دوره 18، شماره 71 - ( 12-1397 )
جلد 18 شماره 71 صفحات 133-85 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
hemati S, hemati R, moltafet H, Izadi jairan A. (2019). Systematic Review of Studies on Slums (1996-2017). refahj. 18(71), 85-133. doi:10.29252/refahj.18.71.3
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3279-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3279-fa.html
بهمنی سجاد، همتی رضا، ملتفت حسین، ایزدی جیران اصغر. مرور نظام‌مند مطالعات انجام شده در زمینه حاشیه‌نشینی (1375 تا 1396) رفاه اجتماعی 1397; 18 (71) :133-85 10.29252/refahj.18.71.3
چکیده: (4841 مشاهده)
1. سجاد بهمنی
دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2. رضا همتی
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران، (نویسنده مسئول)
3. حسین ملتفت
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
4. اصغر ایزدی جیران
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مقدمه:با رشد شتابان جمعیت شهری کشورهای درحال‌توسعه، حاشیه‌نشینی به‌عنوان یکی از معضلات و مسائل اجتماعی دامن‌گیر مدیریت شهری این کشورها شده است. در ایران نیز، حاشیه‌نشینی به‌عنوان یک چالش فراگیر در بسیاری از شهرها و کلان‌شهرها خودنمایی کرده است.
روش: روش مورد استفاده در این پژوهش مرور نظام‌مند است و این فرصت را مهیا می‌سازد که با مداقه در اهداف، سوالات، روش‌شناسی، چارچوب نظری و سایر ویژگی های مطالعات منتخب یک بررسی توصیفی و تحلیلی از آن ها انجام گردد. در چارچوب این روش و در گام نخست، واژه «حاشیه‌نشینی» و سایر واژگان نزدیک به آن از نظر معنایی مانند «آلونک نشینی» «اسکان غیررسمی» و «سکونت گاه های غیرقانونی» در کتابخانه ها، مراکز و بانک های علمی فارسی مورد جستجو قرار گرفتند و پس از اتمام جستجو مرتبط ترین مطالعات با اهداف تحقیق انتخاب شدند. معیارهای ورود مطالعات شامل انجام پژوهش در کشور ایران، انتشار مطالعه به زبان فارسی و تمام متن بودن آنها، بود. معیارهای خروج از مطالعه نیز محدود به دسترسی نداشتن به متن کامل مطالعه (مقاله)، عدم تمرکز بر کلیدواژگان مورد بررسی محقق و عدم برخورداری از چارچوب نظری واضح و مشخص بود.
یافته‌ها: تلاش های صورت گرفته در زمینه مطالعه حاشیه‌نشینی را می‌توان در چند موضوع زیر دسته بندی کرد: 1) پژوهش هایی که سعی در تبیین عوامل موثر بر شکل گیری حاشیه‌نشینی داشته اند و بر عوامل جاذبه و دافعه شهری و روستایی و همچنین تکانه های تحول آفرین موثر بر این موارد تمرکز کرده اند. 2) پژوهش هایی که متمرکز بر شرایط گذران زندگی حاشیه‌نشینان بودند و التفاتی به شناسایی و کشف عوامل موثر در پیدایش این وضعیت نداشتند. در این پژوهش ها وضعیت محلات حاشیه‌نشین از یک سو از نظر سلامت و بهداشت و از سوی دیگر با تمرکز بر شاخص های اجتماعی و اقتصادی کیفیت زندگی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. 3) دسته سوم از مطالعات انجام شده با محوریت سیاست های ساماندهی و مدیریت محلات حاشیه‌نشین از منظر فضایی-کالبدی و رفاه و تامین اجتماعی قابل رصد است. 4) طیف دیگری از پژوهش های انجام شده در زمینه حاشیه‌نشینی بر پیامدها مترکز بودند. در بیشتر این پژوهش ها پیشفرض این بود که مناطق حاشیه‌نشین بستر مناسبی برای جرم هستند و بروز انواع آسیب های اجتماعی در آن ها محتمل است. شمار اندکی از این مطالعات نیز به افزایش تعداد جمعیت و برهم خوردن تعادل محلات حاشیه‌نشین پرداخته اند.
بحث: مرور نظام‌مند پژوهش‌های انجام شده در دو دهه گذشته در حوزه حاشیه‌نشینی و از سوی محققان رشته های مختلف از جمله جامعه‌شناسی، جغرافیا و مدیریت نشان می‌دهد کنکاش پیرامون این شکل اسکان نتوانسته است شرایط موثر بر شکل گیری آن، استراتژی های افراد ساکن در این محلات و پیامدهای زیست در این محلات را به وضوح روشن سازد.
دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2. رضا همتی
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران، (نویسنده مسئول)
3. حسین ملتفت
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
4. اصغر ایزدی جیران
دکتر جامعه‌شناس، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مقدمه:با رشد شتابان جمعیت شهری کشورهای درحال‌توسعه، حاشیه‌نشینی به‌عنوان یکی از معضلات و مسائل اجتماعی دامن‌گیر مدیریت شهری این کشورها شده است. در ایران نیز، حاشیه‌نشینی به‌عنوان یک چالش فراگیر در بسیاری از شهرها و کلان‌شهرها خودنمایی کرده است.
روش: روش مورد استفاده در این پژوهش مرور نظام‌مند است و این فرصت را مهیا می‌سازد که با مداقه در اهداف، سوالات، روش‌شناسی، چارچوب نظری و سایر ویژگی های مطالعات منتخب یک بررسی توصیفی و تحلیلی از آن ها انجام گردد. در چارچوب این روش و در گام نخست، واژه «حاشیه‌نشینی» و سایر واژگان نزدیک به آن از نظر معنایی مانند «آلونک نشینی» «اسکان غیررسمی» و «سکونت گاه های غیرقانونی» در کتابخانه ها، مراکز و بانک های علمی فارسی مورد جستجو قرار گرفتند و پس از اتمام جستجو مرتبط ترین مطالعات با اهداف تحقیق انتخاب شدند. معیارهای ورود مطالعات شامل انجام پژوهش در کشور ایران، انتشار مطالعه به زبان فارسی و تمام متن بودن آنها، بود. معیارهای خروج از مطالعه نیز محدود به دسترسی نداشتن به متن کامل مطالعه (مقاله)، عدم تمرکز بر کلیدواژگان مورد بررسی محقق و عدم برخورداری از چارچوب نظری واضح و مشخص بود.
یافته‌ها: تلاش های صورت گرفته در زمینه مطالعه حاشیه‌نشینی را می‌توان در چند موضوع زیر دسته بندی کرد: 1) پژوهش هایی که سعی در تبیین عوامل موثر بر شکل گیری حاشیه‌نشینی داشته اند و بر عوامل جاذبه و دافعه شهری و روستایی و همچنین تکانه های تحول آفرین موثر بر این موارد تمرکز کرده اند. 2) پژوهش هایی که متمرکز بر شرایط گذران زندگی حاشیه‌نشینان بودند و التفاتی به شناسایی و کشف عوامل موثر در پیدایش این وضعیت نداشتند. در این پژوهش ها وضعیت محلات حاشیه‌نشین از یک سو از نظر سلامت و بهداشت و از سوی دیگر با تمرکز بر شاخص های اجتماعی و اقتصادی کیفیت زندگی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. 3) دسته سوم از مطالعات انجام شده با محوریت سیاست های ساماندهی و مدیریت محلات حاشیه‌نشین از منظر فضایی-کالبدی و رفاه و تامین اجتماعی قابل رصد است. 4) طیف دیگری از پژوهش های انجام شده در زمینه حاشیه‌نشینی بر پیامدها مترکز بودند. در بیشتر این پژوهش ها پیشفرض این بود که مناطق حاشیه‌نشین بستر مناسبی برای جرم هستند و بروز انواع آسیب های اجتماعی در آن ها محتمل است. شمار اندکی از این مطالعات نیز به افزایش تعداد جمعیت و برهم خوردن تعادل محلات حاشیه‌نشین پرداخته اند.
بحث: مرور نظام‌مند پژوهش‌های انجام شده در دو دهه گذشته در حوزه حاشیه‌نشینی و از سوی محققان رشته های مختلف از جمله جامعه‌شناسی، جغرافیا و مدیریت نشان می‌دهد کنکاش پیرامون این شکل اسکان نتوانسته است شرایط موثر بر شکل گیری آن، استراتژی های افراد ساکن در این محلات و پیامدهای زیست در این محلات را به وضوح روشن سازد.
نوع مطالعه: مروری 1 |
موضوع مقاله:
حاشیه نشینی
دریافت: 1397/9/11 | پذیرش: 1397/12/4 | انتشار: 1398/1/26
دریافت: 1397/9/11 | پذیرش: 1397/12/4 | انتشار: 1398/1/26
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
