۵ نتیجه برای چندبعدی
مریم شریفیان ثانی، نسیبه زنجری ،
دوره ۱۴، شماره ۵۲ - ( ۱-۱۳۹۳ )
چکیده
مقدمه: بهزیستن مفهومی کلیدی در رفاه و سیاست اجتماعی است که در چند دهۀ اخیر، به‌دلایل نظری و سیاستی، هم در مجامع دانشگاهی و هم در عرصۀ سیاست گذاری، اهمیت درخور توجهی یافته است. بااین‌حال، هنوز تعریف مشخص و جامعی از این مفهوم وجود ندارد. رسیدن به تعریفی مشخص از بهزیستن، گامی ضروری برای ساختن چارچوبی مفهومی و سنجش آن است.
مرور انتقادی: مقالۀ مروری پیش رو با تحلیل و نقد تحقیقات قبلی دربارۀ تعاریف و مفاهیم بهزیستن از دیدگاه های مختلف عینی گرا و ذهنی گرا و همچنین رویکردهای لذت‌گرایی و سعادت‌خواهی انجام شد و بر همین اساس، جمع‌بندی روشنی از تعاریف مختلف و ابعاد آن ارائه شده است. بررسی پیشینۀ مفهومی و نظری بهزیستن نشان داد که هم در نظریۀ اجتماعی و هم در گفتمان عامه، هنوز توافق و اجماعی بر سر تعریف نظری و عملیاتی آن وجود ندارد؛ به‌بیان دیگر، بهزیستن مفهومی پیچیده و چندبعدی و بین رشته ای است. این موضوع به افزایش مفاهیم و تعاریف در اشاره به این مفهوم منجر شده است که این تعاریف، اغلب هم‌پوشی و تناقض معنایی با هم دارند.
بحث: باتوجه‌به اینکه در تعاریف بهزیستن، بهتر است بین دو دیدگاه پَهنانِگر (از بیرون به درون) و ژَرفانِگر (از درون به بیرون) تمایز قائل شویم، از هریک از این دو دیدگاه که بخواهیم به بهزیستن نگاه کنیم، فرد می‌تواند با محیط خارج از خود گفت‌و‌شنود برقرار کند و به‌دنبال حفظ تعادل بین فضای درون و بیرون از خود است. برمبنای تحلیل مطالعات پیشین، سعی شده است تا تعریفی مشخص و جامع از بهزیستن پیشنهاد شود. براساس این تعریف، «بهزیستن وضعیت خوشایندی است که درارتباط‌با بستر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیط معنا پیدا می‌کند. این وضعیت پویاست و فرد دائماً بین فضای درونی خود با فضای بیرونی گفت‌و‌شنودی برقرار می‌کند که به ارزیابی از موقعیت ها می‌انجامد. برهم‌خوردن برداشت فرد از تعادل بین فضای درون و بیرونش و همچنین هماهنگی‌نداشتن عناصر بیرونی، وضعیت خوشایند فرد را برهم می زند. همچنین، این وضعیت فرایندی بوده و از انباشت تجارب فرد در طول دوران های مختلف زندگی، کودکی، جوانی، میان‌سالی، بزرگ‌سالی و سالمندی شکل می گیرد.»
علی اصغر سالم، اسمعیل ابو نوری، جواد عرب یار محمدی،
دوره ۱۸، شماره ۶۸ - ( ۱-۱۳۹۷ )
چکیده
مقدمه: فقر پدیده‌ای است چندوجهی که بررسی و تحلیل کلیه وجوه و ابعاد آن، لازمه شناخت دقیق آن است. در گذشته فقر تنها از رویکرد درآمدی اندازهگیری می‌شد، اما این رویکرد سایر نمودهای فقر را در نظر نمی‌گیرد. به‌عنوان‌مثال ممکن است فردی ازنظر درآمدی فقیر نباشد اما مجبور باشد بخش عمده‌ای از درآمد خود را صرف بیماری صعب‌العلاج خود کند. رویکرد چندبعدی به اندازهگیری فقر (به‌جای رویکرد درآمدی)، ماهیت چندوجهی آن را در نظر می‌گیرد. راههای متفاوتی برای به‌حساب آوردن ماهیت چندبعدی فقر در ارائه شاخص فقر تاکنون معرفی شده است که ازجمله آنها می‌توان به داشبورد متغیرها، شاخصهای ترکیبی، نمودارهای ون، رویکرد تسلط، رویکرد آماری، رویکرد فازی و رویکرد شمارش اشاره کرد.
