دوره 25، شماره 97 - ( 4-1404 )
جلد 25 شماره 97 صفحات 43-9 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rezvani S, Khaniki H, Zardar Z. (2025). Framing of COVID-19 Pandemic Infographics by the World Health Organization, Iran’s Ministry of Health, and IRNA News Agency. refahj. 25(97), : 1 doi:10.32598/refahj.25.97.838.2
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4377-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4377-fa.html
رضوانی سعیده، خانیکی هادی، زردار زرین. چارچوب بندی اینفوگرافیکهای سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا از پاندمی کووید-19 رفاه اجتماعی 1404; 25 (97) :43-9 10.32598/refahj.25.97.838.2
متن کامل [PDF 609 kb]
(152 دریافت)
| چکیده (HTML) (343 مشاهده)
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای WHO، 95 مضمون پایه، 22 مضمون سازمان‌یافته و 12 مضمون فراگیر استخراج شد. به‌عبارت‌دیگر این سازمان پاندمی کووید-19 را در 12 چارچوب بازنمایی کرد که عبارتند از: تعارض، اخلاقی، علائق انسانی، امید/خوش‌بینی، سلامت جسمانی، سلامت روان، سلامت اجتماعی، عدم استیگما (انگ) به دیگران، اقتدار کادر درمان، سواد رسانه‌ای، افزایش خشونت در قرنطینه و القای اعتماد به واکسن.
سلامت جسمانی: چارچوب سلامت جسمانی پرکابردترین چارچوب مورداستفاده در هر سه سازمان بود که به دستورالعملهای بهداشتی در محیط‌های مختلف، معرفی ویروس کرونا، راههای مقابله با آن و گروههای پرخطر پرداخته شده بود.
سلامت روان: در WHO صفحه‌ای با عنوان «سلامت روان» وجود داشت که محتواهایی اختصاصی در خصوص راههای مقابله با اضطراب و افسردگی، تقویت روحیه مخاطب و القای آرامش در دوران کرونا تولید شده بود.
سلامت اجتماعی: اشاره به برقراری ارتباط با دیگران از طریق فضای مجازی در دوران کرونا، برقراری تعامل با اعضای خانواده در قرنطینه و ترغیب به مشارکت به انجام فعالیتهای جمعی.
عدم استیگما: انگ اجتماعی درزمینه سلامت، به معنی ارتباط منفی افراد با یک شخص یا گروهی از مردم که در ویژگیهای معین یک بیماری خاص شریک هستند (یانگ و همکاران، 2007). WHO از این چارچوب در قالب مضامینی مانند عدم تبعیض و انگ به نژادها و ملیتهای مختلف یا کادر درمان بهره برده بود.
اقتدار کادر درمان: در وب‌سایت WHO صفحه‌ای با عنوان «قهرمانان سلامت» وجود داشت که در آن پیامهایی به‌منظور جلب‌توجه مخاطب به تلاش کادر درمان بارگذاری شده بود، کادر درمان به قهرمانان سلامت تشبیه و به‌عنوان ناجی جامعه معرفی‌شده بودند.
سواد رسانه‌ای: در WHO صفحه‌ای جداگانه با عنوان «شایعه‌زدایان» وجود داشت. در این اینفوگرافیکها به‌منظور مبارزه با اینفودمیها، اطلاعاتی در پاسخ به تصورات و شایعه‌های نادرست، ارائه شده بود.
اخلاقی: این چارچوب رویداد یا موضوع را در بافت اعتقادات مذهبی یا دستورالعملهای اخلاقی قرار می‌دهد (سمتکو و ولکنبرگ، 2000). در WHO چارچوب اخلاقی در قالب مضامینی مانند توجه به همبستگی اجتماعی، دعوت از رهبران جوامع برای تولید واکسن، ایثار در رعایت پروتکلها به خاطر حفظ جان دیگران و تشویق به تهیه اقلام موردنیاز سالمندان برجسته شده بود.
توجه به افزایش خشونت در قرنطینه: در قرنطینه خانگی ناشی از کرونا، تقریباً 18 درصد از دختران و زنان 15 تا 49 ساله توسط شریک زندگی خود مورد خشونت جسمی یا جنسی قرار گرفتند (دلامینی، 2021). در این راستا WHO در صفحه‌ای جداگانه با عنوان «خشونت خانگی» مبادرت به تولید پیامهایی در خصوص حمایت از زنان در معرض خشونت کرده بود.
