جسمی و شرایط روحی آنها تغییر و بازطراحی شود.
ملاحظات اخلاقی
نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند. برای نگارش مقاله از سازمان خاصی حمایت مالی دریافت نشده و مقاله مستقل نوشته شده است. در مقاله هیچ‌گونه تعارض منافی وجود ندارد و در نگارش آن نکات اخلاق پژوهش رعایت شده است.
Abdoli Nesbgrohi, Eh., & Pourmohiabadi, H. (2018). Challenges in correctional education center (case study of Kerman correctional education center). Presented at the first national conference on the globalization of children and adolescents’ rights from a legal and psychological perspective. (In Persian).
Ahmadi, A., Saberi, M., Poornaghash Tehrani, S. & Arjmandnia, A. (2020). The Effect of Family Functioning on the Incidence of Delinquency in adolescents in Tehran Correctional Center. Knowledge & Research in Applied Psychology, 21 (4). 95-102. (In Persian).
Annie E. Casey Foundation (2010). No Place for Kids: The Case for Reducing Juvenile Incarceration. Baltimore: The Annie E. Casey Foundation.
Annie E. Casey Foundation (2011). The Missouri Model: Reinventing the Practice of Rehabilitating Youthful Offenders. Baltimore: The Annie E. Casey Foundation.
Ansari Nejad, N. (2012). Analysis of juvenile delinquency in Tehran Correctional Center. Social Welfare. 45,365-386. (In Persian).
Aria, M. (2017). An Investigation of theCorrectional Effects of Correctional Centerson Childern and Youth. Master’s thesis, University of Science and Culture. (In Persian).
Betelehem, W. (2014). Comparative Study of Juvenile Delinquency Between Addis Ababa and Out of Addis Ababa Raised Juveniles in Addis Ababa. Unpublished MA Thesis, Addis Ababa University.
Biggi, A. (2012). Investigating and analyzing the crimes of children and adolescents and providing preventive solutions in Zahedan. Master’s thesis, University of Sistan and Baluchistan. (In Persian).
Dabestani Rafsanjani, A. (2021). Environmental Factors Affecting the Design of Behavioral Spaces Case study: Juvenile Center of Tehran. Journal of Architecture and Urbanism, 30. 43-60. (In Persian).
Dinah, M. M. (2015). Empowering Educators Who Work with Juveniles in Correctional Centres: A Wellness Perspective. Journal of Psychology, 6(1). 49-56.
Fufa, B., Jibat, N.; Fikadu, H. (2021). Practices and Challenges of Treatment of Juvenile Delinquents in the Correctional Center of Jimma Zone, Oromia State, Ethiopia. Ethio.j.soc.long.stud, 8 (2). Retrieved from: https://journals.ju.edu.et/index.php/ejssls/issue/view/215
Goldson, B. (2006). Damage, Harm and Death in Child Prisons in England and Wales: Questions of Abuse and Accountability. The Howard Journal of Criminal Justice, 45(5). Retrieved from: 10.1111/j.1468-2311.2006.00437.x
Heuber, B. M. (2012). The Missouri Model: A Critical State of Knowledge. United States: National Academy of Sciences.
Islamic Consultative Assembly (2020). Child and Adolescent Protection Law, Retrieved in May 1401 from: https://dotic.ir/news/7053. (In Persian).
Islamic Consultative Assembly (2012). Criminal Procedure Code. Retrieved in May 1401 from: https://dotic.ir/news/5584/قانون (In Persian).
Judicial system of Iran (2021). Regulations of the Organization of Prisons and Security and Educational Measures of The Country. Retrived from: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1661504 (In Persian).
Judicial system of Iran (2021). The Bill for The Establishment of Special Police for Children and Adolescents, Retrieved in May 1401 From: https://www.ekhtebar.com/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87%D8%AA%D8(In Persian).
Judicial system of Iran (2019). Instructions For Organizing Prisoners and Reducing the Criminal Population of Prisons, Retrieved in May 1401 From: https://rrk.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=18240 (In Persian).
Prisons and Security and Corrective Measures Organization (2006). Regulations on How to Separate and Classify Prisoners. Retrived from: https://dotic.ir/news/5413/آییننامه-نحوه (In Persian).
Karimian, H. (2008). A look at juvenile delinquency. Knowledge, 126.141-156. (In Persian).
Kenneth, O. A.; Samuel, A.; Jessica, O. O.; Caleb, A. D. (2022). Patterns of victimization in Ghana’s Senior Correctional Center: The experiences of juvenile offenders. International Journal of Law and Psychiatry, 83. Retrived from: 10.1016/j.ijlp.2022.101808
Kuborn, S.; Kellison, C.; Sobba, K. N.; Robins, D. (2020). Strengthening the Missouri Model of Juvenile Justice: Missouri Division of Youth Services Staff Perspectives. Missouri Policy Journal, 10 (1). Retrived from: https://digitalcommons.lindenwood.edu/mpj/vol1/iss10/3/
Liefaard, T. (2008). Deprivation of Liberty of Children in Light of International Human Rights Law and Standards, Antwerp/Oxford/Portland: Intersentia Publishing.
Liefaard T., Reef J. & Hazelzet M.E. (2014). Report on Violence in Institutions for Juvenile Offenders. Nr. 13 rev. Strasbourg: Council of Europe; Council for Penological Co-operation.
Macomber, D.; Skiba, T.; Blackmon, J.; Esposito, E.; Hart, L.; Mambrino, E.; Richie, T.; Grigorenko, E.L. (2015). Education in Juvenile Detention Facilities in the State of Connecticut: A Glance at the System. J Correct Educ (Glen Mills), 61 (3), 223-261.
Mendel, R. A. (2010). Missouri Model: Reinventing the Practice of Rehabilitating Youthful Offenders, Summary Report. United States: Annie E. Casey Foundation.
Momeni Rad, A. (2013). Qualitative Content Analysis in Research Tradition: Nature, Stages and Validity of the Results. Quarterly of Educational Measurement, 4 (14), 187-222. (In Persian).
Motaghi, A. (2011). Explaining The Role of Correctional Center in Crime Prevention. MA Thesis, University of Esfahan. (In Persian).
Mirkamali, A. & Hosseini, A. (2014). Center for correction and education from the perspective of growth-oriented prevention. Criminal law research, 4 (13), 95-120. (In Persian).
Mohammadi-Noghizadeh, M., Ashuri, M. & Samavati Pirouz, Amir (2019). Investigating the victimization of children in conflict with the law with the approach of adopting protective measures. Iranian and international comparative legal research, 49, 1-24. (In Persian).
Motaghi, I. (2018). Explaining the role of the correctional center in crime prevention, Master’s thesis, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Isfahan University. (In Persian).
Niazpour, A. (2014). Criminal rights of children and adolescents. Tehran: Mizan Publishing. (In Persian).
Nowak, Manfred (2019). United Nations Global Study on Children Deprived of Liberty. Ganev: Delphine & Richard PETIT.
Pourmohi Abadi, H.; Zand Razavi, s. (2016).. Emotional challenges of the family and its effect on delinquency (a field study of children present in the correctional center of Kerman province). Criminal law and criminal policy, 3, 25-50. (In Persian).
Shanehsaz, A., Nowrozinejad, Gh. & Ebadi, R. (2004). Common psychiatric problems in the delinquents of Ahvaz Boys Correctional Center. Forensic Medicine, 10 (35), 152-155. (In Persian).
United Nations Children’s Fund (2021). Estimating The Number of Children Deprived of Liberty in The Administration of Justice. New York: UNICEF Data and Analytics Section Division of Data, Analytics, Planning and Monitoring.
United Nation General Assembly (1989). Convention on the Rights of the Child. Retrieved from: https://www.ohchr.org/sites/default/files/crc.pdf
United Nations General Assembly (2006). Report of the independent expert for the United Nations study on violence against children.
United Nations General Assembly (1990). United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty. Retrieved from: https://www.ohchr.org/sites/default/files/res45_113.pdf
United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency (The Riyadh Guidelines) Council of Europe (2012). Children’s rights and the European Committee for the Prevention of Torture, online available at http://www.coe.int/t/dg3/children/publications/CPTReport_en.pdf
Van der Laan, A. & Eichelsheim, V. (2013). Juvenile adaptation to imprisonment: Feelings of safety, autonomy and well-being and behaviour in prison, in: European. Journal of Criminology, 10 (4), 424-443.
Youth Justice Board & National Children’s Bureau, (2008), A review of safeguarding in the secure estate 2008, online available at http://www.justice.gov.uk/downloads/youth-justice/improving-practice/AReviewofSafeguardingintheSecureEstate2008FullReport.pdf
صاحبنظران علم حقوق پس از سالها اعمال مجازات خشن و مشابه بزرگ‌سالان برای کودکان و نوجوانان، به این نتیجه رسیده‌اند که این مجازاتها، راهکار مؤثری برای اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان نیست و باید از روشهای متفاوتی برای اصلاح و تربیت آنها استفاده کرد. روشهایی که بتواند در کنار تنبیهی بودن، ویژگی بازپروری بالایی داشته باشد و بر اساس آن، کودک و یا نوجوان بعد از پایان محکومیت خود بتواند به‌عنوان یک شهروند مؤثر و فعال مجدد به اجتماع بازگردد. براین اساس بود که بیشتر کشورها بعد از انتشار مکتب دفاع اجتماعی نوین، شیوه‌های خشن را از قوانین جزایی کشور خود حذف کردند و شیوه‌هایی را برای مجازات کودکان و نوجوانان انتخاب کردند که وجه اصلاحی و بازپروری آنها غالب بوده است (نیازپور، 2015).
یکی از شناخته‌شده‌ترین واکنشهای تنبیهی در عرصه دادرسی کودکان و نوجوانان معارض با قانون، راهکارهای سلب آزادی در قالب اعزام و نگهداری ایشان در کانونها و مؤسسات است. در نظام حقوقی ایران، این مؤسسات با عنوان «کانون اصلاح و تربیت» شناخته میشوند. کانون اصلاح و تربیت در ایران اولین بار در سال 1347 در تهران تأسیس و شروع به فعالیت کرد. ماده 5 فصل اول آییننامه سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور (مصوب ۲۰ اردیبهشت 1400) کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان را مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی تعریف کرده است که سن آنها در زمان ارتکاب جرم تا هجده سال تمام شمسی باشد. بر اساس تبصره 7 آییننامه تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان «معرفی اطفال و نوجوانان زیر 18 سال به زندان ممنوع بوده و چنانچه به دستور مراجع قضایی اطفال و نوجوانان زیر 18 سال به زندان اعزام شوند، روسای زندانها مکلف‌اند بلافاصله آنان را به کانون اصلاح و تربیت اعزام کنند». ماده 261 آییننامه سازمان زندانها هدف از تشکیل کانون اصلاح و تربیت را در راستای اجرای مواد ۵۲۵ و ۵۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری و با هدف اصلاح، تربیت، آماده‌سازی برای بازگشت به جامعه، جامعهپذیری، رشد فردی، توانمندسازی و حمایت از افرادی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از هجده سال تمام شمسی داشته‌اند، معرفی کرده است.
گرچه جرم‌شناسان به استفاده حداقلی از مجازاتهای سالب آزادی کودکان و نوجوانان تأکید دارند، اما نمی‌توان از آثار بازپرورانه آن چشم پوشید. زمانی که در یک دادرسی تخصصی قاضی به این نتیجه می‌رسد که نگهداری در کانون اصلاح و تربیت به مصلحت کودک و یا نوجوان است، به دنبال بازپروری و جامعه‌پذیر کردن اوست (میرکمالی؛ حسینی، 2014). به‌ویژه زمانی که محیط خانواده در بزهکاری کودک و یا نوجوان نقش اساسی ایفا می‌کند و در حقیقت، کودک یا نوجوان قربانی تربیت ناصحیح والدین خود است. درنتیجه سپردن وی به خانواده منطقی نیست. در اینجا، می‌توان کانون اصلاح و تربیت را به‌مثابه یک شخص حقوقی دانست که جایگزین خانواده اصلی وی میشود و وظیفه تربیت کودک و یا نوجوان را بر عهده می‌گیرد تا از بزه‌دیدگی مجدد او در محیط خانواده جلوگیری کند (میرکمالی؛ حسینی، 2014).
در این میان، آنچه اهمیت دارد توجه به منافع عالیه و مصلحت کودک و نوجوان است و بهتر است توسل به کانون اصلاح و تربیت بر اساس ماده 37 (ب) پیمان‌نامه حقوق کودک، ماده 19 حداقل مقررات استاندارد سازمان ملل برای دادرسی ویژه اطفال (قواعد پکن) و رهنمودهای سازمان ملل متحد برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان (رهنمودهای ریاض) به‌عنوان آخرین راهکار و برای حداقل مدت ممکن مورداستفاده قرار گیرد.
تعداد واقعی کودکان و نوجوانان محروم از آزادی در سطح جهانی و همچنین در بسیاری از کشورها، ناشناخته است (یونیسف، 2021). نتایج مطالعه سازمان ملل متحد توسط نواک (2019) در مورد کودکان محروم از آزادی که بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از 124 کشور انجام شده است، نشان می‌دهد که بین 160000 تا 250000 کودک و نوجوان هر روز در سال 2018 بازداشت شدهاند و تقریباً 410000 نفر در طول سال در مؤسسات نگهداری میشوند.
مراکز نگهداری از کودک و نوجوان معارض با قانون، در بازپروری و بازگشت به جامعه فرد می‌تواند نقش مهمی داشته باشد؛ اما از طرفی مدیریت نادرست این مراکز و به‌ویژه رفتار نامناسب با کودک و یا نوجوان در دوران نگهداری در این مراکز می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و خود باعث افزایش خشم و تکرار مجدد جرم توسط وی شود. بر اساس گزارش مجمع عمومی سازمان ملل متحد (2006) و لییفارد (2014) نوجوانانی که از آزادی خود محروم و در مراکز نگهداری میشوند، در معرض خطر انواع خشونت (شامل خشونت توسط پلیس، خشونت توسط کارکنان مراکز، خشونت توسط سایر زندانیان و خشونت علیه خود) قرار دارند.
حمایت از کودکان و نوجوانان در برابر خشونت در مراکز نگهداری در استانداردهای بینالمللی سازمان ملل، استانداردهای اروپایی و استانداردهای ملی موردتوجه قرار گرفته است (لییفارد، 2008) تا هدف اصلی تأسیس این مراکز یعنی اصلاح و بازپروری انجام شده و احتمال ارتکاب مجدد جرم توسط ایشان کاهش یابد و برای ورود به جامعه آماده شوند.
نتایج پژوهشها (بتلهم، 2014؛ فوفا و همکاران،2021) نشان می‌دهد که میزان بزهکاری نوجوانان به‌طور متوسط هر سال بین 10 تا 15 درصد در حال افزایش است. همچنین نتایج پژوهشهای داخل کشور نشان می‌دهد که جرایم کودکان و نوجوانان نه‌تنها در حال افزایش است بلکه از خشونت بیشتری نیز برخوردار است (محمدی نوقی‌زاده و دیگران، 2020). میزان تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان کـانون اصلاح و تربیت بالاست و حدود یک‌سوم کودکان و نوجوانان اعزام‌شده به کانون مجدد مرتکب جرم شدهاند. برای مثال، بر اساس آمار بخش مراقبتهای بعد از خروج از کانون اصلاح و تربیت تهران (2012) 18- 25 درصد کودکان و نوجوانان آزادشده از کانون مجدد به کانون برگشته‌اند (آریا، 2017).
بروز پدیده تکرار جرم و بالابـودن آمـار آن در میـان کودکـان و نوجوانـان معارض با قانون، این حقیقت را بازنمون می‌کند که نه‌تنها کودکـان و نوجوانـان در بازپـذیری هنجارها و ارزشهای اجتماعی ناتوانند، بلکـه مهم‌تر از آن، حکایـت از قصـور و نـاتوانی نهادهـای اصلاحی و تربیتی در باز اجتماعی کردن آنها دارد. ارزیابی فعالیتها و اقدامات کانون اصلاح و تربیت و تأثیر تربیتی آنها در بازپروری کودکان و نوجوانان در برخی از پژوهشها ازجمله (نیازپور، 2014) ضعیف ارزیابی شده است. از طرف دیگر، مطالعات در مورد وضعیت کودکان و نوجوانان در مراکز اصلاح و تربیت اندک بوده و بر اساس نتایج پژوهش فوفا، جیبات و فیکادو (2021) از نامرئی‌ترین موضوعات در سطح جهان است که نیازمند توجه ویژه‌ای است.
بر اساس آنچه گفته شد، هدف پژوهش حاضر ترسیم وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت کشور و پیشنهاد راهکارهای اصلاحی است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسشهاست که 1. مهم‌ترین مشکلات و چالشهای موجود در مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت ایران کدامند؟ 2. وضعیت مطلوب کانون اصلاح و تربیت بر اساس حقوق تعریف‌شده برای کودکان و نوجوانان معارض با قانون و محروم از آزادی در اسناد بینالمللی و داخلی و همچنین الگوهای برتر بینالمللی چگونه است؟
یکی از شناخته‌شده‌ترین واکنشهای تنبیهی در عرصه دادرسی کودکان و نوجوانان معارض با قانون، راهکارهای سلب آزادی در قالب اعزام و نگهداری ایشان در کانونها و مؤسسات است. در نظام حقوقی ایران، این مؤسسات با عنوان «کانون اصلاح و تربیت» شناخته میشوند. کانون اصلاح و تربیت در ایران اولین بار در سال 1347 در تهران تأسیس و شروع به فعالیت کرد. ماده 5 فصل اول آییننامه سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور (مصوب ۲۰ اردیبهشت 1400) کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان را مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی تعریف کرده است که سن آنها در زمان ارتکاب جرم تا هجده سال تمام شمسی باشد. بر اساس تبصره 7 آییننامه تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان «معرفی اطفال و نوجوانان زیر 18 سال به زندان ممنوع بوده و چنانچه به دستور مراجع قضایی اطفال و نوجوانان زیر 18 سال به زندان اعزام شوند، روسای زندانها مکلف‌اند بلافاصله آنان را به کانون اصلاح و تربیت اعزام کنند». ماده 261 آییننامه سازمان زندانها هدف از تشکیل کانون اصلاح و تربیت را در راستای اجرای مواد ۵۲۵ و ۵۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری و با هدف اصلاح، تربیت، آماده‌سازی برای بازگشت به جامعه، جامعهپذیری، رشد فردی، توانمندسازی و حمایت از افرادی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از هجده سال تمام شمسی داشته‌اند، معرفی کرده است.
گرچه جرم‌شناسان به استفاده حداقلی از مجازاتهای سالب آزادی کودکان و نوجوانان تأکید دارند، اما نمی‌توان از آثار بازپرورانه آن چشم پوشید. زمانی که در یک دادرسی تخصصی قاضی به این نتیجه می‌رسد که نگهداری در کانون اصلاح و تربیت به مصلحت کودک و یا نوجوان است، به دنبال بازپروری و جامعه‌پذیر کردن اوست (میرکمالی؛ حسینی، 2014). به‌ویژه زمانی که محیط خانواده در بزهکاری کودک و یا نوجوان نقش اساسی ایفا می‌کند و در حقیقت، کودک یا نوجوان قربانی تربیت ناصحیح والدین خود است. درنتیجه سپردن وی به خانواده منطقی نیست. در اینجا، می‌توان کانون اصلاح و تربیت را به‌مثابه یک شخص حقوقی دانست که جایگزین خانواده اصلی وی میشود و وظیفه تربیت کودک و یا نوجوان را بر عهده می‌گیرد تا از بزه‌دیدگی مجدد او در محیط خانواده جلوگیری کند (میرکمالی؛ حسینی، 2014).
در این میان، آنچه اهمیت دارد توجه به منافع عالیه و مصلحت کودک و نوجوان است و بهتر است توسل به کانون اصلاح و تربیت بر اساس ماده 37 (ب) پیمان‌نامه حقوق کودک، ماده 19 حداقل مقررات استاندارد سازمان ملل برای دادرسی ویژه اطفال (قواعد پکن) و رهنمودهای سازمان ملل متحد برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان (رهنمودهای ریاض) به‌عنوان آخرین راهکار و برای حداقل مدت ممکن مورداستفاده قرار گیرد.
تعداد واقعی کودکان و نوجوانان محروم از آزادی در سطح جهانی و همچنین در بسیاری از کشورها، ناشناخته است (یونیسف، 2021). نتایج مطالعه سازمان ملل متحد توسط نواک (2019) در مورد کودکان محروم از آزادی که بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از 124 کشور انجام شده است، نشان می‌دهد که بین 160000 تا 250000 کودک و نوجوان هر روز در سال 2018 بازداشت شدهاند و تقریباً 410000 نفر در طول سال در مؤسسات نگهداری میشوند.
مراکز نگهداری از کودک و نوجوان معارض با قانون، در بازپروری و بازگشت به جامعه فرد می‌تواند نقش مهمی داشته باشد؛ اما از طرفی مدیریت نادرست این مراکز و به‌ویژه رفتار نامناسب با کودک و یا نوجوان در دوران نگهداری در این مراکز می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و خود باعث افزایش خشم و تکرار مجدد جرم توسط وی شود. بر اساس گزارش مجمع عمومی سازمان ملل متحد (2006) و لییفارد (2014) نوجوانانی که از آزادی خود محروم و در مراکز نگهداری میشوند، در معرض خطر انواع خشونت (شامل خشونت توسط پلیس، خشونت توسط کارکنان مراکز، خشونت توسط سایر زندانیان و خشونت علیه خود) قرار دارند.
حمایت از کودکان و نوجوانان در برابر خشونت در مراکز نگهداری در استانداردهای بینالمللی سازمان ملل، استانداردهای اروپایی و استانداردهای ملی موردتوجه قرار گرفته است (لییفارد، 2008) تا هدف اصلی تأسیس این مراکز یعنی اصلاح و بازپروری انجام شده و احتمال ارتکاب مجدد جرم توسط ایشان کاهش یابد و برای ورود به جامعه آماده شوند.
نتایج پژوهشها (بتلهم، 2014؛ فوفا و همکاران،2021) نشان می‌دهد که میزان بزهکاری نوجوانان به‌طور متوسط هر سال بین 10 تا 15 درصد در حال افزایش است. همچنین نتایج پژوهشهای داخل کشور نشان می‌دهد که جرایم کودکان و نوجوانان نه‌تنها در حال افزایش است بلکه از خشونت بیشتری نیز برخوردار است (محمدی نوقی‌زاده و دیگران، 2020). میزان تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان کـانون اصلاح و تربیت بالاست و حدود یک‌سوم کودکان و نوجوانان اعزام‌شده به کانون مجدد مرتکب جرم شدهاند. برای مثال، بر اساس آمار بخش مراقبتهای بعد از خروج از کانون اصلاح و تربیت تهران (2012) 18- 25 درصد کودکان و نوجوانان آزادشده از کانون مجدد به کانون برگشته‌اند (آریا، 2017).
بروز پدیده تکرار جرم و بالابـودن آمـار آن در میـان کودکـان و نوجوانـان معارض با قانون، این حقیقت را بازنمون می‌کند که نه‌تنها کودکـان و نوجوانـان در بازپـذیری هنجارها و ارزشهای اجتماعی ناتوانند، بلکـه مهم‌تر از آن، حکایـت از قصـور و نـاتوانی نهادهـای اصلاحی و تربیتی در باز اجتماعی کردن آنها دارد. ارزیابی فعالیتها و اقدامات کانون اصلاح و تربیت و تأثیر تربیتی آنها در بازپروری کودکان و نوجوانان در برخی از پژوهشها ازجمله (نیازپور، 2014) ضعیف ارزیابی شده است. از طرف دیگر، مطالعات در مورد وضعیت کودکان و نوجوانان در مراکز اصلاح و تربیت اندک بوده و بر اساس نتایج پژوهش فوفا، جیبات و فیکادو (2021) از نامرئی‌ترین موضوعات در سطح جهان است که نیازمند توجه ویژه‌ای است.