روش: روش الکیر و فوستر، به‌عنوان یکی از پرکاربردترین روشهای اندازهگیری فقر چندبعدی روشی مبتنی بر شمارش است که توسط سازمان ملل متحد برای تولید شاخص فقر چندبعدی جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در این تحقیق نیز مورد استفاده قرار گرفته است. برای دست‌یابی به شاخص فقر چندبعدی، ۱۰ شاخص در سه بُعد آموزش، سلامت و تسهیلات زندگی مورد بررسی قرار گرفت. با در نظر گرفتن وزن یکسان برای هر بعد و وزن یکسان برای هریک از شاخصهای درون هر بعد، خانواری فقیر تشخیص داده شد که در بیش از یک‌سوم شاخصها محروم باشد (حدثانی). آنگاه پس از شناسایی افراد فقیر توابع تجمیع مرسوم با تعدیلاتی اعمال شده و شاخصهای فقر الکیر و فوستر محاسبه شدند. در این تحقیق روش الکیر و فوستر روی داده‌های مستخرج از طرح هزینه – درآمد خانوارهای شهری و روستایی ایران در سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۲ به کار بسته شده است.
یافته‌ها: نسبت سرشمار تعدیل‌شده در دوره موردبررسی در مناطق روستایی از ۴/۳۵ درصد به ۱/۱۰ درصد و در مناطق شهری از ۳/۱۳ درصد به ۵/۹ درصد کاهش یافته است. این کاهشها به‌واسطه کاهش شیوع و شدت فقر به‌صورت هم‌زمان بوده است. استنباط آماری انجام‌شده روی نسبت سرشمار تعدیل‌شده حاکی از آن است که اختلاف بین این شاخص در مناطق شهری و روستایی در تمام سالها در سطح اطمینان ۹۵ درصد، معنی‌دار و اختلاف شاخص با مقادیر سال قبل آن نیز برای اغلب سالها چه در مناطق شهری و چه در مناطق روستایی، معنی‌دار بوده است.
بحث: محاسبه شاخص الکیر فوستر نشان داد که فقر چندبعدی در مناطق شهری و روستایی ایران با کاهش مواجه بوده است که البته شدت این کاهش در مناطق روستایی به شکل قابل‌توجهی بیشتر است. کاهش شدیدتر مقدار فقر در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری، به‌واسطه تمام امکانات و تسهیلات زندگی است که در فاصله سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۲ برای خانوارهای روستایی فراهم‌شده است. در سالهای پس از اتمام جنگ بسیاری از خانوارهای روستایی کشور دسترسی به برق یا آب‌لوله‌کشی و یا حمام مستقل در محل سکونت خود نداشته‌اند. اما اقدامات انجام‌شده در بازه زمانی مزبور باعث شده است که این امکانات به سطح روستاها رفته و تسهیلات زندگی برای خانوارهای روستایی نیز فراهم شود. این در شرایطی است که تغییر مزبور در خانوارهای شهری چندان محسوس نبوده است؛ چراکه از ابتدای دوره نیز اغلب خانوارهای شهری به امکانات رفاهی موردبررسی دسترسی داشته‌اند.
محمد حسن فطرس، سوده قدسی،
دوره ۱۸، شماره ۶۹ - ( ۴-۱۳۹۷ )
چکیده
مقدمه: کاهش فقر یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی و اجتماعی سیاست‌مداران و برنامه‌ریزان در جوامع مختلف است. زنان بیش از مردان در معرض فقر و تبعیض جنسیتی قرار دارند. این مسئله به این دلیل است که زنان از قابلیتها و امکانات لازم برای توانمندی و کاهش فقر برخوردار نیستند. ازاین‌رو، برای سیاست‌گذاری و تدوین برنامه‌های فقرزدا در کشور به‌ویژه در خانوارهای با سرپرست زن، لازم است با بهره‌گیری از شاخصهای سنجش فقر، پیش از هر اقدامی تصویری دقیق از وضعیت فقر آنها ترسیم شود. در این مقاله سعی بر این است پس از اندازهگیری شاخص فقر چندبعدی در خانوارهای با سرپرست زن و مرد به تجزیه‌وتحلیل وضعیت فقر زنان سرپرست خانوار پرداخته شود و عوامل مؤثر بر فقر آنها نیز سنجیده شود.