علائق انسانی: این چارچوب وجهه‌ای انسانی یا زاویه دید عاطفی به بازنمایی یک رویداد، موضوع یا مشکل می‌دهد (سمتکو و ولکنبرگ، 2000).این چارچوب در WHO در قالب مفاهیمی مانند همدردی با فرد مبتلا به ویروس و توجه به شرایط روحی او به دلیل ابتلا به کرونا و همدردی با کادر درمان به دلیل زحمات آنان برجسته شده بود.
برخورد/تعارض: از دید سمتکو و ولکنبرگ (2000) چارچوب تعارض به برخورد میان افراد، گروهها یا نهادها به‌عنوان ابزار جلب‌توجه مخاطب اشاره می‌کند. در اینفوگرافیکهای WHO ویروس به یک دشمن تشبیه شده بود که کادر درمان یا افراد عادی وظیفه مقابله با آن را داشتند.
امید/خوش‌بینی: در این چارچوب تأکید بر گزارشهایی است که حتی در بحبوحه بحران به مردم امید می‌دهد و به آنها اطمینان می‌دهد (اگبودو، 2020).این چارچوب در WHO بیشتر در قالب مفاهیمی مانند امید به بهبودی از کرونا و خفیف‌بودن علائم به کار رفته بود.
القای اعتماد به واکسن: این چارچوب به ایمنی و مؤثربودن واکسن می‌پردازد. عده‌ای از افراد به علت ترس از واکسن و توجه به شبهات غیرعلمی حاضر به تزریق واکسن نمی‌شدند که این امر می‌توانست منجر به شیوع هرچه بیشتر کرونا شود.
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت، 40 مضمون پایه، 10 مضمون سازمان‌یافته و 7 مضمون فراگیر استخراج شد. وزارت بهداشت پاندمی کرونا را در 7 چارچوب بازنمایی کرده است که عبارتند از: سلامت جسمانی، سواد رسانه‌ای، اخلاقی، علائق انسانی، تعارض، امید و القای اعتماد نسبت به واکسن.
سلامت جسمانی: تولید محتواهایی مانند رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و معرفی ویروس ازجمله مواردی است که به‌منظور توجه به افزایش سلامت جسمانی مخاطبان توسط وزارت بهداشت تولید شده بود.
سواد رسانه‌ای: وزارت بهداشت نیز در برخی اینفوگرافیکها به بیان حقایق و پاسخ به برخی تصورات غلط در خصوص ویروس کرونا پرداخته بود.
اخلاقی: این چارچوب در قالب مفاهیم جمع‌گرایی و مسئولیت‌پذیری در برابر دیگران برجسته شده بود. یعنی تأکید به مراقبت درزمینه عدم انتشار ویروس به سایر افراد جامعه و الزام به مطلع‌کردن همکاران در صورت ابتلا به بیماری.
علائق انسانی: این چارچوب از جنبه توجه به زحمات کادر درمان و تزریق واکسن به‌منظور حفظ سلامت دیگران به کار رفته بود.
تعارض: در وزارت بهداشت با توجه به تصور ویروس به‌عنوان دشمن؛ شعار «کرونا را شکست می‌دهیم» پرتکرارترین شعار مورداستفاده توسط این وزارتخانه بود.
امید/خوش‌بینی: امید و خوش‌بینی نسبت به شکست کرونا نیز در وزارت بهداشت برجسته بود.
القای اعتماد به واکسن: شامل پیامهایی است که به‌منظور اقناع مخاطب درزمینه مؤثربودن، ایمنی و قابلیت اطمینان واکسن تولید شده بود.
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای ایرنا، 55 مضمون پایه، 11 مضمون سازمان‌یافته و 6 مضمون فراگیر استخراج شد. خبرگزاری ایرنا ویروس کووید-19 را در 6 چارچوب بازنمایی کرده است که عبارتند از: اطلاع‌رسانی، پیامدهای اقتصادی، سلامت جسمانی، تمجید از دولت، سواد رسانه‌ای و القای اعتماد نسبت به واکسن.
اطلاع‌رسانی: در این چارچوب اطلاعاتی مانند میزان آمار مبتلایان و جان‌باختگان در اثر ویروس، نقشه رنگ‌بندی شهرهای کرونایی و آمار تزریق واکسن ارائه می‌شد.
