دوره 24، شماره 93 - ( 4-1403 )                   جلد 24 شماره 93 صفحات 299-275 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Mohammadi F, esmaeili A, Piri H, Rajabi shameli E. (2024). The role of motivating sports participation in the social well-being and social identity of female students of the first secondary school of knowledge in rural Jajarm city. refahj. 24(93), : 7 doi:10.32598/refahj.24.93.2114.2
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4242-fa.html
محمدی فهیمه، اسماعیلی علی، پیری هاشم، رجبی شاملی الناز. تأثیر انگیزش مشارکت ورزشی بر بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم رفاه اجتماعی 1403; 24 (93) :299-275 10.32598/refahj.24.93.2114.2

URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4242-fa.html


متن کامل [PDF 518 kb]   (1485 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1621 مشاهده)
متن کامل:   (288 مشاهده)
مقدمه
فعالیتهای بدنی و ورزشی در سلامت انسان دارای جایگاه محوری و ویژه‌ای است، زیرا هم باعث ارتقای فعالیت متابولیک و عملکردهای قلبی‌-عروقی می‌شود و هم بهزیستی اجتماعی و روان‌شناختی را بهبود می‌بخشد (پارا و همکاران، 2020).
نقش ورزش و فعالیت بدنی به‌عنوان راهبردی که توانایی بالقوه‌ای در یاری‌رساندن برای دستیابی اهداف تندرستی، اجتماعی و اقتصادی دارد، دارای اهمیت بسیاری است (مرادی و همکاران،2021). همین‌طور به‌عنوان وسیله‌ای سودمند، اثرات زیادی بر سلامت جسم و روان انسانها داشته و مانع بروز بسیاری از بیماریها ازجمله بیماریهای روا نشناختی و عصبی شده است و درنتیجه افزایش کیفیت زندگی اشخاص را به دنبال دارد (خدیوی و وکیلی‌مفاخری، 2011).
انگیزه نیرویی درونی است که فرد را از درون به فعالیت هدایت می‌کند و علتی از نیازهای فرد است (روحی و همکاران، 2012). افراد با انگیزه‌ها و اهداف متفاوتی به فعالیت ورزشی می‌پردازند و انگیزش در فعالیت‌های ورزشی، به تمایلات، متغیرهای اجتماعی یا شناختی اشاره دارد که در بازی و رقابت با دیگران به وجود می‌آیند و بی‌انگیزگی، زمانی که افراد فاقد قصد و تمایل به مشارکت در فعالیتی خاص هستند، مشهود است. درواقع، افراد نه‌تنها برحسب دلایل متفاوت در ورزش و فعالیت‌های جسمانی مشارکت می‌کنند، بلکه با روش‌های گوناگون و در موقعیتهای متفاوت نیز برانگیخته می‌شوند (موسوی و همکاران، 2019).
پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند که انگیزه‌های مختلف (تعامل اجتماعی، لذت و نشاط، پیشگیری و درمان، کاهش فشارهای روانی، کنترل وزن، روابط شغلی، زندگی و سلامتی)، باعث گرایش به امر ورزش می‌شود (یوستن، 2018).
دستروچز، پولین و دنولت (2022) در پژوهشی نشان دادند که شرکت افراد در فعالیت‌های بدنی و ورزشی تحت‌تأثیر عوامل انگیزشی، موقعیتی و درون فردی است. به عقیده لیم و سونگ (2019) لذت‌بردن از فعالیت‌های ورزشی می‌تواند ارزش و کرامت انسانی را ارتقا بخشد، به بدن و ذهن انسان شکل دهد و پیشرفت کلی فرد را درپی‌داشته باشد.