روش: در این مطالعه محاسبه شاخص فقر چندبعدی زنان و مردان سرپرست خانوار به روش آلکایر و فوستر (AF) در سه بعد آموزش، سلامت و استاندارد زندگی و با سیستم وزن‌دهی برابر صورت گرفته است. بدین منظور از داده‌های خام هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار ایران سال ۱۳۹۴ استفاده شده است. علاوه بر این، به‌منظور بررسی عوامل مؤثر بر فقیر شدن زنان سرپرست خانوار مدل رگرسیونی لاجیت بکار گرفته شده است.
یافته‌ها: وسعت و شدت فقر در هر دو مناطق شهری و روستایی در میان زنان سرپرست خانوار در مقایسه با مردان بیشتر است و تفاوت زیادی در شاخص فقر چندبعدی زنان سرپرست خانوار در مناطق شهری با رقم ۰۹۴۲/۰ و شاخص فقر چندبعدی مردان سرپرست خانوار با رقم ۰۵۱۶/۰ وجود دارد. در مناطق روستایی نیز میزان شاخص فقر چندبعدی زنان سرپرست خانوار معادل ۰۶۷/۰ و شاخص فقر چندبعدی مردان سرپرست خانوار معادل ۰۳۶۴/۰ است. بیشترین محرومیت در خانوارهای زن سرپرست در مناطق شهری به ترتیب در زیرشاخصهای دسترسی به شبکه فاضلاب، تعداد سالهای تحصیل و دسترسی به بیمه درمانی و بیشترین محرومیت در مناطق روستایی به ترتیب در زیرشاخصهای دسترسی به شبکه فاضلاب، تعداد سالهای تحصیل و نوع اسکلت بنا بوده است. مدل رگرسیونی لاجیت نیز نشان داد مسن بودن زن سرپرست خانوار، بیکاری و خانه‌دار بودن وی و همچنین متأهل بودن آنها در مقایسه با سرپرستان مطلقه، احتمال فقیر بودن آنها را افزایش می‌دهد.
بحث: بر اساس یافتههای تحقیق فقر چندبعدی خانوارهای با سرپرست زن از فقر چندبعدی خانوارهای با سرپرست مرد در هر دو مناطق شهری و روستایی بیشتر است که نشان‌دهنده لزوم توجه بیشتر به زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های کاهش فقر است. اندازهگیری شاخص فقر چندبعدی به تفکیک زیرشاخصها نیز بخشهای دارای اولویت در برنامه‌های کاهش فقر را مشخص کرد. نتایج مدل رگرسیونی لاجیت نیز نشان داد که ازنظر برنامه‌ریزی برای کاهش فقر، زیرشاخص تعداد سالهای تحصیل اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا توانمند شدن زنان سرپرست خانوار در بعد آموزش به معنی توانایی یافتن شغل و کسب درآمد است.
محمد دهقان، سید نعمت اله موسوی، ابراهیم زارع، محمد بذرافشان،
دوره ۲۲، شماره ۸۶ - ( ۸-۱۴۰۱ )
چکیده
مقدمه: فقر یک پدیدهی نامطلوب اقتصادی- اجتماعی است که ثبات سیاسی، همبستگی اجتماعی و سلامت روانی اقشار مختلف جامعه را به خطر می‌اندازد. مطالعات مربوط به فقر در سالهای اخیر، تنها به فقر درآمدی محدود نمی‌‍‍‌شوند و به ابعاد دیگر از جمله سلامت و بهداشت، آموزش و استاندارهای زندگی نیز وابسته است. با شناسایی الگوهای فقر، به جای پیش داوری در مورد سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی مناسب برای مقابله با فقر، می‌توان متناسب با ماهیت این الگوها به تبیین سیاست‌های مناسب و تأثیرگذار بر فقر در سطح جامعه پرداخت.
