مقدمه: سرمایه اجتماعی حاصل تعاملات میان انسانها، سازمانها و نهادهاست که مبتنی بر اعتماد و همدلی است و بواسطه مشارکت و همکاری اجتماعی تسهیل می‌شود. این سازه در سطوح مختلف کلان، میانی و خرد مطرح و مورد تحلیل و بحث قرار می‌گیرد و به همین دلیل کاربرد روزافزونی در علوم اجتماعی و همچنین در رشته‌های دیگر از قبیل سلامت، مدیریت، اقتصاد و سیاست پیدا کرده است. ولی در غالب پژوهشهای انجام شده، تفکیک اَشکال سرمایه اجتماعی مغفول مانده است. یکی از علل این وضع می‌تواند نبود ابزاری مناسب باشد که هر دو نوع درونگروهی و برونگروهی سرمایه اجتماعی را بسنجد. هدف این پژوهش، ساخت و رواسازی ابزاری برای سنجش سرمایه اجتماعی است.
روش: روش مطالعه حاضر از نوع همبستگی است. مخزن گویه‌های اولیه با استفاده از پرسشنامه طرح سرمایه اجتماعی با ۲۸ گویه و سرمایه اجتماعی میان‌گروهی (طیف سام) با ۱۲ گویه تهیه و در بین ۴۱۵ نفر از شهروندان تهرانی (۱۸۹ زن و ۲۲۶ مرد) در سنین ۱۸ تا ۷۰ سال با سطوح تحصیلی زیر دیپلم تا دکتری با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای از سه پهنه اقتصادی- اجتماعی پایین، متوسط و بالا اجرا شد. به منظور بررسی تناسب داده‌‌ها برای تحلیل عاملی از آزمون کرویت بارتلت و مقیاس کایزر-میر اولکین استفاده شد. نتیجه مقدار مقیاس (KMO=۰/۷۹۱) کفایت نمونه گیری را نشان می‌دهد. روایی سازه براساس تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (برای سازگاری درونی) برآورد شد.
یافته‌ها: از مجموع ۴۰ گویه، نهایتا ۲۰ گویه باقی ماند که «پرسشنامه سرمایه اجتماعی» را تشکیل می‌دهد و این سازه را در دو شکل درونگروهی و برونگروهی می‌سنجد. ساختار عاملی این ابزار از ۳ عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی درونگروهی (همدلی و تعلق، اعتماد، همکاری و مشارکت) و ۲ عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی برونگروهی (داشتن رابطه با افرادی دارای علایق متفاوت، داشتن رابطه با افرادی دارای سبک زندگی متفاوت) تشکیل شده که روی هم ۵۸% از تغییرات سرمایه اجتماعی را تبیین می‌کنند. ضمن اینکه ابزار از پایایی بالا (۸۲۵/۰=α) برخوردار بود.
بحث: مختصات ابزار سرمایه اجتماعی آن را ابزار مناسبی برای مطالعات بعدی به منظور شناخت وضعیت انواع سرمایه اجتماعی در گروههای مختلف و نیز در زمینه سببشناسی و پیامدهای آنها ساخته است. پیشنهاد می‌شود که پژوهشگران در پژوهشهای خود ازاین مقیاس در توصیف وضع سرمایه اجتماعی درونگروهی و برونگروهی در جمعیتهای مختلف و شناسایی مداخلات ارتقادهنده انواع سرمایه اجتماعی کمک بگیرند.