پیامدهای اقتصادی: این چارچوب به گزارش یک رویداد، مشکل یا موضوع با توجه به پیامدهای اقتصادی می‌پردازد که برای فرد، گروه، منطقه یا کشور خواهد داشت (سمتکو و ولکنبرگ، 2000).
تمجید از دولت: در این چارچوب دولت می‌کوشد تا تصویر مثبتی از خود در افکار عمومی ایجاد کند. با توجه به انتقاداتی که به عملکرد دولت در خصوص واردات و تزریق واکسن و تجهیزات پزشکی وارد شده بود، ایرنا به‌عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران سعی می‌کرد با بیان عملکرد مثبت دولت در مبارزه با ویروس به انتقادات پاسخ دهد.
در ایرنا نیز مانند دو سازمان بهداشتی شاهد سه چارچوب سلامت جسمانی، القای اعتماد به واکسن و سواد رسانه‌ای بودیم که شرح آن همانند دو نهاد قبلی است.
بحث
در دوران کرونا با توجه به محدودیتهای فاصله‌گذاری اجتماعی، فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی به منبع اصلی کسب اطلاعات برای بسیاری از افراد تبدیل شدند. در این میان، اینفوگرافیکها به دلیل جذابیت بصری و قابلیت انتقال سریع و آسان اطلاعات، نقش مؤثری درزمینه اطلاع‌رسانی در مورد کووید-19 ایفا کردند.
با عنایت به ناشناخته بودن این ویروس برای عموم مردم، اینفوگرافیکها می‌توانستند اطلاعات پیچیده را به شکلی ساده و قابل‌فهم ارائه دهند و به افراد در درک بهتر ابعاد مختلف همه‌گیری کمک کنند. با عنایت به اینکه کرونا تمام ابعاد زندگی بشر را درگیر خود کرد، در این مقاله چگونگی چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای تولیدشده توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا از همه‌گیری ویروس کرونا با استفاده از روش تحلیل مضمون با رویکرد شبکه مضامین توسط آتراید-استرلینگ مطالعه شد و مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر در اینفوگرافیکهای هر یک از نهادها جداگانه استخراج شد.
با مطالعه اینفوگرافیکهای نهادهای موردبررسی تعداد 15 مضمون فراگیر استخراج شد. چارچوبهای «تعارض، علائق انسانی، اخلاقی و پیامدهای اقتصادی» جزء چارچوبهایی هستند که با تحقیقات پیشین مانند تحقیق سمتکو و ولکنبرگ همسو هستند. اما چارچوبهای «سلامت جسمانی، سلامت اجتماعی، سلامت روان، امید، عدم استیگما، توجه به خشونت خانگی در قرنطینه، اقتدار کادر درمان، سواد رسانه‌ای، تمجید از دولت، اطلاع‌رسانی و اعتماد به واکسن» جزء چارچوبهایی هستند که نویسندگان در این پژوهش به آن رسیدند. ذکر این نکته نیز لازم است که سه چارچوب «سلامت جسمانی، افزایش سواد رسانه‌ای و القای اعتماد نسبت به واکسن» در هر سه نهاد مشترک بود که در جدول شماره 4 چارچوبهای هر سازمان به تفکیک ذکر شده است.
در این مطالعه شاهد دو نوع تفاوت بین سه نهاد مذکور بودیم. از یکسو بین سازمان جهانی بهداشت با دو نهاد داخلی و از سوی دیگر بین خبرگزاری ایرنا با توجه به کارکرد خبری آن با دو سازمان بهداشتی تفاوتهایی در نحوه چارچوب‌بندی اینفوگرافیکها از همه‌گیری ویروس کرونا وجود داشت. اگر تعیین چارچوب را شامل انتخاب و برجستگی بدانیم یعنی انتخاب برخی جنبه‌های یک واقعیت ادارک‌شده و برجسته‌شدن آن در یک متن ارتباطی، باید گفت که سازمان جهانی بهداشت بیش از دو نهاد داخلی به ابعاد مختلف همه‌گیری پرداخت و وجوه متنوعی از ویروس را بازنمایی کرد. این سازمان تنها نهادی بود که به چارچوبهای «سلامت روان، سلامت اجتماعی، توجه به افزایش خشونت در قرنطینه، عدم انگ و اقتدار کادر درمان» پرداخته بود.