بهزیستی اجتماعی به‌عنوان گزارش شخصی فرد از چگونگی ارتباط او با افراد دیگر تعریف شده است (آلن و همکاران، 2010). به‌طورکلی بهزیستی اجتماعی ارزیابی و شناخت شخص از چگونگی عملکرد خود در اجتماع و کیفیت رابطه او با اشخاص دیگر، نزدیکان و گروههای اجتماعی است که خود عضوی از آنها است (شربتیان و همکاران، 2016). مطالعات سال‌های اخیر نشان داده است که بین مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و بهزیستی ارتباط دوجانبه‌ای برقرار است (ریگال و همکاران، 2014)؛ اما زمانی می‌توان از مزایای مشارکت در فعالیت‌های ورزشی سخن گفت که بدانیم چه افرادی با چه ویژگی‌های روان‌شناختی بیشتر در این فعالیت‌ها شرکت می‌کنند تا براساس آن بتوان راهکارهای عملی برای ارتقای مشارکت پیشنهاد کرد. ورزشکاران چه در سطح حرفه‌ای و چه غیرحرفه‌ای یکی از پایه‌های مهم ورزش هستند؛ به همین دلیل تحقیقات متعددی بر عوامل مؤثر بر ایجاد شرایط مطلوب برای عملکرد بهتر و ارتقای انگیزه آنان تمرکز کرده‌اند (نیکولز وجونز 2013) و این توجه بدون در نظر گرفتن جنبه‌های روانی و شخصیتی آنان بی‌ثمر خواهد بود (کر و استرلینگ، 2019).
در این زمینه، اگرچه تلاش‌های پژوهشی متعددی انجام شده است، اما در جامعه دانش‌آموزان مناطق روستایی با توجه به اینکه امکانات ورزشی بسیار ضعیف است مطالعه‌ای صورت نپذیرفته و نتایج برخی از مطالعات در این زمینه شفاف نیست و ابهاماتی وجود دارد.
به‌طورکلی می‌توان بیان داشت توجه به موضوع مشارکت در بین دانش‌آموزانی که به‌واسطه شرکت در مسابقات ورزشی از ناحیه‌های مختلف حضور به هم می‌رسانند می‌تواند زمینه‌ای را برای توسعه و شناخت جنبه‌های مختلف اجتماعی‌شدن در آنها مشخص کند. با توجه به آن‌که آگاهی یا شناخت هر چه کامل‌تر موضوع اجتماعی‌شدن در بین دانش‌آموزان، خود یک فعالیت انگیزه‌بخش است. ازاین‌رو توجه به ابعاد وجودی هویت و بهزیستی می‌تواند زمینه‌ای را برای مشارکت بیشتر این افراد در فعالیتهای جمعی فراهم آورد که یکی از این فعالیتها مشارکت در رویدادهای ورزشی است.
 لذا می‌توان بیان داشت که عامل مهم کم‌توجهی به بهزیستی اجتماعی در حوزه ورزش، اهمیت‌ندادن به این عرصه و نداشتن برنامه‌ریزیهای درست و کامل با مشارکت متخصصان حوزه علوم ورزشی است؛ بنابراین تحقیقات بیشتری برای اطمینان از عوامل زیربنایی انگیزش مشارکت ورزشی در دانش‌آموزان مراکز آموزشی موردنیاز است که در این راستا پژوهش حاضر درصدد است که نقش انگیزه مشارکت ورزشی به‌عنوان یک عامل اساسی در بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی را تفسیر کند.
ازآنجایی‌که مشارکت دانش‌آموزان در فعالیتهای ورزشی یکی از راههای مهم تأمین سلامت روان‌شناختی و جسمانی آنها است بررسی دلایل حضور این اشخاص در ورزش و بالارفتن انگیزه به‌عنوان یک نقطه آغاز فعالیت و تعهد نسبت به فعالیت ورزشی به‌عنوان وسیله‌ای برای شرکت‌کردن و تداوم فعالیت این حوزه بسیار حائز اهمیت است. همچنین مشارکت ورزشی دختران به‌مثابه پدیدهای اجتماعی در کانون توجه جامعه‌شناسان بوده و تحقیقات متعددی دراین‌باره در داخل و خارج کشور انجام شده است؛ به همین خاطر جامعه آماری موردنظر در این پژوهش مدارس دخترانه است.
از سوی دیگر مسئله اصلی و قابل‌طرح که در اغلب مطالعات انجام شده مغفول مانده است، کم‌توجهی آنها به مناطق روستایی است؛ لذا با انجام این پژوهش امید است که بتوانیم گامی مؤثر برای پیشبرد مشارکتهای ورزشی در مناطق روستایی داشته باشیم. با مطالعه تحقیقات انجام‌شده در این زمینه مشخص شد که اکثر پژوهشهای انجام‌شده در این زمینه رابطه دو به دوی متغیرها را موردبررسی قرار داده است و پژوهشی که در آن رابطه سه متغیر انگیزه مشارکت ورزشی، بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی را موردبررسی و مطالعه قرار دهد یافت نشد. همین خود از ویژگیهای نوآورانه‌بودن تحقیق است. امید است بتوان با انجام این تحقیق قدمی هرچند کوچک در راه هدفهای متعالی آموزش برداشت. مطالعه حاضر با توجه به خلأ مطالعاتی ذکرشده به بررسی نقش انگیزش مشارکت ورزشی در بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم می‌پردازد.

روش
در این مطالعه توصیفی، جامعه آماری شامل همه دانش‌آموزان دختر متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم بود که 200 نفر بودند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری در دسترس بود. نمونه‌گیری بر اساس جدول مورگان که بیانگر انتخاب 127 نفر از دانش‌آموزان بر اساس نمونه‌گیری در دسترس بود انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها، پس از اخذ مجوزهای مربوطه به مدارس مراجعه و هماهنگیهای لازم برای جمع‌آوری اطلاعات انجام شد. سپس فرمهای رضایت‌نامه برای شرکت در پژوهش، در اختیار دانش‌آموزان و والدین آنها قرار گرفت. سپس با همکاری مدیران مدارس، پرسشنامه‌های مدنظر به این مدارس برده شد و در بین دانش‌آموزان حاضر در مدرسه توزیع شد. جمع‌آوری داده‌ها از طریق سه پرسشنامه انگیزه مشارکت ورزشی گیل و همکاران (1983)، بهزیستی اجتماعی کیز (1998) و هویت اجتماعی صفاری نیا و روشن (2012) استفاده شد.
الف) پرسشنامه انگیزه مشارکت ورزشی گیل و همکاران: این پرسشنامه دارای 8 مقیاس (موفقیت - جمع‌گرایی - آمادگی - تخلیه انرژی - عوامل موقعیتی - ارتقای مهارت - دوست - تفریح و سرگرمی) بود. همچنین برای تعیین پایایی پرسشنامه‌ها از آزمون آلفای کرونباخ استفاده می‌شود که پایایی پرسشنامه انگیزه مشارکت α=0/82 بود. پرسشنامه‌ها در یک طیف 2 ارزشی لیکرت (بسیار مخالفم-بسیار موافقم) مورد تحلیل قرار گرفت.
شفیع‌زاده (1386) میزان پایایی آن را 85/0 گزارش کرده است. برای تأمین روایی محتوایی ابزار تحقیق از روش توافق داوران (تأیید اعتبار صوری توسط متخصصان) و برای آزمون پایایی آن از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد.
ب) پرسشنامه بهزیستی اجتماعی کیز: این پرسشنامه ۳۳ گویه‌ای بهزیستی اجتماعی توسط کیز (1998) براساس مدل نظری وی از مفهوم بهزیستی اجتماعی به دست آمده است. وی طی دو مطالعه روی دو نمونه 373 و 2887 نفری در ایالات‌متحده، مدل پنج بعدی مورداستفاده در پرسشنامه خود را با بررسی عوامل تأیید کرد. در این مقیاس، شش گویه مرتبط به عامل مشارکت اجتماعی (3،4،24،26،28،32)، شش گویه مرتبط به علل انسجام اجتماعی (2،9،10،12،16،21)، هفت گویه مربوط به علل پذیرش اجتماعی (6،8،14،19،23،27،31)، هفت گویه مربوط به علل همبستگی اجتماعی (1،11،13،20،22،29،33) و هفت گویه مربوط به علل شکوفایی اجتماعی (5،7،15،17،18،25،30)، است. برای پاسخگویی، مقیاس لیکرت 1 تا ۵ درجه‌ای را بکار برد. حیدری و غنایی در ایران پایایی پرسشنامه بهزیستی اجتماعی را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر با 83/0 به دست آوردند (غلامحسین و زیبا،2017).
ج) پرسشنامه هویت اجتماعی صفاری‌نیا و روشن: هویت اجتماعی با استفاده از پرسشنامه هویت اجتماعی سنجیده می‌شود که بر اساس دو بعد هویت فردی و جمعی بر اساس نظریه‌های ریچارد جنکینز (2008) توسط صفاری نیا و روشن (2012)تهیه شده است. این پرسشنامه دارای 20 گویه است که 10 گویه آن بعد فردی و 10 گویه دیگر بعد جمعی را نشان می‌دهد که در مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای از (1 کاملاً مخالف (تا) 5 کاملاً موافقم) و سؤال 2 نمره‌گذاری شده است. 3، 12، 11، 8، 5، 4، 13، 14، 15، 16، 17 به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند.
در پژوهش صفاری نیا و روشن (2012) پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 74/0 و برای گویه‌ها بین 51/0 تا 58/0 بوده که رضایت‌بخش است. همچنین نتایج تحقیق از نظر روایی صوری پرسشنامه و نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل مؤلفه‌های اصلی (pc) از طریق چرخش واریماکس وجود عاملی با ارزش ویژه بیشتر از «هویت اجتماعی» را تأیید کرد (نیا و همکاران، 2015).
پس از تکمیل پرسشنامه‌ها توسط دانش‌آموزان، پرسشنامه‌ها جمع‌آوری شد. داده‌های به دست آمده با آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد و فراوانی داده‌ها) و آمار استنباطی (آزمونهای کولموگروف-اسمیرنف، ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون) و با استفاده از نرم‌افزار SPSSver.23 تحلیل شد.
یافته‌ها
در ابتدا برای بررسی نرمال‌بودن توزیع داده‌ها از مقادیر کشیدگی و چولگی داده‌ها استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که مقدار کشیدگی و چولگی متغیرهای تحقیق در بازه (2، 2-) قرار دارد که نشان می‌دهد داده‌ها از توزیع نرمال پیروی می‌کنند. بنابراین برای بررسی آزمون فرضیه‌های تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده استفاده شد.
جدول 1: نتایج آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط انگیزه مشارکت ورزشی و مؤلفه‌های آن با بهزیستی اجتماعی و مؤلفه‌های آن
متغیر مستقل متغیر وابسته مقدار همبستگی (r) مقدار احتمال (p)
انگیزه مشارکت ورزشی بهزیستی اجتماعی 44/0 001/0