بر اساس آنچه گفته شد، هدف پژوهش حاضر ترسیم وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت کشور و پیشنهاد راهکارهای اصلاحی است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسشهاست که 1. مهم‌ترین مشکلات و چالشهای موجود در مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت ایران کدامند؟ 2. وضعیت مطلوب کانون اصلاح و تربیت بر اساس حقوق تعریف‌شده برای کودکان و نوجوانان معارض با قانون و محروم از آزادی در اسناد بینالمللی و داخلی و همچنین الگوهای برتر بینالمللی چگونه است؟
روش
برای رسیدن به هدف و پاسخگویی به پرسشهای پژوهش از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. پژوهش در دو مرحله 1. شناسایی وضعیت مطلوب 2. شناسایی وضعیت موجود انجام شده است. با مقایسه این دو مرحله شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب شناسایی، مشکلات مشخص و در ادامه راهکارهایی برای اصلاح وضعیت موجود ارائه شده است. دلیل انتخاب تحلیل محتوای کیفی این بوده است که پژوهش در پی شناسایی مضامین پنهان متن و استخراج معنا از طریق طبقه‌بندی کلمات، پی‌بردن به شباهتها، تفاوتها و روابط بین آنهاست (مومنی‌راد، 2013).
مرحله اول: شناسایی وضعیت مطلوب
هدف این مرحله، شناسایی وضعیت مطلوب کانون اصلاح و تربیت بر اساس حقوق ذکرشده در قوانین اسناد بینالمللی و داخلی و همچنین استفاده از اقدامات برتری است که درزمینه مدیریت کانون اصلاح و تربیت و رفتار با کودکان محروم از آزادی انجام شده است. براین اساس، این مرحله به دنبال پاسخگویی به این پرسشهاست که حقوق کودکان محروم از آزادی در اسناد بینالمللی و داخلی چیست؟ و اقدامات برتر انجام شده در مدیریت مراکز نگهداری از کودکان محروم از آزادی و رفتار با ایشان چه بوده است؟ برای دستیابی به هدف و پرسشهای ذکرشده، این مرحله در دو گام انجام شد.
گام اول (شناسایی حقوق کودکان محروم از آزادی در قوانین و اسناد بینالمللی و داخلی): جامعه هدف موردبررسی در این گام، قوانین و استانداردهای بینالمللی و داخلی بودهاند که در آن حقوق کودکان و نوجوانان معارض با قانون و محروم از آزادی، نحوه مدیریت مراکز نگهداری از کودکان و نوجوانان محروم از آزادی و رفتار با ایشان تعیین شده است. بر این اساس اسنادی که در سطح بین‌الملل توسط سازمانهای معتبر بینالمللی همچون سازمان ملل متحد منتشر شدهاند و قوانین مصوب، آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و اسنادی که توسط قوه‌قضاییه و سازمانهای معتبر داخلی منتشر شدهاند بر اساس نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. از روش مطالعه اسناد و مدارک برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. برای شناسایی قوانین و اسناد در ابتدا با کلیدواژه‌های «حقوق کودکان و نوجوانان محروم از آزادی»، «کودکان و نوجوانان معرض با قانون»، «کانون اصلاح و تربیت» در پایگاههای اطلاعات معتبر فارسی و همچنین در وب‌سایت سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور جستجو شد. موارد بازیابی‌شده مطالعه و قوانین و اسنادی که در مطالعات بدانها اشاره شده بود، استخراج شدند. برای دستیابی به متن کامل هر یک از قوانین و اسناد، عنوان کامل آنها در موتور جستجو گوگل جستجو و درنهایت 10 سند شامل (چهار قانون و استاندارد بینالمللی؛ شش قانون، آییننامه و دستورالعمل داخلی) شناسایی و به‌عنوان جامعه هدف انتخاب شدهاند. اسامی و دلیل انتخاب هر یک اسناد در جدول شماره یک ذکر شده است.
گام اول (شناسایی حقوق کودکان محروم از آزادی در قوانین و اسناد بینالمللی و داخلی): جامعه هدف موردبررسی در این گام، قوانین و استانداردهای بینالمللی و داخلی بودهاند که در آن حقوق کودکان و نوجوانان معارض با قانون و محروم از آزادی، نحوه مدیریت مراکز نگهداری از کودکان و نوجوانان محروم از آزادی و رفتار با ایشان تعیین شده است. بر این اساس اسنادی که در سطح بین‌الملل توسط سازمانهای معتبر بینالمللی همچون سازمان ملل متحد منتشر شدهاند و قوانین مصوب، آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و اسنادی که توسط قوه‌قضاییه و سازمانهای معتبر داخلی منتشر شدهاند بر اساس نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. از روش مطالعه اسناد و مدارک برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. برای شناسایی قوانین و اسناد در ابتدا با کلیدواژه‌های «حقوق کودکان و نوجوانان محروم از آزادی»، «کودکان و نوجوانان معرض با قانون»، «کانون اصلاح و تربیت» در پایگاههای اطلاعات معتبر فارسی و همچنین در وب‌سایت سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور جستجو شد. موارد بازیابی‌شده مطالعه و قوانین و اسنادی که در مطالعات بدانها اشاره شده بود، استخراج شدند. برای دستیابی به متن کامل هر یک از قوانین و اسناد، عنوان کامل آنها در موتور جستجو گوگل جستجو و درنهایت 10 سند شامل (چهار قانون و استاندارد بینالمللی؛ شش قانون، آییننامه و دستورالعمل داخلی) شناسایی و به‌عنوان جامعه هدف انتخاب شدهاند. اسامی و دلیل انتخاب هر یک اسناد در جدول شماره یک ذکر شده است.
جدول 1: استانداردها و قوانین بینالمللی انتخاب‌شده
| اسامی | چرایی انتخاب |
| مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی (قواعد هاوانا) | هدف این مقررات حمایت از حقوق، ایمنی، سلامت جسمی نوجوانان بوده و حداقل ضوابط را برای محافظت از نوجوانان محروم از آزادی تعیین می‌کند. |
| رهنمودهای سازمان ملل برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان (رهنمودهای ریاض) | رهنمودهای سازمان ملل برای جلوگیری از بزهکاری نوجوانان |
| حداقل مقررات استاندارد سازمان ملل متحد برای دادرسی ویژه نوجوانان (مقررات پکن) | حداقل استانداردها برای رسیدگی و برخورد با نوجوان معارض با قانون را تعیین می‌کند. |
| پیمان‌نامه حقوق کودک (مواد 37 و 40) | حقوق مرتبط با کودک محروم از آزادی را مشخص کرده است. |
| آییننامه سازمان زندانها بخش پنجم، مواد 261-324 | مجموعه قوانین و اسناد بالادستی هستند که توسط قوه‌قضاییه برای رفتار با نوجوانان معارض با قانون، نحوه مدیریت کانون اصلاح و تربیت و رفتار با نوجوانان محروم از آزادی در داخل ایران منتشر شده است. |
| دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندانها ماده 21 | |
| آییننامه نحوه تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان، ماده 5 | |
| آیین دادرسی کیفری 1392، فصل ششم | |
| قانون حمایت از اطفال و نوجوانان | |
| لایحه تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان |
United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of Their Liberty
روش تجزیه‌وتحلیل: روش تحلیل محتوای کیفی بوده است که در دو مرحله کدگذاری باز و کدگذاری محوری انجام شده است. 1. اسناد موردنظر شناسایی و انتخاب شدند. اسناد منتخب وارد نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌ا 2020 شدهاند، 2. هر یک از اسناد چندین بار مطالعه شدهاند تا درکی کلی از آنها کسب شود، 3. واحد تحلیل اسناد در سطح جمله بوده است. جملات معنادار مشخص و کدگذاری اولیه شدهاند، بدین معنی که به هر جمله معنادار یک کد از نوع توصیفی و یا دورن متنی اختصاص داده شده است، 3. بعد از شناسایی کدها، هر یک از کدها با یکدیگر مقایسه شده، تفاوتها و همپوشانیها مشخص شدهاند و 4. کدهای مشابه در گروههای مرتبط قرار گرفته و 5. مقوله‌ها مشخص شدهاند.
در گام دوم بهترین اقداماتی که در سطح بین‌الملل در حوزه «مدیریت مؤسسه‌های نگهداری و رفتار با نوجوانان محروم از آزادی» انجام شده است، ابتدا با کلیدواژه‌های «مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی»، «بهترین مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی» و «اقدامات برتر در رفتار با نوجوانان محروم از آزادی» در موتور جستجوی گوگل و پایگاههای اطلاعاتی گوگل اسکالر و اسکوپوس جستجو شد. مطالعه نتایج بازیابی‌شده، نشان داد که «الگوی میسوری» که توسط «مرکز خدمات جوانان میسوری» ابتدا در ایالت میسوری کشور آمریکا پیاده‌سازی شده است (مندل، 2010) یک الگوی موفق بوده است که نه‌تنها در ایالتهای مختلف آمریکا بلکه در کشورهای مختلف ازجمله آلمان، استرالیا، انگلیس، فرانسه به کار رفته است. دلایل انتخاب این الگو این بوده است: 1. نتایج چشم‌گیری در کاهش نرخ بازگشت به جرم داشته است. به‌گونه‌ای که کمتر از 8 درصد از جوانان در سیستم میسوری پس از آزادی دوباره باز به مؤسسه بازمی‌گردند و کمتر از 8 درصد به زندان بزرگ‌سالان می‌روند 2. برنامه‌های بازپروری موفق این الگو موردتوجه کشورهای مختلف قرار گرفته است (آنی. ای.کیسی، 2011،2010؛ هوبنر، 2012؛ کوبورن و همکاران، 2020).
پس از انتخاب الگوی موفق، وب‌سایت مرکز خدمات جوانان میسوری بررسی شد. فلسفه وجودی الگو، ارزشها و باورهای بنیادی از وب‌سایت استخراج شد. کلیه مدارک و مستنداتی که در قسمت انتشارات و معرفی در سایت بارگذاری شده بودند، گردآوری و مطالعه شدند و اقدامات نوینی که درزمینه مدیریت مؤسسه و رفتار با نوجوانان داشته‌اند، استخراج و بر اساس پنج گامی که در مرحله اول ذکر شد، تحلیل شدهاند.
در گام دوم بهترین اقداماتی که در سطح بین‌الملل در حوزه «مدیریت مؤسسه‌های نگهداری و رفتار با نوجوانان محروم از آزادی» انجام شده است، ابتدا با کلیدواژه‌های «مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی»، «بهترین مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی» و «اقدامات برتر در رفتار با نوجوانان محروم از آزادی» در موتور جستجوی گوگل و پایگاههای اطلاعاتی گوگل اسکالر و اسکوپوس جستجو شد. مطالعه نتایج بازیابی‌شده، نشان داد که «الگوی میسوری» که توسط «مرکز خدمات جوانان میسوری» ابتدا در ایالت میسوری کشور آمریکا پیاده‌سازی شده است (مندل، 2010) یک الگوی موفق بوده است که نه‌تنها در ایالتهای مختلف آمریکا بلکه در کشورهای مختلف ازجمله آلمان، استرالیا، انگلیس، فرانسه به کار رفته است. دلایل انتخاب این الگو این بوده است: 1. نتایج چشم‌گیری در کاهش نرخ بازگشت به جرم داشته است. به‌گونه‌ای که کمتر از 8 درصد از جوانان در سیستم میسوری پس از آزادی دوباره باز به مؤسسه بازمی‌گردند و کمتر از 8 درصد به زندان بزرگ‌سالان می‌روند 2. برنامه‌های بازپروری موفق این الگو موردتوجه کشورهای مختلف قرار گرفته است (آنی. ای.کیسی، 2011،2010؛ هوبنر، 2012؛ کوبورن و همکاران، 2020).
پس از انتخاب الگوی موفق، وب‌سایت مرکز خدمات جوانان میسوری بررسی شد. فلسفه وجودی الگو، ارزشها و باورهای بنیادی از وب‌سایت استخراج شد. کلیه مدارک و مستنداتی که در قسمت انتشارات و معرفی در سایت بارگذاری شده بودند، گردآوری و مطالعه شدند و اقدامات نوینی که درزمینه مدیریت مؤسسه و رفتار با نوجوانان داشته‌اند، استخراج و بر اساس پنج گامی که در مرحله اول ذکر شد، تحلیل شدهاند.
مرحله دوم: شناسایی وضعیت موجود
هدف این مرحله، شناسایی وضعیت موجود و پاسخگویی به این پرسش است که وضعیت مدیریت و رفتار با کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت ایران چگونه است؟ برای دستیبابی به هدف و پرسش ذکر شده، این مرحله در دو گام انجام شد. در گام اول، با کلیدواژه «کانون اصلاح و تربیت» در پایگاههای اطلاعاتی معتبر فارسی، مانند پایگاههای مجلات (نورمگز، مگ ایران) و پایگاه پایان‌نامه و رساله (گنج ایرانداک)، جستجو و پژوهشهایی که در بازه زمانی 1380-1401 منتشر شده بودند (شانه‌ساز و دیگران، 2004؛ کریمیان، 2008؛ متقی، 2011؛ انصاری‌نژاد، 2012؛ بیگی، 2013؛ میرکمالی، حسینی، 2014؛ پورمحی‌آبادی، زند رضوی، 2016؛ عنبریان، 2017؛ عبدلی‌نسب گروهی، پورمحی آبادی، 2018؛ متقی، 2018؛ احمدی و دیگران، 2020؛ دبستانی‌رفسنجانی، 2021) گردآوری، مطالعه و نتایج آنها استخراج شد.
روش گردآوردی داده در این مرحله مطالعه و تحلیل پژوهشهای گردآوری شده بوده است. در گام دوم، کلیدواژه‌های «کانون اصلاح و تربیت ایران»، «نوجوانان محروم از آزادی»، «کودکان و نوجوانان و زندان»، «وضعیت نوجوانان زندانی» در گوگل جستجو شد و مواردی که در وب‌سایتهای خبری، وبلاگها، روزنامه‌ها و پایگاههای اطلاعاتی فارسی درزمینه کانون اصلاح و تربیت از سال 1390 تاکنون منتشر شده بود، بازیابی شدند. روش گردآوری اطلاعات مطالعه اسناد و مدارک بوده است. حجم نمونه پژوهش در این مرحله 18 سند شامل (چهار مصاحبه منتشرشده با مدیران کانون اصلاح و تربیت، چهار مصاحبه با مددکاران، سه مصاحبه با فعالان حقوق کودک و چهار مصاحبه با نوجوانان محروم از آزادی)؛ دو گزارش از وضعیت کانون اصلاح و تربیت و یک فیلم مستند بوده است که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شدهاند.
چرایی انتخاب این اسناد این بود که پژوهش در پی شناسایی وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت ایران از نظر مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان بوده است. بنابراین داده‌هایی لازم بود تا بر اساس آنها وضعیت کانون از دیدگاههای مختلف (مدیران، مددکاران، حقوقدانان، فعالان حقوق کودک و همچنین کودکان و نوجوانانی که تجربه کانون را داشته‌اند) ترسیم شود. اسناد گردآوری شده می‌توانست این هدف پژوهش را برآورده کند. داده‌های گردآوری شده با روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی تحلیل شدند. گامهای تحلیل محتوای کیفی استقرایی مشابه گامهایی است که در قسمت ترسیم وضعیت مطلوب بدان اشاره شده است.
یافتههاروش گردآوردی داده در این مرحله مطالعه و تحلیل پژوهشهای گردآوری شده بوده است. در گام دوم، کلیدواژه‌های «کانون اصلاح و تربیت ایران»، «نوجوانان محروم از آزادی»، «کودکان و نوجوانان و زندان»، «وضعیت نوجوانان زندانی» در گوگل جستجو شد و مواردی که در وب‌سایتهای خبری، وبلاگها، روزنامه‌ها و پایگاههای اطلاعاتی فارسی درزمینه کانون اصلاح و تربیت از سال 1390 تاکنون منتشر شده بود، بازیابی شدند. روش گردآوری اطلاعات مطالعه اسناد و مدارک بوده است. حجم نمونه پژوهش در این مرحله 18 سند شامل (چهار مصاحبه منتشرشده با مدیران کانون اصلاح و تربیت، چهار مصاحبه با مددکاران، سه مصاحبه با فعالان حقوق کودک و چهار مصاحبه با نوجوانان محروم از آزادی)؛ دو گزارش از وضعیت کانون اصلاح و تربیت و یک فیلم مستند بوده است که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شدهاند.
چرایی انتخاب این اسناد این بود که پژوهش در پی شناسایی وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت ایران از نظر مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان بوده است. بنابراین داده‌هایی لازم بود تا بر اساس آنها وضعیت کانون از دیدگاههای مختلف (مدیران، مددکاران، حقوقدانان، فعالان حقوق کودک و همچنین کودکان و نوجوانانی که تجربه کانون را داشته‌اند) ترسیم شود. اسناد گردآوری شده می‌توانست این هدف پژوهش را برآورده کند. داده‌های گردآوری شده با روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی تحلیل شدند. گامهای تحلیل محتوای کیفی استقرایی مشابه گامهایی است که در قسمت ترسیم وضعیت مطلوب بدان اشاره شده است.
یافته‌های مرحله اول (شناسایی وضعیت مطلوب)
بر اساس تحلیل محتوای کیفی 10 سند بینالمللی و داخلی و همچنین تحلیل الگوی مرکز جوانان میسوری، به‌عنوان یک نمونه موفق در مدیریت مراکز نگهداری از نوجوانان محروم از آزادی و رفتار با ایشان در سطح بین‌الملل و تطبیق آنها با یکدیگر 17 مقوله شناسایی شدند. مقوله‌های اصلی و مقوله‌های فرعی شناسایی و استخراج شده در جدول شماره دو مشخص شده است.
جدول 2: مقوله‌های اصلی و فرعی شناسایی‌شده تحلیل محتوای کیفی اسناد و الگوی برتر بینالمللی
| مقوله‌های اصلی | مقوله‌های فرعی | کدهای اولیه |
| سیاست‌گذاری و مدیریت | نگرش، باور | لزوم تغییر رویکرد از مراکز صرفاً آموزشی و اصلاحی به مکانهای منطقه‌ایی، تمرکز بر برنامه‌های اجتماعی که بر توان‌بخشی، درمان و آموزش تأکید دارند، استقرار فرهنگ‌سازمانی متمایز |
| کارکنان | تناسب تعداد کارکنان به مددجویان، کارکنان دارای نگرش مراقبت انسانی با شایستگیهای دانشی و مهارتی، آموزش‌دیده و زبده، دارای مهارتهای ارتباط با کودک و نوجوان با هدف برقراری روابط حمایتی با مددجو، ممنوعیت استفاده از نیروهای وظیفه، نظارت مستمر کارکنان نسبت به مددجویان | |
| تفکیک و طبقه‌بندی | تفکیک بر اساس سن، شخصیت، نوع جرم و وضعیت سلامت جسمی و روحی، نگهداری در مراکز نزدیک به خانه | |
| محیط و فضای داخلی کانون | خوابگاه مستقل با امکانات لازم، فضایی شبیه خانه، محدودیت استفاده از سیم‌خاردار، سلاح، برجک و مراقبت نظامی، ممنوعیت حمل، نگهداری و استفاده از سلاح توسط کارکنان در داخل کانون، حق داشتن وسایل شخصی و تدارک مکان مناسب برای نگهداری آنها | |
| اصلاح و بازپروری | آموزش | فراهم‌کردن آموزشهای فنی و حرفه‌ای و تحصیلی، بهره‌مندی نوجوانان بالای سن تحصیلی از تحصیلات تکمیلی، آموزشهای ویژه برای مددجوی بی‌سواد، کمتوان و مبتلا به اختلالهای شناختی، عدم انعکاس سوابق بازداشت در مدرک تحصیلی، ایجاد کتابخانه، آموزش بدون اجبار |
| اشتغال | کاریابی، حق انتخاب نوع کار، رعایت استانداردهای بینالمللی و ملی مربوط به کار کودکان و نوجوانان، دریافت مزد عادلانه | |
| تفریح و سرگرمی | وقت آزاد برای تمرینات ورزشی روزانه در هوای آزاد، فعالیتهای اوقات فراغت، اطمینان از توانایی جسمی هر نوجوان جهت مشارکت در برنامه‌های تمرینات ورزشی، تمرینات ورزشی ترمیمی و درمانی نوجوان تحت نظارت پزشک | |
| دین | امکان شرکت در مراسم یا جلسات دینی، آموزش دینی، عدم اجبار به شرکت در مراسمهای دینی و آموزش دینی | |
| سلامت جسم و روان | بهداشت و درمان | انتقال مددجو به خارج از کانون در صورت تشخیص پزشک کانون برای ادامه درمان، تسهیلات و تجهیزات پزشکی کافی متناسب با تعداد و نیازهای ساکنان، ارائه گزارشهای تأثیر سوء ادامه بازداشت بر سلامت جسم یا روان نوجوان، عدم تجویز داروها به‌منظور گرفتن اطلاعات یا اعتراف به‌زور، عدم استفاده از نوجوانان برای آزمایش داروها یا روش درمان، الزام تجویز هر دارویی بـا اجـازه و به‌وسیله پرسنل پزشکی ذیصلاح |
| مسائل روانی | بررسی رفتارهای پرخاشگرانه، خودزنی، اقدام یا تهدید به خودکشی توسط روانشناس یا روان‌پزشک کانون، مداوی نوجوانی که از بیماری روان رنج می‌برد در مؤسه‌های تخصصی، فراهم‌کردن جلسات مشاوره فردی، گروهی، خانوادگی، گروهدرمانی و هر نوع مداخله موردنیاز، یکپارچه‌سازی آموزش و درمان، تدوین برنامه‌ها بر اساس نیازها و ویژگیها و پیشینه فرد | |
| ارتباط با خانواده و جامعه | ارتباط با خانواده و جامعه | در نظر گرفتن خانواده به‌عنوان شریک در اصلاح و درمان، اطلاع وضعیت نوجوان به خانواده، تماس نوجوان با خانواده و دیگران، عیادت و شرکت در تشییع‌جنازه اقوام |
| بازگشت به جامعه | تعامل با خانواده، حمایت و نظارت بعد از خروج | |
| حقوق شهروندی | موارد انضباطی | ممنوعیت رفتار غیرانسانی و تحقیرآمیز، قرار دادن در سلول تاریک، انفرادی، کاهش جیره غذایی، محدود کردن تماس با اعضای خانواده |
| بازرسی و شکایت | شکایت بدون محدودیت و به‌صورت محرمانه و الکترونیکی، کمک گرفتن در تنظیم و پیگیری درخواست یا شکایت خود، از اعضای خانواده، مشاور حقوقی، صحبت آزادانه و بدون مانع با بازرسان | |
| آگاهی | آشنایی مددجو با حقوق و وظایف خود، تدوین کتابچه حقوق و وظایف، مشاوره حقوقی | |
| کرامت انسانی | همجنس بودن مأموران بدرقه دختران و زنان، پوشش مناسب هنگام جابه‌جایی، ممنوعیت شکنجه جسمی و روحی، احترام به حریم خصوصی، محرمانگی اطلاعات، ممنوعیت کاربرد ابزارهای محدودکننده و زور |
همانگونه که در جدول شماره دو مشخص شده است وضعیت مطلوب کانونهای اصلاح و تربیت به مقوله‌های سیاست‌گذاری و مدیریت، اصلاح و بازپروری، توجه به‌سلامت جسم و روان، ارتباط با خانواده و جامعه و رعایت حقوق شهروندی وابسته است. تحلیل قوانین، اسناد بینالمللی و داخلی و همچنین الگوی برتر بینالمللی نشان داد که در وضعیت مطلوب، مراکز نگهداری از کودکان و نوجوان محروم از آزادی رویکرد خود را از برنامه‌های صرفاً آموزشی و اصلاحی به تمرکز بر برنامه‌های اجتماعی که بر توان‌بخشی، درمان و آموزش تأکید دارند، تغییر دادهاند. فرهنگ‌سازمانی مبنی بر اینکه هر نوجوانی منحصربه‌فرد است و جدای از گذشته خود نیست و می‌تواند تغییر کند در بین کارکنان و مدیران خود گسترش دادهاند. نوجوانان در مراکزی نزدیک به خانه خود با جمعیت کم و در فضایی مشابه با خانواده و با کمترین محدودیت نگهداری میشوند.
