مقدمه: شناخت ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی و الگوی مصرف خانوارها در گروههای مختلف سِنی و درآمدی و هزینهای، از ابزارهای مهم برای ارزیابی سیاستها و برنامهریزیهای اقتصادی و اجتماعی هر کشور به شمار میرود. این مبحث همواره از موضوعات مهم اقتصادی در دادههای خُرد و کلان است که رفتار اقتصادی خانوار را در دوران عمر بررسی و تجزیه و تحلیل میکند. در این مقاله، الگوی مصرف خانوارهای شهری در طول سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۷ تحلیل و بررسی شد که هدف آن، شناسایی تغییر تدریجی توزیع هزینهای برخی اقلام اصلی مصرفی خانوارهاست.
روش: تحقیق حاضر تحلیل توصیفی و اقتصادی براساس اطلاعات طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوارهای شهری در طول سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۷ است. علاوه بر تحلیل توصیفی روند تغییرات مصرف خانوارها، با استفاده از مدل دیتون (دیتون، ۱۹۹۷) الگوی مصرف چرخۀ زندگی همگروهها نیز برآورد شده است. در این روش، هزینۀ خانوارها به آثار گروه و سِن و سال تجزیه میشود؛ به گونهای که امکان بررسی اجزای الگوی مصرف نسلها در چرخۀ زندگی فراهم شود.
یافتهها: از مهمترین یافتههای این تحقیق، میتوان به تغییر الگوی هزینۀ خانوارهای شهری در بخشهای مختلف هزینهای در طول سالهای بررسی شده اشاره کرد؛ به گونهای که در سال ۱۳۷۵، سهم هزینۀ غیرخوراک تقریباً 5/2 برابر هزینههای خوراک بوده؛ درحالیکه در سال ۱۳۸۷، این سهم تقریباً به ۴ برابر رسیده است. همچنین در طول سالهای تحت بررسی، سهم هزینههای پوشاک و کفش کاهش چشمگیری داشته؛ درحالیکه سهم هزینههای کالا و خدمات متفرقه افزایش چشمگیر و سهم هزینههای بهداشت، درمان، ارتباطات و انتقالات تقریباً روندی افزایشی داشته است. نتایج مدلبندی هزینۀ خانوارها نشان داد که الگوی منحنی متفاوتی از چرخۀ زندگی میان کالاهای مختلف مصرفی خانوارهای شهری وجود دارد؛ به گونهای که الگوی هزینههای کالاهای بیدوام و بادوام و حملونقل با افزایش سِن سرپرست خانوار تا ۵۵ سالگی افزایشی بوده و پس از آن، تقریباً ثابت است؛ درحالیکه الگوی سِنی هزینۀ خدمات فرهنگی و تفریحات، غذای آماده، هتل و رستوران در خانوارهای ایرانی تقریباً قوزدار بوده است؛ یعنی حداکثر مقدار آن در ۵۵ سالگی است. دربارۀ پوشاک و کفش نیز الگوی هزینه قوزدار و حداکثر مقدار در ۴۵سالگی است. همچنین الگوی مصرف خانوارها، با سرپرستی زن و مرد نیز متفاوت است.
بحث: نتایج نشان داد که قدرت خرید خانوارها در اوایل دوران زندگی کم است؛ لذا تهیۀ کالاهای بادوام و خدمات رفاهی و رسیدن به استانداردهای زندگی مشکل است؛ اما بعد از گذشت چندین سال کار در بخشهای مختلف اقتصادی، با افزایش بهرهوری افراد و خانوارها و درنتیجه، افزایش قدرت خرید آنها، تهیۀ کالاها و خدمات رفاهی آسان شده و نیز دستیابی به سطح زندگی استاندارد و مطلوب فراهم شده است. از طرفی، هزینههای گروهها یا نسلهای جوانتر بیشتر از گروهها و نسلهای پیرتر است؛ حتی زمانی که در سِن مشابهی هستند. این مسئله میتواند به دلیل رشد سریع اقتصادی باشد که منجر به بهتر شدن درآمد و به تبع آن، افزایش هزینههای نسل جوانتر میشود.
بازنشر اطلاعات | |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |