مقدمه: آسیبهای اجتماعی ازجمله مهم‌ترین موضوعات مطرح حال حاضر ایران هستند که ذهن متخصصان و دانشگاهیان را به خود مشغول کرده‌اند. پیامدهای آسیبهای اجتماعی گریبان‌گیر افراد و آحاد جامعه می‌شوند و حتی می‌توانند منجر به تهدید امنیت اجتماعی شوند. عطف به این نگرانی، در سال 1391 دومین همایش آسیبهای اجتماعی از جانب انجمن جامعه‌شناسی، با پذیرش 650 چکیده مقاله برگزار شد که از این میان، 93 مقاله در نُه جلد به چاپ رسیدند. لذا بررسی و ارزیابی مقالات چاپ‌شده در ابعاد مختلف هدف مطالعه پیش رو است.
روش: مطالعه پیش رو از نوع مرور نظام‌مند و در واقع تحلیلی بر مقالات برگزیده و چاپ‌شده دومین همایش ملی آسیبهای اجتماعی در ایران است. جامعه آماری پژوهش مجموعه 9 جلدی مقالات چاپ توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران و انتشارات آگاه است که به شیوه تمام‌شماری تمامی 93 مقاله مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. در این بررسی مطالعات از چندین نظر طبقه‌بندی شدند و از طریق تجمیع اطلاعات ارائه شده، تحلیل و تبیینهایی ارائه شده است.
یافته‌ها: در این پژوهش تمامی مقالات از نظر سهم نویسندگان زن، مقطع تحصیلی، تخصصها و رشته‌های دانشگاهی، وابستگی سازمانی نویسندگان مقالات، میزان حمایت مالی دانشگاهی و سازمانی از مقالات، واحدهای مورد مطالعه در پژوهشها، توزیع جغرافیایی جامعه مورد مطالعه، روشهای تحقیق، تنوع و سهم هرکدام از آسیبهای مورد مطالعه، دیدگاه نظری غالب بر پژوهشها، عوامل محافظت‌کننده و عوامل خطرساز و درنهایت راهکارهای ارائه شده برای هرکدام از آسیبها، طبقه‌بندی شده‌اند. برای مثال یافته‌ها نشان می‌دهند که رشته‌های جامعه‌شناسی و آسیب‌شناسی اجتماعی بیشترین فراوانی (بیش از یک سوم) را در میان رشته‌ها دارا بودند. تنها سه مقاله برگرفته از طرحهای پژوهشی بودند که از حمایت مالی سازمانها یا دانشگاهها برخوردار بوده‌اند و همچنین اکثریت مطالعات (بیش از یک سوم)، شهر تهران را به‌عنوان منطقه جغرافیایی مورد پژوهش خود انتخاب کرده بودند.
بحث: نتایج این پژوهش ضمن تأیید حضور متخصصان متعدد، حضور برخی از متخصصان نظیر پزشکان، مددکاران اجتماعی و متخصصان حوزه رفاه و ... را کمرنگ نشان می‌دهد و با توجه به سطح ملی همایش انتظار می‌رفت توزیع عادلانه‌تری از مناطق جغرافیایی مورد مطالعه را شاهد باشیم. حضور قابل‌توجه دانشگاهیان در همایش (بیش از دو سوم) را می‌توان از نکات قوت همایش دانست. موضوع روش‌شناسی مطالعات بیش از همه جای نقد دارد و بخش عمده مطالعات از نوع کمی (قریب به سه چهارم) هستند. این در حالی است که با توجه به ماهیت آسیبهای اجتماعی و همچنین چندلایگی و چندجانبه بودن این حوزه، مطالعات کیفی می‌توانند ابعاد ذهنی و عمیق‌تری از مسائل را آشکار سازند. نظریات مورداستفاده تا حد زیادی تکرار همان نظریات کلاسیک هستند و درنهایت جای خالی بسیاری از آسیبها و مسائل اجتماعی، همچون تمایل به زندگی مجردی، ازدواج سفید، روابط خارج از چارچوب زندگی زناشویی، مسائل جوانان، مدرک‌گرایی، جرائم یقه‌سفید، نزاع و خشونتهای خیابانی، پیامدهای ناشی از زندان و ... در تحقیقات قابل‌مشاهده است.

واژه‌های کلیدی: آسیب اجتماعی، مرور نظاممند، مسائل اجتماعی، همایش ملی آسیبهای اجتماعی در ایران

متن کامل [PDF 817 kb]   (1138 دریافت)