موفقیت
همبستگی اجتماعی 18/0 039/0
انسجام اجتماعی 30/0 001/0
مشارکت اجتماعی 31/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 26/0 003/0
پذیرش اجتماعی 25/0 005/0


گروه‌گرایی
همبستگی اجتماعی 25/0 005/0
انسجام اجتماعی 36/0 001/0
مشارکت اجتماعی 31/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 28/0 001/0
پذیرش اجتماعی 29/0 001/0


آمادگی
همبستگی اجتماعی 20/0 023/0
انسجام اجتماعی 44/0 001/0
مشارکت اجتماعی 43/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 36/0 001/0
پذیرش اجتماعی 34/0 001/0


تخلیه انرژی
همبستگی اجتماعی 26/0 003/0
انسجام اجتماعی 34/0 001/0
مشارکت اجتماعی 35/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 32/0 001/0
پذیرش اجتماعی 33/0 001/0


عوامل موقعیتی
همبستگی اجتماعی 33/0 001/0
انسجام اجتماعی 36/0 001/0
مشارکت اجتماعی 37/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 35/0 001/0
پذیرش اجتماعی 35/0 001/0


بهبود مهارت
همبستگی اجتماعی 34/0 001/0
انسجام اجتماعی 38/0 001/0
مشارکت اجتماعی 37/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 32/0 001/0
پذیرش اجتماعی 34/0 001/0


دوست‌یابی
همبستگی اجتماعی 28/0 001/0
انسجام اجتماعی 30/0 001/0
مشارکت اجتماعی 33/0 001/0
شکوفایی اجتماعی 36/0 001/0
پذیرش اجتماعی 28/0 001/0


تفریح و سرگرمی
همبستگی اجتماعی 18/0 048/0
انسجام اجتماعی 23/0 008/0
مشارکت اجتماعی 20/0 022/0
شکوفایی اجتماعی 20/0 024/0
پذیرش اجتماعی 26/0 004/0

نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون جدول شماره 1 نشان می‌دهد که بین انگیزه مشارکت ورزشی و بهزیستی اجتماعی همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد (44/0=r، 05/0P). همچنین نتایج نشان داد که بین مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی و مؤلفه‌های بهزیستی اجتماعی ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد (05/0P). این نتایج نشان می‌دهد که با افزایش انگیزه مشارکت ورزشی دانش‌آموزان و مؤلفه‌های آن، بهزیستی اجتماعی و مؤلفه‌های آن نیز افزایش می‌یابد و با کاهش انگیزه مشارکت ورزشی دانش‌آموزان و مؤلفه‌های آن، بهزیستی اجتماعی و مؤلفه‌های آن نیز کاهش می‌یابد.
جدول 2: نتایج آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی
متغیر مستقل متغیر وابسته مقدار همبستگی (r) مقدار احتمال (p)
انگیزه مشارکت ورزشی هویت اجتماعی 17/0 051/0
موفقیت بعد جمعی 08/0 368/0
بعد فردی 15/0 098/0
گروه‌گرایی بعد جمعی 02/0 853/0
بعد فردی 07/0 455/0
آمادگی بعد جمعی 11/0 230/0
بعد فردی 11/0 209/0
تخلیه انرژی بعد جمعی 10/0 263/0
بعد فردی 14/0 117/0
عوامل موقعیتی بعد جمعی 15/0 084/0
بعد فردی 16/0 067/0
بهبود مهارت بعد جمعی 08/0 372/0
بعد فردی 14/0 117/0
دوست‌یابی بعد جمعی 17/0 057/0
بعد فردی 16/0 065/0
تفریح و سرگرمی بعد جمعی 17/0 054/0
بعد فردی 17/0 051/0
نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون جدول 2 نشان می‌دهد که بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی (17/0=r، 05/0P) و همچنین بین مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی و مؤلفه‌های هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری وجود ندارد (05/0P).
جدول 3: نتایج آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی
متغیر مستقل متغیر وابسته مقدار همبستگی (r) مقدار احتمال (p)
بهزیستی اجتماعی هویت اجتماعی 03/0 747/0
همبستگی اجتماعی بعد جمعی 09/0 312/0
بعد فردی 03/0 760/0
انسجام اجتماعی بعد جمعی 02/0- 824/0
بعد فردی 02-/0 796/0
مشارکت اجتماعی بعد جمعی 05/0 564/0
بعد فردی 01/0 890/0
شکوفایی اجتماعی بعد جمعی 16/0 968/0
بعد فردی 01/0 968/0
پذیرش اجتماعی بعد جمعی 01/0 994/0
بعد فردی 03/0- 746/0
نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون جدول 3 نشان می‌دهد که بین بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی (03/0=r، 05/0P) و همچنین بین مؤلفه‌های بهزیستی اجتماعی و مؤلفه‌های هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری وجود ندارد (05/0P).
جدول 4: نتایج آزمون رگرسیون برای بررسی تأثیر انگیزه مشارکت ورزشی بر بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی
شاخص آماری

مدل رگرسیون
ضریب همبستگی (R) ضریب تعیین
( R square)
ضریب تعیین تعدیل‌شده
(Adjusted R square)  
F مقدار احتمال (p)
1 (بهزیستی اجتماعی) 437/0 191/0 185/0 571/29 001/0
2 (هویت اجتماعی) 173/0 030/0 022/0 879/3 051/0

با توجه به ضرایب غیراستاندارد معادله خط رگرسیون به قرار زیر است:


244/31 + (انگیزه مشارکت ورزشی) 765/0 = بهزیستی اجتماعی
نمودار 1- تأثیر رگرسیونی انگیزه مشارکت ورزشی بر بهزیستی اجتماعی
476/48 + (انگیزه مشارکت ورزشی) 261/0 = هویت اجتماعی
نمودار 2- تأثیر رگرسیونی انگیزه مشارکت ورزشی بر هویت اجتماعی
نتایج آزمون رگرسیون در جداول فوق حاکی از این است که بین انگیزه مشارکت ورزشی با بهزیستی اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد. همچنین با توجه به ضریب رگرسیونی استاندارد نشده می‌توان گفت، به ازای یک واحد تغییر در انگیزه مشارکت ورزشی 765/0 واحد تغییر در بهزیستی اجتماعی به وجود می‌آید؛ اما بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد و نتایج ضریب غیراستاندارد حاصل از رگرسیون 261/0 به دست آمد که از لحاظ آماری معنی‌دار نبود. با توجه به این نتایج می‌توان بیان کرد که انگیزه مشارکت ورزشی پیش‌بینی‌کننده بهزیستی اجتماعی است اما هویت اجتماعی دانش‌آموزان را پیش‌بینی نمی‌کند.
بحث
هدف از پژوهش حاضر، نقش انگیزش مشارکت ورزشی در بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم بود. براساس نتایج بین انگیزه مشارکت ورزشی و بهزیستی اجتماعی همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد، همچنین نتایج نشان داد که بین مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی و مؤلفه‌های بهزیستی اجتماعی ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد. این یافته با برخی از نتایج پژوهش پوررنجبر و همکاران (2019) همسو، ولی با نتایج مطالعه شمس و همکاران (2021) ناهمسوست. دلیل این ناهمسویی می‌تواند به دلیل متفاوت‌بودن جامعه مطالعه و همچنین مقایسه تأثیر فعالیت ورزشی بر سلامت روانی در سه گروه غیرفعال، فعال متوسط و فعال قوی باشد.
با توجه به نتیجه مطالعه و وجود رابطه معنی‌دار بین مشارکت ورزشی و بهزیستی روان‌شناختی در تفسیر بحث حاضر، به نظر می‌رسد شرکت در فعالیتهای تفریحی و همچنین انجام فعالیتهای بدنی باعث ارتقای بهزیستی دانش‌آموزان در نتیجه افزایش عواطف مثبت، کاهش عواطف منفی و رضایتمندی بیشتری از زندگی شده است. با توجه به گفته مک کلند و بویاتیز که بر هدف‌گزینی و برنامه‌ریزی برای بهزیستی ذهنی تأکید کرده بود احتمالاً شرکت در فعالیتهای فوق‌برنامه ورزشی به‌عنوان برنامه‌های هدفمند که از طریق مسئولان امر برنامه‌ریزی و هدفمندشده باعث بهزیستی ذهنی این گروه از افراد شده است. بنابراین مربیان می‌توانند ضمن افزایش اطلاعات خود درزمینه انگیزه مشارکت ورزشی و انجام اقدامات مرتبط در این راستا، امکان مطلوبیت هر چه بیشتر این متغیر را میان ورزشکاران افزایش دهند.
 نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر نشان داد که وضعیت انگیزه مشارکت ورزشی از حد متوسط بالاتر بوده است. این نشان‌دهنده توجه و اهمیت زیاد مؤلفه‌های انگیزه مشارکت در میان ورزشکاران رشته‌های منتخب ورزشی است که احتمالاً بر بهزیستی اجتماعی نیز تأثیر مثبت دارد و آن را افزایش خواهد داد. در تحلیل چرایی ناهمسویی نیز باید عنوان کرد که در پژوهشهای غیرهمسو از نمونه‌های متفاوتی نسبت به پژوهش حاضر، مانند نمونه قشر جوانان ورزشکار (شمسی و همکاران، 2015) و نمونه یک رشته خاص ورزشی (اندرید و همکاران، 2006) استفاده شده‌ است. همچنین تعداد کمتر نمونه در پژوهشهای غیرهمسو نسبت به تعداد نمونه در پژوهش حاضر و شرایط ورزشکاران و سطح فعالیت ورزشی آنان در پژوهش غیرهمسو، می‌تواند بر نتایج تأثیر گذاشته باشد؛ لذا می‌توان نمونه‌های متفاوت و شرایط خاص ورزشکاران را توجیه‌کننده این موضوع دانست.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی و همچنین بین مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی و مؤلفه‌های هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری وجود ندارد.
یافته‌های پژوهش با نتایج بیانکا و همکاران (2021) همسوست. بیشتر مطالعات انجام‌شده در خصوص هویت اجتماعی بر پایه پیش‌فرضها، ذهنیات و گرایشهای خاص مکتبی به جای الزامات نظریه‌ای و کاربردی بوده است، درحالی‌که هویت اجتماعی مفهومی تک‌بعدی نیست که شکل‌گیری ذاتی داشته باشد؛ بلکه مفهومی است چندمصداقی و تحلیلی که فرایند شکل‌گیری آن باید با رویکردی فرامکتبی موردبررسی قرار گیرد.
دورکیم (1990) در کتاب «تقسیم اجتماعی کار» بیان می‌کند که انجام فعالیتهای دسته‌جمعی مثل مناسک دینی باعث ایجاد همبستگی و انسجام اجتماعی می‌شود. نکته مهم برای دورکیم این است که افراد گرد هم می‌آیند، احساسات مشترکی را تجربه می‌کنند و به شکل یک کنش جمعی آن را بیان می‌دارند؛ بنابراین کنش جمعی مهم است و مهم نیست که به چه منظوری انجام می‌شود.
پس دورکیم کارکرد فعالیتهای جمعی مثل مناسک مذهبی را در قالب کنش جمعی و در نتیجه همبستگی و انسجام اجتماعی تبیین می‌کند. بدین ترتیب، شاید بتوان صور دیگر پدیده‌های اجتماعی را که به کنش جمعی منجر می‌شوند، عامل انسجام اجتماعی تلقی کرد. مشارکت در فعالیتهای ورزشی را هم می‌توان یکی از موارد مهم از این نوع دانست. این فعالیتها معمولاً به‌صورت گروهی برگزار می‌شوند. تعدادی از افراد گرد هم می‌آیند و با تمسک به یک موضوع خاص، به تبادل احساسات و عواطف نسبت به هم می‌پردازند. این فعالیتها برای خود قاعده‌مندیها و روشهای خاص دارند.
مطالعات قبلی نشان داده‌اند که مشارکت ورزشی می‌تواند خطر ناامیدی، افسردگی و افکار خودکشی را در دبیرستان کاهش دهد و شدت یا فراوانی درگیری نیز می‌تواند این اثرات را تعدیل کند. تحقیقات بیشتری موردنیاز است تا ارزیابی شود که این تأثیرات چقدر زود بر یک فرد خاص تأثیر می‌گذارد و چه حمایتهای روانی-اجتماعی دیگری برای کمک به ورزشکار جوان موردنیاز است تا به شیوه‌ای سالم و پایدار در ورزش خود شرکت کند.
ازآنجایی‌که جوانان در بحبوحه تغییرات سیاست و بودجه ناشی از یک بیماری همه‌گیر که محدودیتهای ساختاری، مالی و کارکنان را ایجاد کرده است، دوباره در حال درگیرشدن در چشم‌انداز ورزشی هستند، سازمانهای ورزشی جوانان، لیگهای تفریحی و مدارس باید نحوه تقاطع را در نظر بگیرند.
علاوه بر این، به‌خوبی تشخیص داده شده است که پرداختن به موفقیت مدرسه باید شامل نیاز به تأکید بر سلامت روانی و جسمی دانش‌آموز با تمرکز بر عوامل محافظتی مانند مشارکت فعال در مدرسه و فعالیتهای اجتماعی باشد (دی میستر و همکاران، 2016).
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی و همچنین بین مؤلفه‌های بهزیستی اجتماعی و مؤلفه‌های هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری وجود ندارد.
در همسویی و یا ناهمسویی با نتایج فرضیه حاضر از نظر ارتباط بین هویت و بهزیستی اجتماعی در پیشینه پژوهش مطلبی مشاهده نشد. اما در تبیین این یافته‌ها که چرا هویت اجتماعی و بهزیستی اجتماعی ارتباطی را پیش‌بینی نمی‌کند، یکی از دلایل اینکه در پژوهش حاضر منظور از هویت فردی این است که فرد در بین دوستان و آشنایان دارای منزلت و جایگاه است و به نقش، تواناییها، علایق، باورها و رفتارهای مناسبی که در آینده از خود انتظار دارد، پی برده است. همچنین منظور از هویت جمعی این است که فرد از مقبولیت اجتماعی برخوردار است و اینکه افکار، اهداف، آرزوها و تصوراتش متناسب با جامعه است که بر اساس نظر آزوبل و همکاران (به نقل از اکنر و همکاران،2014) این نتیجه رسیدند که از طریق ایجاد تغییر در جو مدرسه (حمایت معلم و همسالان) و بهزیستی افراد می‌توان میزان هویت اجتماعی را کاهش یا افزایش داد.
نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که بین انگیزه مشارکت ورزشی با بهزیستی اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد. اما بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد و با توجه به این نتایج می‌توان بیان کرد که انگیزه مشارکت ورزشی پیش‌بینی‌کننده بهزیستی اجتماعی است اما هویت اجتماعی دانش‌آموزان را پیش‌بینی نمی‌کند.