در اینفوگرافیکهای سازمان جهانی بهداشت محتواهایی به‌منظور اطلاع‌رسانی به زنان و کودکان و جلب‌توجه دولتمردان و نهادهای مسئول در خصوص مخاطرات افزایش خشونت خانگی علیه زنان و کودکان در دوران کرونا تولید شده بود. اما دو نهاد داخلی هیچ محتوایی در این زمینه تولید نکرده بودند که یکی از نقاط ضعف آنها محسوب می‌شود.
در پی شیوع کرونا الزام به ماندن در قرنطینه، حضور طولانی‌مدت زوجین در کنار یکدیگر و مشکلات روحی ناشی از قرنطینه اجباری، موجب تشدید اختلافات در روابط بین همسران شد و افزایش آمار خشونتهای خانگی شد. موضوعی که زنان ایرانی نیز به آن مبتلا شدند. دکتر تهمینه شاوردی عضو هیئت‌مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان در گفتگو با ایسنا از نتیجه مطالعه یک مرکز علمی در خصوص تجربه انواع خشونت توسط 77 درصد زنان ایرانی در دوران قرنطینه خبر داد (ایسنا، 2021).
در خصوص چارچوب عدم استیگما نیز باید گفت که بین سه نهاد مطالعه‌شده صرفاً سازمان جهانی بهداشت محتواهایی در این خصوص تولید کرده بود و این موضوع توسط دو نهاد داخلی مورد غفلت واقع شده بود.
خشی از انگ ناشی از کرونا به نسبت‌دادن این بیماری به چینیها برمی‌گشت. به‌گونه‌ای که عده‌ای نام ویروس چینی را بر آن گذاشته بودند و درنتیجه تصور مردم جهان نسبت به چینیها منفی شده بود.در این میان با توجه به مخاطب جهانی WHO طبیعی است که این سازمان بخشی از محتوای خود را به مبارزه با این تصور غلط اختصاص دهد. اما بخش دیگری از انگ اجتماعی در دوران کووید-19 به افراد مبتلا، خانواده‌های آنها و کادر درمان برمی‌گشت و برخورد نامناسب افراد جامعه با فرد مبتلا یا اعضای خانواده منجر به پنهان‌کاری، طردشدگی از سوی اجتماع و تأخیر در روند درمان می‌شد که در ایران نیز شاهد این مشکلات در بین افراد مبتلا و خانواده‌های آنان بودیم.
در دو وب‌سایت رسمی داخلی توجه به دو بعد «سلامت روان» مانند مواجهه با استرس و اضطراب ناشی از کرونا و «سلامت اجتماعی» مانند ترغیب به برقراری ارتباط مؤثر با دوستان از طریق فضای مجازی نیز مورد غفلت واقع شده بود. همچنین چارچوب اقتدار کادر درمان نیز تنها در سازمان جهانی بهداشت پررنگ شده بود و در اینفوگرافیکهای دو نهاد داخلی شاهد تشبیه کادر درمان به قهرمانان سلامت نبودیم.
از سوی دیگر در سازمان جهانی بهداشت چارچوب «اخلاقی» در قیاس با دو نهاد داخلی بسیار برجسته‌تر بود و این سازمان در قالب مضامینی مانند توجه به همبستگی اجتماعی و القای مسئولیت اجتماعی، ایثار در رعایت پروتکلها و قدردانی از زحمات کادر درمان به آن پرداخته بود. این چارچوب در اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت در قالب مضامینی محدودتر بازنمایی شده بود و تنها در قالب مفاهیم جمع‌گرایی و مسئولیت‌پذیری در برابر دیگران پررنگ شده بود. یعنی تأکید به مراقبت درزمینه عدم انتشار ویروس به سایر افراد جامعه و الزام به مطلع‌کردن همکاران در صورت ابتلا به بیماری. جای خالی این چارچوب در ایرنا محسوس بود و هیچ اینفوگرافیکی با این مضمون توسط این خبرگزاری تولید نشده بود.
چارچوب «علائق انسانی» در WHO در قالب مضامین همدردی با فرد مبتلا به ویروس و همدردی با کادر درمان به دلیل زحمات و خستگی مفرط ناشی از ساعات طولانی کار آنان برجسته شده بود. چارچوب مذکور در وزارت بهداشت تنها از جنبه توجه به زحمات کادر درمان به کار رفته بود و میزان استفاده از آن در وزارت بهداشت نسبت به WHO کمتر بود. ذکر این نکته نیز لازم است که ایرنا فاقد چارچوب علائق انسانی بود. به‌عبارت‌دیگر درست که است که مضامین اخلاقی و علائق انسانی در وزارت بهداشت نیز برجسته شده بود، اما WHO چندوجهی و از ابعاد متنوع‌تری به آن نگریسته بود.
