---

طرح مسأله: توسعه متعادل و متوازن فضاهای جغرافیایی، نیازمند بررسی دقیق و همه‌جانبه مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و شناخت بهتر نیازهای جامعه و بهبود آن‌هاست. خدمات بهداشت و درمان یکی از ارکان اصلی توسعه محسوب می‌شوند. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل فضایی توسعه شاخص‌های خدمات بهداشت و درمان در سطح شهرستان‌های استان اصفهان می‌پردازد. روش: روش تحقیق حاضر «توصیفی ـ تحلیلی» است که با استفاده از ۴۷ شاخص و با بهره‌گیری از شاخص توسعه بهداشت و درمان انجام شده است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شاخص‌های بهداشت و درمان در استان اصفهان به صورت متوازن توزیع نشده و اختلاف فاحشی بین شهرستان‌های استان از نظر توسعه خدمات بهداشتی ملاحظه می‌شود. شهرستان‌های خوانسار و برخوار و میمه به ترتیب در بالاترین و پایین‌ترین سطح قرار گرفته‌اند. نتایج: «رگرسیون چند متغیره» سهم شاخص «نیروهای انسانی متخصص» را در توسعه بهداشت و درمان شهرستان‌های استان بیش از سایر شاخص‌های پژوهش پیش‌گویی می‌نماید و شاخص‌های «نیروی انسانی غیرمتخصص»، «نهادی» و «بهداشت روستایی» به ترتیب سهم کم‌تری در پیش‌گویی توسعه بهداشت و درمان استان دارند.

---

مقدمه: سنجش سطح توسعه‌یافتگی واحدهای منطقه‌ای در هر کشور امری مهم و اساسی در زمینه برنامه‌ریزی منطقه‌ای و سیاست‌گذاری توسعه به شمار می‌رود که در عین حال، عاملی کلیدی برای تخصیص منابع مختلف نیز محسوب می‌شود؛ زیرا در نتیجه تحلیل فضایی توسعه، نابرابری‌ها و میزان محرومیت نواحی مختلف مشخص می‌گردد و اولویت اقدامات برای ارتقای سطح زندگی را معلوم می‌دارد. روش: برای تعیین میزان توسعه‌یافتگی و رتبه‌بندی مناطق لازم است شاخص‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی و غیره مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا در اغلب موارد، عدم تعادل‌های بین منطقه‌ای و درون منطقه‌ای از این شاخص‌ها ناشی می‌شوند. در این راستا، به‌کارگیری روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه (MCDM) می‌تواند در یکپاچه نمودن فرآیند ارزیابی شاخص‌های مختلف راهگشا باشد. یافته‌ها: هدف از پژوهش حاضر، تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های کشور و شناسایی نابرابری‌های منطقه‌ای می‌باشد. بدین منظور، تعداد ۵۴ شاخص مربوط به جنبه‌های مختلف توسعه تدوین گردید. سپس، وزن شاخص‌ها و میزان توسعه یافتگی شهرستان‌ها با استفاده از روش LINMAP و بهره‌گیری از نرم‌افزار Matlab تعیین شد و درنهایت، از نظر سطح توسعه، شهرستان‌ها به پنج گروه تقسیم شدند. نتایج: نتایج مطالعه نشان می‌دهد که ایران با مشکل نابرابری‌های منطقه‌ای مواجه است؛ به‌طوری‌که از میان ۳۳۶ شهرستان کشور، ۷۷ شهرستان در گروه نسبتاً محروم و محروم قرار می‌گیرند. شایان ذکر است که اغلب مناطق محروم و توسعه نیافته در قسمت جنوب شرق ایران متمرکز شده‌اند. این مناطق نیازمند بذل توجه کافی و اتخاذ تصمیمات ویژه برای رفع محرومیت‌های موجود می‌باشند و به عنوان اولویت اول برنامه‌ریزی توسعه پیشنهاد می‌شوند.

 

---

  مقدمه: در هر جامعه‌ای، بهبود وضعیت بهداشت و سلامتی شهروندان یکی از نشانه‌های ارتقا و توسعۀ انسانی است. با توجه به اهمیت و نقش توسعه و توزیع مطلوب امکانات و شاخص‌های بهداشتی درمانی در بهبود کیفیت زندگی و توسعۀ پایدار مناطق، در پژوهش حاضر توزیع و توسعۀ این شاخص‌ها در سطح شهرستان‌های استان آذربایجان غربی ارزیابی مقایسه‌ای شده است .

  روش: در این تحقیق، روش مطالعه توصیفی‌تحلیلی بوده و از روش‌های کمّی همچون شاخص Z ، ضریب هم‌بستگی اسپیرمن، روش تصمیم‌گیری چندمعیارۀ تاپسیس، AHP و روش تحلیل خوشه‌ای سلسله‌مراتبی استفاده شده است .

  یافته‌ها: محرومیتی کلی در سطح کل استان از نظر برخورداری از شاخص‌های بهداشتی و درمانی حاکم است و توزیع امکانات موجود نیز چندان متناسب با توان و نیاز جمعیتی شهرستان‌ها انجام نشده است .

  بحث: شهرستان ارومیه، به‌عنوان مرکز اداری‌سیاسی و اقتصادی استان، برخوردارترین شهرستان از نظر توسعۀ شاخص‌های بهداشتی درمانی بوده و اختلاف نسبتاً چشمگیری با سایر شهرستان‌ها دارد. شهرستان‌های شاهین‌دژ، مهاباد، ماکو، تکاب و نقده، به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته و شهرستان‌های نیمه‌برخوردار استان را تشکیل می‌دهند. بقیۀ شهرستان‌ها نیز محروم شناخته شده‌اند.