نتایج به دست آمده از بررسی مطلوب‌بودن میزان انگیزه مشارکت ورزشی دانش‌آموزان دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم نشان داد که وضعیت انگیزه مشارکت ورزشی، به‌طور معناداری بالاتر از متوسط بوده است. بررسی وضعیت مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی نیز نشان می‌دهد که وضعیت تمامی مؤلفه‌های انگیزه مشارکت ورزشی، به‌طور معناداری بالاتر از متوسط بوده، لذا از وضعیت مطلوبی برخوردار است.
در همسویی و یا ناهمسویی با نتایج فرضیه حاضر از نظر نقش مشارکت ورزشی در ارتباط بین هویت و بهزیستی اجتماعی در پیشینه پژوهش مطلبی مشاهده نشد. اما در تبیین این یافته‌ها که چرا انگیزه مشارکت ورزشی، هویت اجتماعی دانش‌آموزان را پیش‌بینی نمی‌کند، یکی از دلایل اینکه این نتیجه حاصل شده است این است که نیات رفتاری افراد همواره از زمینه‌های خاصی نشئت گرفته است و نمی‌توان تنها افزایش یا کاهش آن را منتسب به کیفیت خدمات و انگیزه مشارکت ورزشی دانست. آجزن (1991) با طرح نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده معتقد است انسان برای هر کاری که انجام می‌دهد، نیت قصد یا هدف خاصی را دنبال می‌کند. این قصد ممکن است آشکار یا ناآشکار باشد. بنابراین، هریک از اعمال ما باید از علتی سرچشمه گرفته باشد و معلول مشخصی را که پاداش تلاش است به ارمغان آورد. در این نظریه، نیت، عامل مستقیم مؤثر بر رفتار فرض شده است و تحت‌تأثیر عوامل مختلفی ازجمله مشارکت ورزشی، انگیزه‌های دانش‌آموز، اشتیاق، خودکارآمدی، رضایت، سطح مالی خانواده و دیگر عوامل قرار دارد که در این پژوهش به بررسی آنها و تعیین اینکه چه مقدار این عوامل در تبیین واریانس نیات رفتاری نقش دارند پرداخته نشد.
همچنین مشخص شد که کیفیت خدمات فوق‌برنامه‌های ورزشی می‌تواند بهزیستی اجتماعی دانش‌آموزان مدارس را تبیین و پیش‌بینی کند. عواملی همچون وجود وسایل و تجهیزات و همچنین برنامه‌ها و فعالیتهای جذاب نقش مهمی در بازگشت مجدد دانش‌آموز دارد که این عوامل را می‌توان در دسته کیفیت محیط، کیفیت برنامه و نتیجه دسته‌بندی کرد. به همین دلیل برخی مراکز با توجه به درک این متغیر بعد از گذشت مدتی اقدام به تعویض وسایل یا ایجاد برنامه‌های مختلف و جذاب همچون جشنواره‌ها یا مسابقات می‌کنند و با این کار باعث تشویق افراد برای مشارکت به فعالیتهای ورزشی می‌شوند.
در نتیجه‌گیری کلی می‌توان بیان کرد که انگیزه مشارکت ورزشی با بهزیستی اجتماعی ارتباط دارد؛ یعنی با بالارفتن انگیزه مشارکت ورزشی، بهزیستی اجتماعی افزایش و هویت اجتماعی کاهش می‌یابد.
یکی از مهم‌ترین چالشهای پیش روی مربیان تربیت‌بدنی مدارس، می‌تواند شناخت انگیزه حضور دانش‌آموزان در فعالیتهای جسمانی باشد. زیرا انگیزش یک فرایند زنجیره‌ای است که با احساس نیاز شروع شده و با خواست و کنش در فرد برای نیل به هدف و ارضاء نیاز ختم می‌شود. لذا منبع کانون انرژی این فرایند می‌تواند انگیزه‌های درونی یا بیرونی باشد که مربیان باید کاملاً نسبت به آن شناخت داشته باشند.
انگیزه‌های بیرونی فعالیتهای فرد تابع محیط و اغلب برای رسیدن به پاداشهای ملموس، معین و کاربردی است. ولی انگیزه‌های درونی بر اساس یک میل باطنی و یا خواست درونی شکل می‌گیرد و فعالیت فرد را تا رسیدن به هدف، جهت و تداوم می‌بخشد و پاداشهایی که فرد در انگیزش درونی دریافت می‌کند لزوماً ملموس نخواهد بود. ازاین‌رو انگیزه فعالیتهای ورزشی بیشتر افراد جامعه می‌تواند شامل حس موفقیت، تفریح، لذت و دوست‌یابی باشد که اغلب درونی هستند و مربیان باید نسبت به آن شناخت و توجه حاصل کنند.
تقدیر و تشکر
بدین‌وسیله از همکاری صمیمانه اداره آموزش‌وپرورش شهرستان جاجرم سپاسگزاریم. برای اجرای این طرح از هزینه‌های شخصی محققین استفاده شده است؛ و تمامی ملاحظات اخلاقی در طول پژوهش رعایت شده است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در تولید تحقیق مشارکت داشتند.
منابع مالی
مطالعه حاضر هیچ حامی مالی ندارد.
تعارض منافع
بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.