کارکنان این مراکز شایستگیهای ویژه‌ای دارند، آموزش دیده‌اند و این باور و نگرش در ایشان پرورانده شده که مراقبت انسانی را جایگزین تنبیه و موارد انضباطی کنند. کارکنان آموزش دیده‌اند تا از سؤالات نوجوانان استقبال کنند و با عقاید و نظرات ایشان با احترام برخورد کنند. تعداد ویژهی مچون شناخت کودک و نوجوان تعداد کارکنان نسبت به نوجوانان تناسب داشته و درنتیجه کارکنان نظارت بیشتری به نوجوانان دارند. ارتباط و تعامل بیشتری بین آنها ایجاد میشود و بر اساس آن اعتماد افزایش یافته و میزان خشونت کاهش مییابد.
در این مراکز، نوجوانان، کارکنان و حتی مدیر و دیگر رهبران اداری را با نام کوچک خطاب می‌کنند. نوجوانان بر اساس شخصیت، نوع جرم و وضعیت سلامت جسمی و روحی از یکدیگر جدا شده و بر اساس شدت ارتکاب جرم در مراکز جداگانه نگهداری میشوند. محیط و فضای داخلی این مراکز به سبکی کاملاً غیراصلاحی طراحی و مبله شدهاند. نوجوانان خوابگاه مستقل با امکانات لازم را دارند و فضای مراکز شبیه خانه است. از تجهیزات امنیتی همچون سیم‌خاردار، سلاح، برجک، میله آهنی و یا هر نوع سخت‌افزار امنیتی دیگر قابل‌استفاده نمی‌شود و هر یک از نوجوانان حق دارند تا لباسهای شخصی خود را بپوشند و از وسایل شخصی خود استفاده کنند.
در فعالیتهای اصلاحی و بازپروری در وضعیت مطلوب: آموزش تحصیلی و حرفه‌ای برای نوجوانان با امکانات مناسب فراهم است. از مربیانی استفاده میشود که با ویژگیها و مسائل نوجوانان محروم از آزادی آشنا هستند و توانمندی تعامل و ارتباط با آنها را دارند. اجباری در آموزش نیست و برای نوجوانان دارای نیازهای خاص نیز آموزش در نظر گرفته میشود. درزمینه اشتغال، نوجوانان حق دارند بدون اجبار کار خود را انتخاب کنند. استانداردهای بینالمللی و ملی برای کار کودکان و نوجوان در این مراکز رعایت میشود و مزد عادلانه به ایشان پرداخت میشود. بر اساس شرایط سنی نوجوانان به فعالیتهای اوقات فراغت، تفریح و سرگرمی توجه میشود. وقت آزاد برای تمرینات ورزشی در هوای آزاد فراهم است و برنامه‌های نشاط‌آور اجرا میشود. امکان شرکت در مراسم و جلسات دینی برای همه نوجوانان دارای مذاهب مختلف وجود دارد و از سوی دیگر اجباری برای آنها برای شرکت در مراسم مذهبی و دینی نیست.
درزمینه سلامت جسم و روان سعی میشود که آموزش با درمان همراه باشد. تسهیلات و امکانات پزشکی و بهداشتی متناسب با تعداد و نیازهای نوجوانان فراهم است و امکان درمان در مراکز تخصصی وجود دارد. در سلامت روان نیز نوجوانان دارای مشکلات روانی میتوانند در مؤسسه‌های تخصصی درمان شوند. برنامه‌های درمانی بر اساس نیازها، ویژگیها و پیشینه هر نوجوان طراحی میشود. درمانهای گروهی و گفتگو با یکدیگر اساس اصلاح و درمان است. برای مثال، در این مراکز یک اتاق به‌عنوان «اتاق درمان» در نظر گرفته میشود که در آن هر گروه از نوجوانان هر شب به مدت 60 تا 90 دقیقه گرد هم می‌آیند و در مورد موضوعات مختلف (پیشینه فردی خود، هدفهای آینده و ریشه‌های رفتار بزهکارانه‌شان) صحبت می‌کنند.
کارکنان این مراکز شایستگیهای ویژه‌ای دارند، آموزش دیده‌اند و این باور و نگرش در ایشان پرورانده شده که مراقبت انسانی را جایگزین تنبیه و موارد انضباطی کنند. کارکنان آموزش دیده‌اند تا از سؤالات نوجوانان استقبال کنند و با عقاید و نظرات ایشان با احترام برخورد کنند. تعداد ویژهی مچون شناخت کودک و نوجوان تعداد کارکنان نسبت به نوجوانان تناسب داشته و درنتیجه کارکنان نظارت بیشتری به نوجوانان دارند. ارتباط و تعامل بیشتری بین آنها ایجاد میشود و بر اساس آن اعتماد افزایش یافته و میزان خشونت کاهش مییابد.
در این مراکز، نوجوانان، کارکنان و حتی مدیر و دیگر رهبران اداری را با نام کوچک خطاب می‌کنند. نوجوانان بر اساس شخصیت، نوع جرم و وضعیت سلامت جسمی و روحی از یکدیگر جدا شده و بر اساس شدت ارتکاب جرم در مراکز جداگانه نگهداری میشوند. محیط و فضای داخلی این مراکز به سبکی کاملاً غیراصلاحی طراحی و مبله شدهاند. نوجوانان خوابگاه مستقل با امکانات لازم را دارند و فضای مراکز شبیه خانه است. از تجهیزات امنیتی همچون سیم‌خاردار، سلاح، برجک، میله آهنی و یا هر نوع سخت‌افزار امنیتی دیگر قابل‌استفاده نمی‌شود و هر یک از نوجوانان حق دارند تا لباسهای شخصی خود را بپوشند و از وسایل شخصی خود استفاده کنند.
در فعالیتهای اصلاحی و بازپروری در وضعیت مطلوب: آموزش تحصیلی و حرفه‌ای برای نوجوانان با امکانات مناسب فراهم است. از مربیانی استفاده میشود که با ویژگیها و مسائل نوجوانان محروم از آزادی آشنا هستند و توانمندی تعامل و ارتباط با آنها را دارند. اجباری در آموزش نیست و برای نوجوانان دارای نیازهای خاص نیز آموزش در نظر گرفته میشود. درزمینه اشتغال، نوجوانان حق دارند بدون اجبار کار خود را انتخاب کنند. استانداردهای بینالمللی و ملی برای کار کودکان و نوجوان در این مراکز رعایت میشود و مزد عادلانه به ایشان پرداخت میشود. بر اساس شرایط سنی نوجوانان به فعالیتهای اوقات فراغت، تفریح و سرگرمی توجه میشود. وقت آزاد برای تمرینات ورزشی در هوای آزاد فراهم است و برنامه‌های نشاط‌آور اجرا میشود. امکان شرکت در مراسم و جلسات دینی برای همه نوجوانان دارای مذاهب مختلف وجود دارد و از سوی دیگر اجباری برای آنها برای شرکت در مراسم مذهبی و دینی نیست.
درزمینه سلامت جسم و روان سعی میشود که آموزش با درمان همراه باشد. تسهیلات و امکانات پزشکی و بهداشتی متناسب با تعداد و نیازهای نوجوانان فراهم است و امکان درمان در مراکز تخصصی وجود دارد. در سلامت روان نیز نوجوانان دارای مشکلات روانی میتوانند در مؤسسه‌های تخصصی درمان شوند. برنامه‌های درمانی بر اساس نیازها، ویژگیها و پیشینه هر نوجوان طراحی میشود. درمانهای گروهی و گفتگو با یکدیگر اساس اصلاح و درمان است. برای مثال، در این مراکز یک اتاق به‌عنوان «اتاق درمان» در نظر گرفته میشود که در آن هر گروه از نوجوانان هر شب به مدت 60 تا 90 دقیقه گرد هم می‌آیند و در مورد موضوعات مختلف (پیشینه فردی خود، هدفهای آینده و ریشه‌های رفتار بزهکارانه‌شان) صحبت می‌کنند.
هر نوجوانی حق دارد تا با خانواده خود در تماس باشد، از ایشان عیادت کند و در مراسم تشیع جنازه اقوام شرکت کند. نوجوانان هنگام خروج از مرکز نیز تحت نظر قرار می‌گیرند. برای مثال، فردی با عنوان «مدیر پرونده» برای هر نوجوان در نظر گرفته میشود. وی وظیفه دارد نوجوان را در هنگام ورود به مرکز، مدت‌زمان نگهداری در مرکز و بعد از خروج وی از مرکز نظارت کند و بر اساس شناختی که از وی کسب می‌کند پرونده‌ای برای ایشان تشکیل داده و اقدامات حمایتی متناسب با نیازهای وی را ارائه دهد. رعایت حقوق شهروندی اعم از ممنوعیت رفتارهای تحقیرآمیز، ممنوعیت استفاده از انفرادی، محدود کردن تماس با خانواده، کم کردن جیره غذایی و حفظ حریم خصوصی در وضعیت مطلوب اهمیت بسیاری دارد. به آگاه‌سازی نوجوان توجه میشود، مشاوره حقوقی برای وی در نظر گرفته میشود و محتواهای در این زمینه تدوین و در اختیار وی قرار می‌گیرد.
یافته‌های مرحله دوم (تحلیل وضعیت موجود)
تحلیل نتایج پژوهشهای داخلی مرتبط با کانون اصلاح و تربیت و 18 سند (شامل مصاحبه، گزارش، مستند) مهم‌ترین مسائل و مشکلات مدیریت کانون اصلاح و تربیت و رفتار با نوجوانان محروم از آزادی را نشان داد. مقوله‌های اصلی و فرعی تحلیل مشکلات و مسائل ذکرشده در جدول شماره سه ذکر شده است.
یافته‌های مرحله دوم (تحلیل وضعیت موجود)
تحلیل نتایج پژوهشهای داخلی مرتبط با کانون اصلاح و تربیت و 18 سند (شامل مصاحبه، گزارش، مستند) مهم‌ترین مسائل و مشکلات مدیریت کانون اصلاح و تربیت و رفتار با نوجوانان محروم از آزادی را نشان داد. مقوله‌های اصلی و فرعی تحلیل مشکلات و مسائل ذکرشده در جدول شماره سه ذکر شده است.