چارچوب «خوش‌بینی و القای امید» نسبت به پایان کرونا در اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت بسیار پررنگ بود که وجود نگاهی خوش‌بینانه و امید نسبت به شکست این ویروس در بین مسئولان دولتی را نشان می‌داد؛ درحالی‌که چارچوب امید در هیچ یک از اینفوگرافیکهای ایرنا وجود نداشت. این چارچوب در WHO به امید به بهبودی بیماران از کرونا و خفیف‌بودن علائم خلاصه شده بود و در هیچ اینفوگرافیکی مضمونی با عنوان پایان یا شکست کرونا وجود نداشت.
از سوی دیگر نوع چارچوب‌بندی ایرنا با دو سازمان بهداشتی به دلیل ویژگی خبری و رسانه‌ای این سازمان تفاوتهای بارزی داشت. ایرنا فاقد سه چارچوب «علائق انسانی، تعارض و اخلاقی» بود. در مقابل سه چارچوب «اطلاع‌رسانی (آمار روزانه مبتلایان و جان‌باختگان، تعداد واکسنهای وارداتی به کشور و آمار واکسیناسیون)، پیامدهای اقتصادی کرونا (تأثیر کروا بر ثروت جهانی، میزان کاهش تقاضا در برخی اصناف و خدمات و استراترژیهای تاب‌آوری کسب‌وکارها در شرایط بحرانی) و تمجید از دولت (بیان عملکرد مثبت دولت درزمینه مبارزه با ویروس)» تنها در این خبرگزاری یافت شد.
با این توضیحات باید گفت که هر یک از این سه نهاد با توجه به مأموریت، مخاطب و اهداف خود، از چارچوب‌بندی متفاوتی برای انتقال پیام استفاده کردند. WHO یک نهاد بین‌المللی است که مخاطبان آن از سراسر جهان با فرهنگها، زبانها و سطوح سواد سلامت مختلف هستند، لذا موضوعات متنوع‌تر و گسترده‌تری را در دستور کار خود قرار داد و علاوه بر سلامت جسمانی، به سایر ابعاد این همه‌گیری نیز پرداخته بود.
این نشان می‌دهد که WHO به پاندمی به‌صورت تک‌بعدی نگاه نکرده و تلاش کرد از ابعاد مختلف به آن توجه کند. وزارت بهداشت نیز به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کرونا در کشور بیشترین توجه خود را به سلامت جسمانی اختصاص داده بود و ایرنا نیز با رویکرد اطلاع‌رسانی صرف، تبلیغاتی و ترویج گفتمان رسمی حاکمیت به این پدیده نگریسته بود و این تفاوتها در انتخاب موضوعات انتخابی در اینفوگرافیکهای این سه نهاد مشهود بود.
دلیل غفلت دو نهاد داخلی به دیگر ابعاد ویروس این است که نهادهای مذکور در مقابله با مخاطرات مختلف این بحران آمادگی لازم را نداشتند و بیشترین تمرکز و اهتمام آنها به بعد سلامت جسمانی یعنی شناسایی، نحوه پیشگیری و مقابله با ویروس خلاصه شده بود؛ درحالی‌که همه‌گیری تمام ابعاد زندگی انسان اعم از روانی، اجتماعی، اقتصادی و غیره را درگیر و اثرات زیان‌باری بر زندگی افراد وارد کرد.
درواقع در تولید محتواهای مرتبط با کرونا صرفاً پزشکان و متخصصان سلامت مورد مشورت قرار گرفته بودند و نقش مددکاران اجتماعی، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان در این زمینه نادیده گرفته شده بود.
توجه صرف به بعد سلامتی جسمانی ویروس می‌تواند در مدیریت بحران نیز اختلال ایجاد کند و درنتیجه منجر به تصمیم‌گیریهای نادرست و ناکارآمد شود. زیرا هنگامی‌که یک نهاد فقط به یک بعد از بحران توجه می‌کند، ممکن است منابع خود را به طور نادرست تخصیص دهد. برای مثال، در مورد کرونا، اگر فقط به بعد جسمانی بیماری توجه شود، ممکن است منابع زیادی صرف تأمین تجهیزات پزشکی شود، درحالی‌که نیاز به حمایتهای روانی و اجتماعی و اقتصادی نیز وجود دارد.