روش: در پژوهش حاضر با رویکردی چند بعدی به فقر (شامل فقر آموزشی، فقر مسکن، فقر غذایی، فقر سلامت و فقر درآمدی)، میزان آسیبپذیری خانوارهای تحت حمایت دولت در ایران بررسی شد. به این منظور اطلاعات هزینه‌ای خانوارهای تحت حمایت دولت در سال ۱۳۹۶، مبنای مطالعه قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که ۴۷ درصد از خانوارهای تحت حمایت دولت، زیر خط فقر غذایی قرار دارند. از نظر عمق و کیفیت استیلای ابعاد مختلف فقر در بین خانوارهای مورد مطالعه، فقر مسکن بیشترین شکاف فقر را خود اختصاص داده است و پس از آن فقر آموزش با شکاف فقر نزدیک به ۴۰ درصد قرار دارد. شکاف فقر در ابعاد درآمدی و سلامت در این مطالعه نسبت به ابعاد یاد شده بسیار پایین میباشد. به طور کلی، مشخص شد که خانوارهای تحت حمایت دولت در کنار فقر درآمدی، دچار فقر سلامت، مسکن، آموزش و فقر غذایی نیز میباشند.
بحث: با توجه به یافتههای حاصله، پیشنهاد می‌شود تا سیاست‌گذاران نسبت به اتخاذ و گسترش ابزارهای سیاستی- حمایتی که در آن ابعاد مختلف فقر در قالب یک نظام جامع مورد توجه قرار بگیرد، اقدام نمایند
علی مفتخری،
دوره ۲۳، شماره ۹۱ - ( ۱۱-۱۴۰۲ )
چکیده
مقدمه: رفاه اجتماعی ازجمله مهم‌ترین و موردتوجه‌ترین موضوعات دنیای امروز است. فقر یکی از مشکلات اساسی جوامع بشری و نشانه بارز عدم توسعه‌یافتگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که ثبات سیاسی و همبستگی اجتماعی و سلامت روانی را در اقشار جامعه به خطر می‌اندازد. لذا در این پژوهش به بررسی اثرات غیرخطی رفاه اجتماعی بر فقر چندبعدی در کشورهای درحال‌توسعه پرداخته شده است.
روش: روش اقتصادسنجی مورداستفاده روش گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) است که مدلهای برآورد شده با این روش، امکان ماندگاری را حساب می‌کند و اجازه می‌دهد تا در حیطه این پژوهش مشکلات برازش میزان تأثیرپذیری فقر چندبعدی را در نظر گرفته شود. در این پژوهش منتخبی از کشورهای درحال‌توسعه (الجزایر، بحرین، مصر، ایران، اردن، کویت، لبنان، مراکش، عمان، پاکستان، عربستان سعودی، تونس، ترکیه و امارات متحده عربی) در دوره زمانی ۲۰۱۸-۲۰۱۲ برای بررسی موضوع مطالعه انتخاب شده است.
یافته‌ها: وقفه اول فقر چندبعدی و رفاه اجتماعی کمتر از سطح آستانه محاسبه‌شده (۵۹.۲۷) بر اساس نتایج حاصل از برآورد مدل، اثری مثبت بر فقر چندبعدی داشته و کنترل فساد، بهداشت و سلامت عمومی و رفاه اجتماعی بیشتر از سطح آستانه، اثری منفی بر فقر چندبعدی در کشورهای درحال‌توسعه داشته است.
بحث: با توجه به تأثیرات کاهنده متغیرهای رفاه اجتماعی (بیش از سطح آستانه محاسبه‌شده)، بهداشت و سلامت عمومی و کنترل فساد بر فقر چندبعدی، پیشنهاد می‌شود، اصلاحات نهادی لازم برای بهبود رفاه اجتماعی، ارتقای شفافیت و بهبود عوامل تقویت‌کننده ثبات سیاسی به‌منظور کنترل فساد و افزایش سطح بهداشت و سلامت عمومی در حوزه فعالیتهای مختلف انجام شود.
