ماهرخ رجبی، سید حسین علوی زاده، منصور طبیعی، مجید موحد،
دوره ۲۱، شماره ۸۲ - ( ۸-۱۴۰۰ )
چکیده
مقدمه: حمایت قانونی از حقوق معلولان در ایران در دو دهه گذشته مورد توجه بخشهای دولتی و غیردولتی قرار گرفته است. در این مطالعه رویکردهای رایج پزشکی، اجتماعی و اخلاقی مربوط به معلولیت در متن قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب سال ۱۳۹۶ بررسی شده است، همچنین تلاش شده تا گفتمانهای دخیل در این قانون تحلیل شود.
روش: با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، متن قانون و مصاحبه‌های افراد دخیل در تدوین آن، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل شده است. ابتدا جدول راهنمایی از مفاهیم مورد نظر فرکلاف تنظیم شده است. سپس واژه‌ها و عبارتهای مرتبط با مفاهیم فرکلاف و سه سطح تحلیل گفتمان از متن قانون و مصاحبه‌ها استخراج شده و در جدول دیگری قرار داده شده است. جدول دوم ارتباط سه بخش دستوری و معناشناختی، بینامتنی یا گفتمانی و ایدئولوژیک یا ساختاری را در یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد.
یافته‌ها: اطلاعات استخراج شده از متن قانون و مصاحبه‌ها در سه بخش زبان‌شناختی و معناشناسی، بینامتنی یا گفتمانی و ساختاری و ایدئولوژیک بررسی شده است. این بررسی، حضور و رقابت گفتمانهای دولتی، قانون‌گذاری، بخش اقتصاد خصوصی و فعالیت مدنی و نقش نابرابر آنها را در تدوین قانون نشان می‌دهد. در حقیقت گفتمان دولتی نقش کاملاً مسلط داشته است. گفتمان دانشگاهی در فرآیند غایب بوده و گفتمان بخش خصوصی فعالیتی پنهان، اما فعال داشته است.
بحث: درنتیجه نظم گفتمانی یادشده، تغییر هدف اجتماعی تدوین قانون به معیشتی و حمایتی مشهود است. این امر هم بخش عمده مسائل اجتماعی معلولیت را بدون پشتیبان قانونی یا مبهم باقی گذاشته و هم از طریق بازتولید مفاهیم و مناسبات فرهنگی و اجتماعی رویکرد پزشکی و توان‌بخشی موجب استمرار و تشدید ناتوانی افراد دارای معلولیت در ایران می‌شود.
سید عباس موحد، حسن رفیعی، نسیبه زنجری، آمنه ستاره فروزان، سینا احمدی،
دوره ۲۴، شماره ۹۵ - ( ۱۰-۱۴۰۳ )
چکیده
مقدمه: پیشینه پژوهشی امید اجتماعی بیشتر به مفهوم‌پردازی و فلسفه آن پرداخته است. در حوزه سنجش این مفهوم پژوهشهای کمی انجام شده است. ازاین‌رو این مطالعه با هدف بررسی وضعیت امید اجتماعی در بین بزرگ‌سالان شهر تهران مرتبط با آن موضوع انجام شد.
روش: روش پژوهش حاضر مقطعی است که با حجم نمونه ۵۲۲ نفری از جامعه آماری بزرگ‌سالان (بالای ۱۸ سال سن) ساکن شهر تهران در سال ۱۴۰۱ انجام شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق‌ساخته روا و پایاشده امید اجتماعی با سه مؤلفه امیدواری به آینده جامعه، امیدواری به آینده اجتماعی خود و احساس تعلق به جامعه استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با آزمونهای آماری توصیفی و تحلیلی مانند تی تست مستقل، آنالیز واریانس یک‌طرفه، همبستگی و رگرسیون خطی چندمتغیره، توسط نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۴ انجام شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از ۰,۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: میانگین وضعیت امید اجتماعی در میان شهروندان بزرگسال شهر تهران در سطح متوسط رو به پایین قرار دارد. کمترین میانگین امید اجتماعی مشارکت‌کنندگان، در بعد امیدواری به آینده جامعه به دست آمد. همچنین نتایج رگرسیون خطی چندگانه عوامل مؤثر بر امید اجتماعی نشان داد مشارکت‌کنندگانی که تعداد افراد خانواده بیشتری داشتند، فعالیت داوطلبانه انجام می‌دادند و از زندگی رضایت بیشتری داشتند، میزان امید اجتماعی بالاتری نیز داشتند. در کل مدل رگرسیونی ۲۰ درصد از تغییرات واریانس امید اجتماعی را تبیین کرده است.
بحث: با توجه به اینکه مشارکت در فعالیتهای اجتماعی در افزایش امید اجتماعی نقش مهمی دارد، پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران برای افزایش میزان امید اجتماعی شهروندان، زمینه انسجام و مشارکت آنان در فعالیتهای متنوع و داوطلبانه را فراهم آورند.