از سوی دیگر اگر صرفاً مانند اقدام خبرگزاری ایرنا آمار روزانه جان‌باختگان و مبتلایان به کرونا منتشر شود، بخش رویداد محور قضیه است و می‌توان ادعا کرد که این خبرگزاری صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را به‌درستی ایفا کرده است. اما حرکت به سمت فرایندها و توجه به تولید محتواهای فرایندمحور مانند چگونگی تاب‌آوری در برابر ویروس و ارتباط با اعضای خانواده به‌منظور تقویت روحیه و افزایش تاب‌آوری مخاطبان و کادر درمان در بحرانهای آینده ازجمله مسائلی است که باید نهادهای متولی نسبت به آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشند و فارغ از سلامت جسم مخاطب، به سایر نیازهای وی نیز توجه شود. در شرایط بحرانی وابستگی مخاطبان به رسانه‌ها به‌منظور کسب اطلاعات درست و دقیق‌تر افزایش می‌یابد و اگر مخاطبان نیازهای خود را دریافت نکنند، رسانه‌های رسمی مرجعیت خود را از دست می‌دهند و درنتیجه کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی، مخاطبان سراغ سایر منابع جایگزین می‌روند که ممکن است اطلاعات دقیق و درستی در اختیار آنان قرار ندهد.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان: همه نویسندگان سهم قابل‌توجهی در این مطالعه داشته‌اند.
بودجه: این مطالعه تأمین مالی نشده است.
تضاد منافع: هیچ تضاد منافعی بین نویسندگان در این مقاله وجود نداشت.
متن کامل: (26 مشاهده)
مقدمه
در دسامبر 2019، شیوع ذات‌الریه با منشأ ناشناخته در شهر ووهان در کشور چین گزارش شد. این ویروس در اثر «کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی 2» ایجاد شد و هزاران مرگ ناشی از آن منجر به این شد که سازمان جهانی بهداشت در 12 مارس 2020 آن را به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر اعلام کند (کیوتی و همکاران، 2020).
هرگاه یک ویروس یا بیماری باکتریایی جدید ظاهر شود، اولین اقدام سازمانهای متولی مبارزه با ویروس، اطلاع‌رسانی در خصوص آن است و اقدامات کنترلی شامل پیش‌بینی در مورد عفونت گسترده احتمالی، تشخیص زودهنگام، کاهش و درنهایت ریشه‌کن کردن ویروس توسط رسانه‌ها بیان می‌شود. به گفته سازمان جهانی بهداشت این اقدامات شامل هماهنگی پاسخ‌دهندگان، سیستم اطلاعات بهداشتی مناسب و مدیریت خطرات ارتباطی است و رسانه‌ها در تمامی مراحل نقش مهمی دارند زیرا روش خبررسانی، رفتار و نگرش افراد را اصلاح می‌کنند (آنوار و همکاران، 2020).
فاصله‌گذاری اجتماعی اعمال‌شده توسط دولتهای مختلف در پی بروز کرونا، بسیاری از کاربران اینترنت را برانگیخت تا از رسانه‌های اجتماعی برای کسب اطلاعات در این خصوص استفاده کنند (ویکه و بولونزی، 2020). ازاین‌رو نهادهای متولی مبارزه با ویروس سعی کردند به‌منظور اطلاع‌رسانی در خصوص ویروس از ظرفیتها و قابلیتهای فضای مجازی بهره ببرند و حجم وسیعی از اطلاعات قابل‌فهم و فراگیر برای عموم در قالبهایی مانند اینفوگرافیک تولید شد. اینفوگرافیکها در این برهه توانستند اطلاعات پیچیده را سریع و در کوتاه‌ترین زمان ممکن در اختیار مخاطب قرار دهند تا مخاطبان این اطلاعات را بدون زحمت درک کنند (سوری، 2020). اینفوگرافیک نمایشهای بصری داده‌هایی است که اطلاعات پیچیده را به‌سرعت و واضح ارائه می‌دهد و شامل علائم، عکس نقشه، گرافیک و نمودار می‌شود (ناپارین و سعد، 2017).