جدول 3: مقوله‌های اصلی و فرعی تحلیل پژوهشهای داخلی و 18 سند
| مقوله اصلی | مقوله‌های فرعی | |
| سلامت روان | مشکلات و آسیبهای روانی | عدم اقدامات تشخیصی مناسب و به‌موقع (از روز دستگیری، جلسات دادگاه)، توجه قضات به علائم و اختلالات روان‌پزشکی شدید و اهمیت ندادن ایشان به سایر اختلالات روان‌پزشکی در رفتارهای بزهکاران، مشکلات ایجادشده در دادگاه و تأثیرپذیری از محیط دادگاه |
| ویژگیهای فردی نوجوان | عزت‌نفس پایین، نگرش نامناسب به پلیس و قانون، عدم تحمل ناکامی و پرخاشگری | |
| ساختار و مدیریت کانون | محیط | تجربه نامطلوب از نظر تعاملات انسانی (نبود تعامل مناسب بین کارکنان و مسئولان کانون و نوجوانان، نبود تعامل مناسب بین نوجوانان با یکدیگر)، کمبود فضا، مکانهای کسل‌کننده و شبیه زندان |
| تفکیک و طبقه‌بندی | عدم طبقه‌بندی مددجویان (بر اساس جرایم، سن و تعدد سابقه)، نگهداری نوجوانان دختر با زندانیان بزرگ‌سالان در برخی از شهرها، نگهداری نوجوانان با اختلالات روان‌پزشکی با سایر نوجوانان | |
| مسائل مالی | مشکلات مالی و کمبود بودجه (آموزش، تأمین تجهیزات، زیرساختهای فرهنگی و بازپروری)، افزایش جمعیت کانونهای اصلاح و تربیت | |
| نیروی انسانی | فقدان و یا محدودیت منابع انسانی کارآمد و آموزش‌دیده (روانشناس، مشاور، مربی ورزشی، مربی، افزایش تعداد مددکاران اجتماعی و مشاوران)، کمبود نیروی انسانی با تعداد مددجویان | |
| ساختار کانون | ساختار نامناسب کانون، آییننامه اجرایی ناکافی و ناقص | |
| خانواده و مسائل مرتبط به آن | مشکلات عاطفی خانواده | مشکلات عاطفی خانواده، اختلاف و یا جدایی والدین، عدم کنترل و نظارت والدین، تبعیض بین فرزندان، طرد و منزوی شدن کودک و نوجوان از محیط خانواده |
| فقر اقتصادی و فرهنگی | نداشتن الگوی رفتاری مناسب، پایین بودن سطح تحصیل و آموزش والدین و عدم آگاهی آنان با مبانی تربیتی | |
| مسائل اجتماعی و اقتصادی اجتماعی | مسائل اجتماعی | فقدان تعلیم و تربیت مناسب، فقدان مکانهای تفریحی در شهر، فقدان برنامه‌های متناسب با سن کودک و نوجوان، برچسب بزهکار زدن به مددجویان |
| مسائل اقتصادی | فقر، بیکاری، اشتغال و حرفه‌آموزی | |
| بازپروری و عدم بازگشت به جرم | آموزش | کمبود امکانات آموزشی (تحصیلی، آموزشهای فنی و حرفه‌ای)، اجبار در آموزش، عدم تناسب آموزش با نیاز، علاقه و پیشینه نوجوان |
| ورزش و تفریح | کم‌بودن برنامه‌های ورزشی، کمبود برنامه‌های اوقات فراغت، کمبود امکانات رفاهی | |
| برنامه‌های بازپروری | عدم وجود برنامه یکسان و سراسری برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین، عدم تناسب برنامه‌های اصلاحی با نیاز و پیشینه فرد | |
| بعد از خروج از کانون | عدم کمک مراکز مراقبت بعد از خروج در عمل، تشکیل مراکز مراقبـت بعد از خروج فعلی با توجه به شرایط زندانیان بزرگسال، عدم اقدامات حمایتی همچون تأمین اقامتگاه و شغل |
همانگونه که در جدول شماره سه مشخص شده است تحلیل داده‌ها نشان داد که سلامت روان، مدیریت و ساختار کانون، خانواده، مسائل اجتماعی و اقتصادی و بازپروری و اصلاح مهم‌ترین مسائلی هستند که کانونهای اصلاح و تربیت در مدیریت و رفتار با نوجوانان در وضعیت کنونی با آن مواجه‌اند. نوجوانان محروم از آزادی با مسائل و مشکلات روانی مواجه هستند که برخی مربوط به ویژگیهای فردی نوجوان و تجربیات وی پیش از ورود به کانون است، بخشی هنگام بازداشت توسط پلیس و قرار گرفتن در محیط دادگاه ایجاد میشود. برخی از رفتارهای بزهکاری نوجوان به دلیل مشکلات و آسیبهای روانی است که قضات آن را در نظر نمی‌گیرند و اقدامات تشخیصی مناسب و به‌موقع (از روز دستگیری، جلسات دادگاه) انجام نمی‌شود. محیط و فضای کانون کسل‌کننده و مشابه زندان بزرگ‌سالان است و به دلیل تعداد بالای نوجوانان و کمبود کارکنان تعامل مناسبی بین کارکنان و نوجوانان و همچنین بین نوجوانان با یکدیگر اتفاق نمی‌افتد. نوجوانان بر اساس جرایم، سن و تعدد سابقه از هم تفکیک نمی‌شوند و سلامت جسمی و روانی در تفکیک در نظر گرفته نمی‌شود. کانون با کمبود بودجه در حوزه‌های آموزش، تجهیزات، زیرساختهای فرهنگی و بازپروری روبروست. تناسبی بین کارکنان و نوجوانان وجود ندارد. تعداد کارکنان با تخصص و آموزشهای ویژه کم است. امکانات آموزشی و حرفه‌ای به‌تناسب نوجوان وجود ندارد. در آموزش به نیاز، علاقه و پیشینه نوجوان توجهی نمی‌شود. امکانات تفریحی، ورزشی و رفاهی نسبت به نوجوانان محدود است و به فعالیتهای اوقات فراغت کمتر توجه میشود. برنامه یکسان و سراسری برای اصلاح نوجوانان در کانونهای کشور اجرا میشود. عملکرد مراکز مراقبت از خروج از زندان مشابه بزرگ‌سالان است و اقدامات حمایتی همچون تأمین مسکن و اشتغال برای ایشان در نظر گرفته نمی‌شود.
بسیاری از مشکلات نوجوانان کانون مسائل اجتماعی و اقتصادی و همچنین خانوادگی است که بعد از خروج از کانون نیز کودک و نوجوان را درگیر می‌کند. فقر خانواده، فقدان تعلیم و تربیت مناسب، کمبود مکانهای تفریحی در برخی شهرها، برچسب‌زنی به نوجوان، پایین‌بودن سطح تحصیلات والدین و آگاهی‌نداشتن ایشان به مبانی تربیتی، اختلاف و جدایی والدین، عدم کنترل و نظارت والدین مشکلات عاطفی خانواده از مهم‌ترین این مسائل است.
بحث
کودکان و نوجوانان محروم از آزادی ازجمله آسیب‌پذیرترین گروههای جامعه هستند. چنانچه در مواردی قاضی برای حفظ مصالح کودک و نوجوان تشخیص دهد که برای اصلاح و بازپروری وی لازم است مدتی تحت‌نظر سیستم عدالت کیفری باشد باید در نحوه رفتار با ایشان، مسائل و شرایط وابسته به نیازهای سنیاش را در نظر گرفت.
تحلیل داده‌های وضعیت موجود نشان داد که مسائل و مشکلات کودک و نوجوان را می‌توان به سه دسته دسته‌بندی کرد. خانواده، مسائل اجتماعی و اقتصادی و آسیبهای روانی که نوجوان پیش از ورود به کانون تجربه کرده است، مسائل و مشکلات مدت‌زمان نگهداری در کانون و مسائل بعد از خروج از کانون. برای عدم بازگشت به جرم کودک و یا نوجوان باید به هر سه دسته توجه کرد. یافته‌های پژوهش نشان داد که برای گذر از وضعیت موجود کانون اصلاح و تربیت و رسیدن به وضعیت مطلوب آن لازم است به مواردی همچون سیاست‌گذاری و مدیریت (نگرش و باور، کارکنان، تفکیک و طبقه‌بندی، محیط و فضای داخلی و مسائل مالی)، بازپروری و عدم بازگشت به جرم (آموزش، اشتغال، تفریح و ورزش، دین)، سلامت جسم و روان (بهداشت و درمان، مسائل روانی، ویژگیهای فردی نوجوان)، حقوق شهروندی (موارد انضباطی، بازرسی و شکایت، آگاهی و کرامت انسانی) توجه کرد.
- تدوین آییننامه جداگانه و مخصوص کانونهای اصلاح و تربیت: بخش پنجم آییننامه سازمان زندانها به کانون اصلاح و تربیت اختصاص یافته است اما کمتر به ویژگیهای جسمی، روحی و روانی نوجوانان توجه شده است. ماده 268 این آییننامه، سازمان را ملزم به ارتقای کیفیت خدمات به نوجوانان بر اساس انطباق با استانداردهای ملی و بینالمللی کرده است، اما انطباق مواد مرتبط به کانون با استانداردهای بینالمللی نشان داد که به برخی موارد توجه نشده است. نتایج پژوهش فوفا و همکاران (2021) به توسعه دستورالعملهای خدمات استاندارد برای رفتار با کودکان و نوجوانان در مراکز اصلاح و تربیت تأکید کرده است. با توجه به حساس بودن سن نوجوانی و تأثیرپذیری ایشان لازم است آییننامه مخصوص به کانون با توجه به نیازهای نوجوانان و شرایط ایشان تدوین و اجرایی شود.
محیط و امکانات کانون
- محیط و امکانات داخلی: فضای داخلی کانون باید بر اساس ویژگیهای جسمی و روحی نوجوانان طراحی شود. نتایج بررسی وضعیت کنونی کانون نشان داد که فضای کانونهای اصلاح و تربیت ایران کسل‌کننده و مشابه زندان بزرگ‌سالان است؛ همانگونه که (دبستانی‌رفسنجانی، 2021) در نتایج پژوهش خود بدان اشاره کرده است. محیط و فضای داخلی کانون باید مشابه فضای خانه و محیط خانوادگی باشد و از ایجاد یک فضای آموزشی با به‌کارگیری تجهیزات امنیتی جلوگیری شود تا از این طریق تفاوت بین زندگی داخل و خـارج کانون کـه ممکـن اسـت باعـث کـاهش احتـرام لازم بـه حیثیت نوجوانان به‌عنوان انسان شود، به حداقل برسد (ماده 87 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
کودک و نوجوان باید در محیط‌های با تعداد کم نگهداری شوند و حق ایشان در پوشیدن لباس شخصی و داشتن وسایل شخصی و تدارک مکان مناسب برای نگهداری آنها باید رعایت شود (ماده 35 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
نیروی انسانی (تعداد، تعامل، آموزش، نحوه رفتار و نگرش)
- محیط کانون باید به‌گونه‌ای باشد که نوجوانان در آن احساس امنیت کنند و این حس در آنها تقویت شود که با ایشان منصفانه و با احترام رفتار میشود (ماده 40(1) کنوانسیون حقوق کودک). برای دستیابی به این هدف، کارکنان باید بتوانند جداگانه به نوجوانان توجه و بر ایشان نظارت کافی داشته باشند. بر اساس پژوهش (عبدلی‌نسب گروهی، پورمحی‌آبادی، 2018) خودباوری کودکان و نوجوانان کانون بسیار پایین و تأثیر برچسبهای کانون بر آنها بالاست. تعامل مسئولان با ایشان و همچنین تعامل با سایر نوجوانان در محیط کانون دارای نواقصی است که تأثیر زیادی در رفتار آینده آنها دارد. ازاین‌رو، بر اساس ماده 266 آییننامه سازمان زندانها و ماده 81 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، نسبت تعداد کارکنان به نوجوانان باید افزایش یابد. علاوه بر این، لازم است به جای نگهداری نوجوانان در مراکز اصلاحی بزرگ و پرجمعیت، مراکز کوچکی نزدیک به خانه و خانواده ایشان ایجاد و از تعداد کمی از نوجوانان در آنجا نگهداری کنند. کارکنان باید بر اساس بلوغ شخصی و توانایی ایشان برای مقابله با چالشهای کار با این گروه سنی و حفظ رفاه آنها انتخاب شوند. علاقه به کار با کودک و نوجوان داشته باشند و آموزشهای حرفه‌ای را ببینند و در اجرای وظایف خود از حمایت و نظارت خارجی مناسب بهره‌مند شوند. کارکنان باید درزمینه مشکلات و مسائل رفتاری و روانی کودکان و نوجوانان اعم از خودکشی، پرخاشگری، آسیب به خود و درگیری آگاهی داشته باشند و در این زمینه آموزشهای تخصصی را گذرانده باشند. آموزش و آگاه‌سازی کارکنان در اعمال مجازاتهای انضباطی (در صورت اجازه توسط قانون) بسیار ضروری است. کارکنان باید در مورد تفاوتهای فرهنگی و قومیتی آموزش ببینند و یاد بگیرند که چگونه مشکلات خاص گروههای مختلف نوجوانان را درک کنند؛ از زور و اقدامات انضباطی به‌عنوان آخرین راه‌حل استفاده کنند و روشهای جایگزین را به کار گیرند.
کودکان و نوجوانان محروم از آزادی به دلیل مشکلاتی که از سوی خانواده، جامعه و وضعیت اقتصادی به آنها تحمیل میشود، به محبت نیاز ویژه‌ای دارند. نتایج پژوهش (کنت و همکاران، 2022) بر لزوم ایجاد محیطی صمیمی و رفاقتی در کانون اصلاح و تربیت تأکید می‌کنند. درنتیجه لازم است قضات، مسئولان و کارکنان شاغل در کانون نسبت به این موضوع آگاه شوند و آموزشهای لازم را در کنار ویژگیهای شخصیتی ایشان، کسب کنند.