Refrences

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211.
Allen, J. T. Drane, D. D. Byon, K. K. & Mohn, R. S. (2010). Sport as a vehicle for socialization and maintenance of cultural identity: International students attending American universities. Sport Management Review, 13(4), 421-434.
Baikoglu, S. & Yesilkaya, B. (2020). Analyzing Sports Participation Motivations of Students with Hearing Impairment--Istanbul City Example. International Education Studies, 13(4), 113-118.
De Meester, A. Maes, J. Stodden, D. Cardon, G. Goodway, J. Lenoir, M. & Haerens, L. (2016). Identifying profiles of actual and perceived motor competence among adolescents: associations with motivation, physical activity, and sports participation. Journal of Sports Sciences, 34(21),.
Desroches, G. Poulin, F. & Denault, A.S. (2022). Sports participation patterns throughout high school and their antecedents. Applied Developmental Science, 26(1), 31-42.
Durkheim, É. Davy, G. & Kubali, H. N. (1990). Leçons de sociologie: Presses universitaires de France Paris.
Fathiazar Eskandar and al.( 2014). Phenomenological study ofbehavioral problems in high school students: Social-emotional and academic challenges. Biannual Journal of AppliedCounseling 2016, 6(2), 53-72
Gholamhossein, H. and Ziba, G.(2017). Standardization of social welfare questionnaire. 2(7)
Gill, D. L. Gross, J. B. & Huddleston, S. (1983). Participation motivation in youth sports. International journal of sport psychology.
Kerr, G. & Stirling, A. (2019). Where is safeguarding in sport psychology research and practice? Journal of Applied Sport Psychology, 31(4), 367-384.
Keyes, C. L. M. (1998). Social well-being. Social psychology quarterly, 121-140.
Khedevi, Asdaleh, and Vakalimofakheri, Afsanah. (2011). The relationship between achievement motivation, locus of control, self-concept and academic achievement of first year high school students in the five districts of Tabriz. Scientific Journal of Education and Evaluation (Quarterly), 4(13), 45-66. (in Persian)
Lim, Y.J. & Song, E.S. (2019). The Effects of Taekwondo Athletes' Sports Participation Motivation on Achievement Orientation and Achievement Behaviors. The Journal of the Korea Contents Association, 19(2), 525-538.
Moradikamareh, M. Hamidi, M. Jalali Farahani, M. & Sadjadi, S. N. (2021). Designing a Model of Women’s Sports Participation Motivation Based on Three-Part Pattern. Sport Physiology & Management Investigations, 13(3), 89-103. Retrieved from https://www.sportrc.ir/article_147498.html
Mousavi, Khabeiri, Vezandi, G. (2019). The relationship between the motivation of gaining health, vitality and pleasure with the level of adherence of women participating in public sports. Journal of Motor Development and Learning, 11(2), 135-151. (in Persian)
Nia, S. Aghayousofi, and Mustafaei. (2015). The relationship between the components of social negligence and social identity with students' academic performance. Social Cognition Scientific-Research Journal, 3(2), 123-134. (in Persian)
Nicholls, A. R. & Jones, L. (2013). Psychology in sports coaching: Theory and practice. International Journal of Sports Science & Coaching, 8(1), 255-257.
PARRA, E. ARONE, A. AMADORI, S. MUCCI, F. PALERMO, S. & MARAZZITI, D. (2020). Impact of physical exercise on psychological well-being and psychiatric disorders. Journal for ReAttach Therapy and Developmental Diversities, 3(2), 24-39.
Pourranjabr, Mohammad, Khodadadi, Mohammad Rasul and Farid Fathi. (2019). Correlation between sports participation, psychological well-being and physical complaints of Kerman University of Medical Sciences students. Health Promotion Management, 8(1), 64-73. (in Persian)
Reigal-Garrido, R. E. Videra-García, A. & Gil, J. (2014). Práctica física, autoeficacia general y satisfacción vital en la adolescencia.
Ruhi, Qanbar and Ghanbar. (2012). The state of academic motivation of Golestan University of Medical Sciences students. Iranian Journal of Education in Medical Sciences, 12(3), 152-159. (in Persian)
Safarinia, Majid. (2012). social psychology and personality tests. Tehran: Arjamand Kitab Publications. (in Persian)
Shafizadeh, M.(2016). Determining the validity and reliability of questionnaires of motivation to participate in physical activities and task orientation and autonomy in sports in teenagers.  5(14). (in Persian)
Shams, Ehsani, Mohammad, Safari, Marjan, and Zad, A. (2021). Consequences of students' participation in sports activities in Iranian schools. Sports Science Quarterly.
Shamsi, A. Soltan Hosaini, M. & Rouhani, M. (2015). Clarifying the role of socialization factors in the development of youth sports participation (Case study: Isfahan). Journal of Sport Management, 28, 71-78. In Pers
Sharbatian, M. H. Hassan, M. Tawafi, and Poya. (2016). Sociological study of social well-being indicators of citizens of Mashhad city. Khorasan Social Cultural Studies, 10(4), 115-137. (in Persian)
Ustun, U. D. (2018). Participation Motivation in University Students Who Engage in Different Team Sports. World Journal of Education, 8(3), 12-17.
نوع مطالعه: اصیل | موضوع مقاله: روانشناسی اجتماعی
دریافت: 1402/5/18 | پذیرش: 1403/2/17 | انتشار: 1403/4/10

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه رفاه اجتماعی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Social Welfare Quarterly

Designed & Developed by : Yektaweb