ویروس کرونا نه‌تنها جسم بشر را درگیر کرد، بلکه بر تمام ابعاد زندگی انسان تأثیر گذاشت. برای مواجهه با این وضعیت بحرانی نیاز جامعه به اطلاعات و به‌تبع آن وابستگی آنها به رسانه‌ها افزایش چشمگیری یافت و رسانه‌ها به برسازندگان مفهوم همه‌گیری برای مخاطبان خود تبدیل شدند.
هرچند ممکن است این تصور به وجود آید که در دنیای رسانه‌ای امروز به دلیل تعدد منابع، مخاطبان برسازندگان معنا و صاحب اقتدارند، اما باید توجه داشت که در شرایط بحرانی تمام معادلات تغییر می‌کنند. مخاطبان برای کسب اطلاعات بیشتر به منابع رسانه‌ای بیشتر تکیه می‌کنند و به همین دلیل، از چارچوبی که رسانه‌ها برای شکل‌دادن به واقعیت برگزیده‌اند، تأثیر می‌پذیرند.
بسیاری از جامعه‌شناسان سلامت و بیماری (استانیلند و اسمیت، 2013؛ والیس و نرلیچ، 2005؛ واشر، 2004) استدلال کرده‌اند که چارچوبهای بیماری درزمینه‌های اجتماعی و فرهنگی خاصی تعبیه شده‌اند و چارچوبها ممکن است بر درک افراد از بیماری تأثیر بگذارند.
شیفله (1999) استدلال می‌کند که چارچوب‌بندی می‌تواند به‌عنوان ساختن واقعیت اجتماعی عمل کند. رسانه‌ها می‌توانند بسته به چارچوبهای اصلی پوشش‌دهی شده، بحران را کاهش دهند یا آن را تشدید کنند و این چارچوبهای رسانه‌ای هستند که به نگرش افراد در خصوص موضوعات مختلف شکل می‌دهند و سبب به وجود آمدن افکار عمومی حول آن موضوع به‌خصوص می‌شوند.
پس مهم است که بدانیم نهادهای مختلف چگونه افکار عمومی را حول یک موضوع شکل می‌دهند زیرا با توجه به نوع مخاطب، بُرد و اثرات رسانه‌ای، هر یک از نهادها از جنبه‌ای به پدیده‌ها می‌نگرند.
از سوی دیگر در دوران بحران کرونا، پخـش شـایعات و اطلاعـات نادرسـت از بیمـاری رشد فراوانی داشت و بستر اصلی انتشار اطلاعات نادرست نیز فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بود (حسینی و گروسی، 2020). به همین دلیل در این برهه نقش رسانه‌ها و نهادهای رسمی بیش از گذشته پررنگ شد؛ زیرا مقابله با بحران بیش از هرچیز نیازمند اطلاعات دقیق از ابعاد بحران است.
ازآنجاکه بخش وسیعی از سلامت انسان به دسترسی به اطلاعات صحیح از ماهیت بیماری برمی‌گردد و این رسانه‌ها هستند که در ساخت و برساخت ما از مسائل نقش محوری دارند، این پژوهش می‌کوشد تا به شناخت چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا در سطح ملی و سازمان جهانی بهداشت در سطح بین‌المللی از پاندمی ویروس کووید-19 بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که چارچوب‌بندی سازمانهای مذکور از این پدیده نوظهور چگونه بوده است؟ زیرا رسانه‌ها با استفاده از قدرت دروازه‌بانی قادرند تا معنای اجتماعی یک پدیده را تغییر دهند. چارچوب‌بندی از دید انتمن (1993) به این معناست که رسانه‌ها می‌توانند در متون رسانه‌ای جنبه خاصی از یک پدیده را در معرض دید مخاطب قرار داده و جنبه دیگری از آن را پنهان یا کمرنگ کنند.