سلامت روان
در ابتدا برای شناسایی نوجوانان دارای اختلالات روان‌پزشکی لازم است یک برنامه گروهی متشکل از روان‌پزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی، قضات و وکلا طراحی و اجرا شود تا نوجوانانی که به دلیل اختلالات روان‌پزشکی مرتکب بزه شدهاند، شناسایی شده و از ارجاع آنها به کانون جلوگیری شود؛ تا از یک سو تحت درمان قرار گیرند و ارتکاب جرم در ایشان کاهش یابد و از سوی دیگر با سایر نوجوانان در کانون نگهداری نشوند.
در کانون اصلاح و تربیت درمان گروهی باید جایگزین موارد انضباطی شود. پایداری گروه به جوانان اجازه پنهان‌شدن یا کناره‌گیری نمی‌دهد. در عوض، جوانان نه‌تنها زیر نظر کارکنان، بلکه همسالان خود می‌مانند و در قبال هرگونه رفتار مخرب و بی‌احترامی از سوی گروه پاسخگو هستند. در مرکز جوانان میسوری هر جوان بلافاصله به یک کارمند خاص با نام «هماهنگ‌کننده خدمات» وصل میشود که بر پرونده او، قبل، در طول و بعد از استقرار در کانون نظارت خواهد کرد. هماهنگ‌کننده خدمات یک ارزیابی اولیه خطر و نیاز را انجام می‌دهد و خطر ارتکاب مجدد جرم، شدت جرایم فعلی، گذشته و همچنین نیازهای درمانی موردنیاز نوجوان را می‌سنجد. خانواده به‌عنوان یک شریک در درمان نوجوان در نظر گرفته شود. خانواده‌ها به‌محض ورود نوجوان به کانون باید در درمان مشارکت داده شوند و زمانی برای ساعات ملاقات منظم خانواده و ارتباط با ایشان هر هفته فراهم شود. خانواده‌ها باید در برنامه‌ریزی برای آزادی و بازگشت نوجوانان به خانه نیز مشارکت داده شوند.
- لزوم آمادگی نوجوانان در نخستین روزهای ورود به کانون (سازگاری با محیط جدید): بر اساس نتایج پژوهش (گلدسون، 2006) اضطراب در نوجوانان در زمانهای ابتدایی بازداشت به علت ناآشنایی با محیط و حس ناامنی افزایش مییابد و میزان خشونت علیه خود، از جمله خودکشی و آسیب به خود را افزایش می‌دهد. بنابراین لازم است ساعتها و روزهای ابتدایی نگهداری کودکان و نوجوانان در کانون موردتوجه قرار گرفته، آگاهی آنها نسبت به محیط افزایش یابد، ارتباط با خانواده برقرار و تداوم داشته باشد و از کارکنانی آموزش‌دیده برای آگاه‌سازی نوجوانان از محیط کانون و همچنین جلوگیری از برخی مشکلات استفاده شود.
- مشکلات روانی ناشی از پیشینه فردی نوجوان: کانون موظف است برای نوجوانانی که اغلب تحت‌تأثیر نامطلوب پیشینه اجتماعی-اقتصادی پایین خود بودهاند، آموزشهایی ارائه دهد. از این طریق از رشد و مهارتهای آنها حمایت و آنها را برای بازگشت به جامعه آماده کند. دانستن سابقه خانوادگی نوجوان برای آگاهی از شیوع خشونت و آزار (جنسی) در تاریخچه او بسیار مهم است. آگاهی از پیشینه فردی نوجوان این امکان را فراهم می‌کند که بتوان اطلاعات مربوط به پتانسیل مشارکت خانواده در طول اقامت نوجوان در کانون را ارزیابی کرد.
آموزش تحصیلی و حرفه‌ای
- برنامه‌های آموزشی تحصیلی: کانون باید بر اساس نیازهای نوجوانان اعم از بی‌سواد، کمتوان، مبتلا به اختلالهای شناختی یا مشکلات یادگیری آموزشهای ویژه‌ای را مهیا کند. موفقیت تحصیلی عاملی کلیدی برای کاهش میزان تکرار جرم و ایجاد فرصتهایی برای بزرگ‌سالی است. ارزیابی سیستم آموزشی، نحوه آموزش و مهارت و دانش معلمان باید در کانون انجام شود (مکومبر و همکاران، 2015). نحوه ارتباط معلم و همچنین شیوه آموزش وی به نوجوان محروم از آزادی که در معرض خشونتهای مختلفی قرار گرفته، از اهمیت زیادی برخوردار است و باید از معلمانی استفاده کرد که آموزشهای لازم را در این زمینه دیده‌اند (سانگر و همکاران، 2007).
کانون باید برای بهره‌مندی از تحصیلات تکمیلی نوجوانان بالای سن تحصیلات اجباری تلاش کند (ماده 39 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی). سوابق بازداشتی در مدارک تحصیلی نوجوانان نباید ذکر شود (ماده 40 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
- برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای: بخش زیادی از برنامه‌های کانون، حرفه‌آموزی در قالب کارگاههای فنی و حرفه‌ای است. کودکان و نوجوانان باید بر اساس خواست و سلیقه خود (ماده 18 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی) و همچنین سطح دانش خود در یکی از کارگاههای حرفه‌آموزی مشغول به کار شوند. آموزشهای حرفه‌ای باید مطابق استانداردهای سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باشد (ماده 289 آئین‌نامه سـازمان زنـدانها، ماده 42 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
نتیجه پژوهش (دینا، 2015) نشان داد که نوجوانان معمولاً از آموزشهایی استقبال می‌کنند که تجربه آن را در زندگی داشته باشند و مرتبط به دنیای کار باشد. لازم است تا از مربیانی استفاده شود که مهارت لازم در این زمینه را داشته باشند. همچنین امکانات و زیرساختهای مربوط به برگزاری چنین آموزشهایی در کانون فراهم شود.
تفریح و سرگرمی
تفریح و ورزش: یکی از مواردی که به اهمیت آن در گزارش 2012 سازمان مل متحد اشاره شده است، تفریح و سرگرمی در مؤسسه‌های نگهداری نوجوانان محروم از آزادی است. اما ماده مختص به این موضوع در آییننامه سـازمان زنـدانها وجود ندارد. فقدان برنامه‌ها و فعالیتهای تفریحی و ورزشی بر اساس پژوهش (ون در لان و ایکلشیم، 2013) منجر به سازگاری منفی و خشونت خواهد شد. نوجوانان کانون حق بهره‌مندی از میزان مناسب وقت آزاد برای تمرینات ورزشی روزانه، در هوای آزاد در صورت مساعد بودن هوا، فضا، تأسیسات و تجهیزات کافی؛ وقت اضافی برای فعالیتهای اوقات فراغت را دارند (مواد 18 و 48 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی). باید از توانایی جسمی هر نوجوان برای مشارکت در برنامه‌های تمرینات ورزشی اطمینان حاصل شود. تمرینات ورزشی ترمیمی و درمانی برای نوجوان نیازمند به آن باید تحت نظارت پزشکی انجام شود. فقدان فعالیتهای ساختاریافته و روتین از جمله فعالیتهای تفریحی و آموزشی با هدف فعال‌سازی حواس است.
خروج از کانون
تدوین برنامه‌های خروج از زندان بر اساس ویژگیهای جسمی و روحی نوجوانان: نتایج پژوهش نشان داد که خدمات مرکز بعد از خروج از کانون، عملکرد مناسبی برای نوجوانان نداشته‌اند و خدماتی که انجام می‌دهند در بهترین حالت مشابه زندانیان بزرگسال است. ماده 312 آییننامه اجرایـی سـازمان و ماده 79 و 80 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، وظیفه مرکز مراقبت برای خدمات بعد از خروج را شامل: «تسهیل و تکمیل فرایند بازپروری، جامعهپذیری، تثبیت وضعیت مددجو و رفع مشکلات وی از قبیل ارتباط با خانواده و جامعه، ادامه تحصیل و تکمیل آموزش، ادامه درمان اعتیاد و خدمات سلامت روان، اسکان، تأمین هزینه‌های سفر، تهیه اسناد سجلی و هویتی، تأمین هزینه‌ها و امکانات زندگی و اشتغال نوجوانان» ذکر کرده است.
بر اساس ماده 313 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، برای حمایت و مراقبت از نوجوانان بعد از خروج از کانون باید از تشکلهای مردم‌نهاد و خیرهای سلامت روان کمک گرفت. کودکان بدسرپرست، بی‌سرپرست و تک‌سرپرست باید توسط مددکاری اجتماعی، سازمان بهزیستی، وزارت رفاه و تشکلهای مردمی تحت نظارت قرار گیرند و درواقع شبه خانواده تشکیل شود. مسئولان ذیصلاح برای کمک به نوجوانان به‌منظور تطبیق مجدد در اجتماع و کاهش تبعـیض و پیشـداوری علیـه چنـین نوجوانـانی باید خدماتی ارائه دهند. این خدمات، تا حد امکان، باید تضمین کنند نوجوان پـس از آزادی از نظر اقامتگـاه، اشـتغال و پوشـاک، امکانـات مناسـب و کافی دارد تـا تطبیـق مجـدد موفـق او را در اجتمـاع تسـهیل کنـد.
اشتغال
اشتغال: بر اساس ماده 289 آییننامه سازمان زندانها و ماده 45 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، آموزشهای حرفه‌ای باید به‌گونه‌ای باشند که امکان کاریابی سریع و با حداقل سرمایه‌گذاری برای نوجوان هنگام آزادی فراهم شود. کارورزیهایی برای آماده‌سازی شغلی وی در کانون انجام گیرد. چنانچه نوجوان در کانون مشغول به کار شود، شرایط کاری باید بر اساس استانداردهای حمایتی بینالمللی و ملی مربوط به کار کودکان و نوجوان باشد (ماده 44 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی)؛ و نوجوان حق دریافت دستمزد عادلانه مطابق با آنچه در بیرون از کانون مطرح است را داشته باشد (ماده 18 و 46 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی).
شکایت و نظارت
شکایت: بر اساس مواد 314 آییننامه سازمان زندانها، 75 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی و 37 (د) کنوانسیون حقوق کودک نوجوانان باید فرصت و امکان ارائه درخواست، شکایت و اعتراض بدون محدودیت و در صورت امکان به‌صورت محرمانه را به مقامهای قضایی داشته باشند. باید بین کارکنان و نوجوانان اعتماد وجود داشته باشد تا این افراد با خیال راحت به پرسنل شکایت کنند و کارکنان باید به‌طور مجزا به شکایات پاسخ دهند. علاوه بر این، نوجوانان باید این فرصت را داشته باشند که بدون عواقب، شکایت خود را به مسئولان کانون ارائه کنند. شکایت در مورد خشونت توسط کارکنان باید در اولویت قرار گیرد و اقدامات لازم انجام شود (هیئت عدالت جوانان و دفتر ملی کودکان، 2008).
پیشنهاد میشود بر اساس (ماده 77 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی) دفتـری مسـتقل (بـازرس ویـژه) برای دریافـت و بررسی شـکایات نوجوانـان کانونهای اصلاح و تربیت ایجاد شود.
نظارت: نظارت کارکنان بر رفتار نوجوانان در کانون و نحوه رفتار با یکدیگر در گزارش 2012 سازمان ملل، تحت عنوان یکی از عوامل حس امنیت و آرامش نوجوانان در کانون مطرح شده است. استفاده از دوربینهای نظارتی در داخل کانون و به‌کارگیری سیستمهای نظارتی بهتر، به‌ویژه در مکانهایی مانند دوش و سالن ورزشی از دیدگاه نوجوانان مهم تلقی شده است. نوجوانان باید از مسائل مربوط به حریم خصوصی خودآگاه باشند. نظارت والدین، وکلا با حضور در محیط کانون برای حفظ امنیت و افزایش آرامش نوجوانان مهم بوده است. لازم به ذکر است که در سیستمهای نظارتی و برقراری نظم، استفاده از محدودیتها و اقدامات انضباطی باید به‌عنوان آخرین راه‌حل نظارت در نظر گرفته شود. افزایش تعداد کارکنان به تعداد نوجوانان، سازوکارهای شکایت، ارتباط و تعامل صمیمانه نوجوانان با کارکنان برای ارائه شکایت و همچنین ارتباط و تعامل نوجوانان با خانواده، وکلا و مسئولان قضایی از موارد مهم در نظارت است.
پیشنهادها
پیشنهاد میشود سیاستگذاران دستورالعملها و آییننامههایی برای استانداردسازی مدیریت و نحوه رفتار با کودکان و نوجوانان اصلاح و تربیت ایران که منطبق با شرایط و ویژگیهای کشور و همچنین نیازهای خاص کودکان و نوجوانان ایرانی است با الهام از الگوها و خدمات استاندارد بینالمللی، تدوین کنند.
نگهداری کودکان و نوجوانان در کانون اصلاح و تربیت نمی‌تواند راهکاری اثربخش برای رفع مشکل بزهکاری باشد. بهبود شرایط اجتماعی برای کودکان آسیب‌پذیر درزمینه خانه، مدرسه و جامعه، توجه به کودکان و نوجوانان فقیر و خانواده‌های ایشان، تمرکز بر خانواده و بهبود شرایط خانوادگی بسیار حیاتی است. گزینه‌های درمانی مبتنی بر جامعه به‌عنوان جایگزینی برای مراکز اصلاحی نیز باید به‌طور گسترده مورداستفاده قرار گیرند.
در مواردی که نگهداری کودکان و نوجوانان در کانونهای اصلاح و تربیت اجتناب‌ناپذیر است، این کانونها باید به امکانات و خدمات لازم (مواردی که در نتیجه‌گیری بدانها اشاره شد) برای بازپروری ایشان مجهز شوند. برای مثال؛ در آموزش تحصیلی و فنی و حرفه‌ای از اجبار کودکان و نوجوانان به آموزش خودداری و از معلمانی استفاده شود که تجربه ارتباط با نوجوانان کانون را داشته‌اند تا تأثیرگذاری آموزش افزایش یافته و در کاهش ارتکاب و بازگشت مجدد به جرم اثربخش باشد. در آموزشهای فنی و حرفه‌ای به پیشینه نوجوان قبل از ورود به کانون، علاقه وی به حرفه خاص و همچنین کاربردی و عملی بودن آموزش در زندگی پس از خروج از کانون توجه شود و آگاهی لازم در این زمینه به نوجوان داده شود.
خدمات و برنامه‌های بعد از خروج از کانون باید بر اساس نیازهای ویژه کودک و نوجوان طراحی و با استفاده از ظرفیتهای مختلف اعم از سازمانهای دولتی، غیرانتفاعی، عمومی و مردم‌نهاد از ایشان حمایت شود تا از ارتکاب مجدد جرم و بازگشت ایشان به کانون جلوگیری شود.
پیشنهاد میشود، بر اساس سند تحول قضایی، همچون زندانیان بزرگسال برای نوجوانان کانون اصلاح و تربیت نیز «سامانه مدیریت مددجویان» برای اهدافی همچون آگاه‌سازی نوجوانان از حقوق خود، ثبت شکایت در سامانه، امکان پیگیری در آن و پاسخگویی مسئولان قضایی ایجاد شود و امکان ثبت شکایت از طریق خانواده و وکیل نوجوان و دریافت پاسخ توسط ایشان بر اساس استانداردهای بینالمللی و داخلی فراهم شود.
برای ارتقای نشاط و شادابی نوجوانان پیشنهاد میشود ساختمان، فضای داخلی و امکانات کانون بر اساس نیازهای جسمی و شرایط روحی آنها تغییر و بازطراحی شود.
ملاحظات اخلاقی
نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند. برای نگارش مقاله از سازمان خاصی حمایت مالی دریافت نشده و مقاله مستقل نوشته شده است. در مقاله هیچ‌گونه تعارض منافی وجود ندارد و در نگارش آن نکات اخلاق پژوهش رعایت شده است.
Abdoli Nesbgrohi, Eh., & Pourmohiabadi, H. (2018). Challenges in correctional education center (case study of Kerman correctional education center). Presented at the first national conference on the globalization of children and adolescents’ rights from a legal and psychological perspective. (In Persian).
Ahmadi, A., Saberi, M., Poornaghash Tehrani, S. & Arjmandnia, A. (2020). The Effect of Family Functioning on the Incidence of Delinquency in adolescents in Tehran Correctional Center. Knowledge & Research in Applied Psychology, 21 (4). 95-102. (In Persian).
Annie E. Casey Foundation (2010). No Place for Kids: The Case for Reducing Juvenile Incarceration. Baltimore: The Annie E. Casey Foundation.
Annie E. Casey Foundation (2011). The Missouri Model: Reinventing the Practice of Rehabilitating Youthful Offenders. Baltimore: The Annie E. Casey Foundation.
Ansari Nejad, N. (2012). Analysis of juvenile delinquency in Tehran Correctional Center. Social Welfare. 45,365-386. (In Persian).
Aria, M. (2017). An Investigation of theCorrectional Effects of Correctional Centerson Childern and Youth. Master’s thesis, University of Science and Culture. (In Persian).
Betelehem, W. (2014). Comparative Study of Juvenile Delinquency Between Addis Ababa and Out of Addis Ababa Raised Juveniles in Addis Ababa. Unpublished MA Thesis, Addis Ababa University.
Biggi, A. (2012). Investigating and analyzing the crimes of children and adolescents and providing preventive solutions in Zahedan. Master’s thesis, University of Sistan and Baluchistan. (In Persian).
Dabestani Rafsanjani, A. (2021). Environmental Factors Affecting the Design of Behavioral Spaces Case study: Juvenile Center of Tehran. Journal of Architecture and Urbanism, 30. 43-60. (In Persian).
Dinah, M. M. (2015). Empowering Educators Who Work with Juveniles in Correctional Centres: A Wellness Perspective. Journal of Psychology, 6(1). 49-56.
Fufa, B., Jibat, N.; Fikadu, H. (2021). Practices and Challenges of Treatment of Juvenile Delinquents in the Correctional Center of Jimma Zone, Oromia State, Ethiopia. Ethio.j.soc.long.stud, 8 (2). Retrieved from: https://journals.ju.edu.et/index.php/ejssls/issue/view/215
Goldson, B. (2006). Damage, Harm and Death in Child Prisons in England and Wales: Questions of Abuse and Accountability. The Howard Journal of Criminal Justice, 45(5). Retrieved from: 10.1111/j.1468-2311.2006.00437.x
Heuber, B. M. (2012). The Missouri Model: A Critical State of Knowledge. United States: National Academy of Sciences.
Islamic Consultative Assembly (2020). Child and Adolescent Protection Law, Retrieved in May 1401 from: https://dotic.ir/news/7053. (In Persian).
Islamic Consultative Assembly (2012). Criminal Procedure Code. Retrieved in May 1401 from: https://dotic.ir/news/5584/قانون (In Persian).
Judicial system of Iran (2021). Regulations of the Organization of Prisons and Security and Educational Measures of The Country. Retrived from: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1661504 (In Persian).
Judicial system of Iran (2021). The Bill for The Establishment of Special Police for Children and Adolescents, Retrieved in May 1401 From: https://www.ekhtebar.com/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87%D8%AA%D8(In Persian).
Judicial system of Iran (2019). Instructions For Organizing Prisoners and Reducing the Criminal Population of Prisons, Retrieved in May 1401 From: https://rrk.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=18240 (In Persian).
Prisons and Security and Corrective Measures Organization (2006). Regulations on How to Separate and Classify Prisoners. Retrived from: https://dotic.ir/news/5413/آییننامه-نحوه (In Persian).
Karimian, H. (2008). A look at juvenile delinquency. Knowledge, 126.141-156. (In Persian).
Kenneth, O. A.; Samuel, A.; Jessica, O. O.; Caleb, A. D. (2022). Patterns of victimization in Ghana’s Senior Correctional Center: The experiences of juvenile offenders. International Journal of Law and Psychiatry, 83. Retrived from: 10.1016/j.ijlp.2022.101808
Kuborn, S.; Kellison, C.; Sobba, K. N.; Robins, D. (2020). Strengthening the Missouri Model of Juvenile Justice: Missouri Division of Youth Services Staff Perspectives. Missouri Policy Journal, 10 (1). Retrived from: https://digitalcommons.lindenwood.edu/mpj/vol1/iss10/3/
Liefaard, T. (2008). Deprivation of Liberty of Children in Light of International Human Rights Law and Standards, Antwerp/Oxford/Portland: Intersentia Publishing.
Liefaard T., Reef J. & Hazelzet M.E. (2014). Report on Violence in Institutions for Juvenile Offenders. Nr. 13 rev. Strasbourg: Council of Europe; Council for Penological Co-operation.
Macomber, D.; Skiba, T.; Blackmon, J.; Esposito, E.; Hart, L.; Mambrino, E.; Richie, T.; Grigorenko, E.L. (2015). Education in Juvenile Detention Facilities in the State of Connecticut: A Glance at the System. J Correct Educ (Glen Mills), 61 (3), 223-261.
Mendel, R. A. (2010). Missouri Model: Reinventing the Practice of Rehabilitating Youthful Offenders, Summary Report. United States: Annie E. Casey Foundation.
Momeni Rad, A. (2013). Qualitative Content Analysis in Research Tradition: Nature, Stages and Validity of the Results. Quarterly of Educational Measurement, 4 (14), 187-222. (In Persian).
Motaghi, A. (2011). Explaining The Role of Correctional Center in Crime Prevention. MA Thesis, University of Esfahan. (In Persian).
Mirkamali, A. & Hosseini, A. (2014). Center for correction and education from the perspective of growth-oriented prevention. Criminal law research, 4 (13), 95-120. (In Persian).
Mohammadi-Noghizadeh, M., Ashuri, M. & Samavati Pirouz, Amir (2019). Investigating the victimization of children in conflict with the law with the approach of adopting protective measures. Iranian and international comparative legal research, 49, 1-24. (In Persian).
Motaghi, I. (2018). Explaining the role of the correctional center in crime prevention, Master’s thesis, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Isfahan University. (In Persian).
Niazpour, A. (2014). Criminal rights of children and adolescents. Tehran: Mizan Publishing. (In Persian).
Nowak, Manfred (2019). United Nations Global Study on Children Deprived of Liberty. Ganev: Delphine & Richard PETIT.
Pourmohi Abadi, H.; Zand Razavi, s. (2016).. Emotional challenges of the family and its effect on delinquency (a field study of children present in the correctional center of Kerman province). Criminal law and criminal policy, 3, 25-50. (In Persian).
Shanehsaz, A., Nowrozinejad, Gh. & Ebadi, R. (2004). Common psychiatric problems in the delinquents of Ahvaz Boys Correctional Center. Forensic Medicine, 10 (35), 152-155. (In Persian).
United Nations Children’s Fund (2021). Estimating The Number of Children Deprived of Liberty in The Administration of Justice. New York: UNICEF Data and Analytics Section Division of Data, Analytics, Planning and Monitoring.
United Nation General Assembly (1989). Convention on the Rights of the Child. Retrieved from: https://www.ohchr.org/sites/default/files/crc.pdf
United Nations General Assembly (2006). Report of the independent expert for the United Nations study on violence against children.
United Nations General Assembly (1990). United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty. Retrieved from: https://www.ohchr.org/sites/default/files/res45_113.pdf
United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency (The Riyadh Guidelines) Council of Europe (2012). Children’s rights and the European Committee for the Prevention of Torture, online available at http://www.coe.int/t/dg3/children/publications/CPTReport_en.pdf
Van der Laan, A. & Eichelsheim, V. (2013). Juvenile adaptation to imprisonment: Feelings of safety, autonomy and well-being and behaviour in prison, in: European. Journal of Criminology, 10 (4), 424-443.
Youth Justice Board & National Children’s Bureau, (2008), A review of safeguarding in the secure estate 2008, online available at http://www.justice.gov.uk/downloads/youth-justice/improving-practice/AReviewofSafeguardingintheSecureEstate2008FullReport.pdf
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
آسیبهای اجتماعی
دریافت: 1401/5/27 | پذیرش: 1401/12/16 | انتشار: 1402/2/19
دریافت: 1401/5/27 | پذیرش: 1401/12/16 | انتشار: 1402/2/19
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