در خصوص ضرورت انجام پژوهش حاضر باید گفت که چارچوبها یکی از جنبه‌های مهم روایتگری، به‌ویژه در شرایط خاص هستند. نحوه چارچوب‌بندی اینفوگرافیکها ازاین‌جهت اهمیت پیدا می‌کند که رسانه‌ها با استفاده از امر دیداری، نگرش و عقاید افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. ازاین‌رو درک آنچه به‌مثابه واقعیت در فرآیند چارچوب‌بندی بصری ساخته می‌شود، به‌ویژه در مورد موضوع مهمی مثل بحران کرونا ضروری است و انجام این پژوهش می‌تواند خلأ دانش موجود در این زمینه را پر کند. همچنین ویروسهایی مانند کرونا با وجود تمام هزینه‌هایی که شیوع آنها بر جوامع مختلف تحمیل می‌کند، این فرصت را فراهم می‌آورند که به آسیب‌شناسی نحوه عملکرد دولتها و رسانه‌ها در خصوص مهار بحران پرداخته شود تا از طریق نتایج به‌دست‌آمده، برای بحرانهایی که در آینده گریبان بشر را می‌گیرد، مورد بهره‌برداری قرار گیرند و از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری شود.
پیشینه تجربی
با توجه به نوظهوربودن ویروس کرونا پژوهشهای انجام شده در خصوص آن به سال پیدایش این ویروس برمی‌گردد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود. ظفری و همکاران (2021) در پژوهشی به تحلیل محتوای روزنامه‌های بنگلادش در خصوص کرونا پرداختند. بر اساس این پژوهش مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در روزنامه‌ها عبارت بود از: منشأ و شیوع ویروس کووید-19، آمادگی نظام درمان برای مقابله با ویروس، تأثیر ویروس بر اقتصاد، تأثیر بر سبک زندگی، کمک دولت به بحران، به‌روزرسانی منظم تعداد مبتلایان، جان‌باختگان و واکسیناسیون کرونا ، نظرات کارشناسان، اقدامات دارویی و غیر دارویی برای مبارزه با ویروس و کلاهبرداریهای صورت‌گرفته درزمینه کووید-19.
گی (2023) در مطالعه خود به تحلیل گزارشهای خبری یکی از رسانه‌های اصلی چین پرداخت و به این نتیجه رسید که چارچوب استعاره از جنگ در سرتاسر بدنه غالب بود. همچنین چند استعاره جزئی مانند مسابقه، چالش، شطرنج وجود داشت که به اندازه استعاره از جنگ غالب نبودند. علاوه بر این، چارچوبهای تحت‌اللفظی مانند مسئولیت و همکاری نیز یافت شد.
اوگبودو و همکاران (2020) به تحلیل محتوای چارچوب‌بندی رسانه‌های جهانی از کووید-19 پرداختند. نویسنده‌ها به این نتیجه رسیدند که چارچوبهای پیامدهای اقتصادی، علائق انسانی، تضاد، اخلاقی، مسئولیت‌پذیری، سیاسی‌شدن ویروس، ترس و امید بر پوشش رسانه‌های جهانی از همه‌گیری غالب بود.
گابور (2020) در پژوهشی به چگونگی پوشش رسانه‌های غربی و چینی از چارچوب‌بندی اخبار کووید-19 در آفریقا پرداخت. نتایج گویای این بود که رسانه‌های غربی رویدادهای آفریقا را در چارچوبهای تعارض، منفی، علاقه انسانی، تأثیر، برجستگی و تازگی و ترکیبی از لحنهای مثبت، خنثی و منفی پوشش می‌دهند، درحالی‌که رسانه‌های چینی عمدتاً اخبار را در قابهای تأثیر، برجستگی، تازگی و عمدتاً با رویکرد مثبت پوشش می‌دهند.
خانیکی و دیگران (2024) به مطالعه 560 اینفوگرافیک منتشرشده در وب‌سایت سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا برمبنای دو الگوی اعتقاد بهداشتی و موازی توسعه‌یافته با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی پرداختند. هدف این پژوهش سنجش میزان استفاده هریک از نهادها از راهبردهای حفاظتی برمبنای الگوهای ارتباطات سلامت بود. نتایج گویای تفاوت بین دو نهاد بهداشتی با خبرگزاری ایرنا بود.
سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت در بیش از 90 درصد موارد از «کارآمدی راه‌حل ارائه‌شده» استفاده کرده بودند، اما تأکید بر راهبرد «شدت» در ایرنا بیشتر بود. صادقی و فتحی (2020) به مطالعه چگونگی چارچوب‌بندی کرونا در متون تصویری کانالهای خبرگزاری صداوسیما و شبکه‌های ماهواره‌ای صدای آمریکا و من‌وتو در پلتفرم تلگرام پرداختند. رویکرد انتشار تصاویر کرونا در تلگرام خبرگزاری صداوسیما، چارچوب «اقتدار پزشکان و همراه‌سازی مردم» بود. خبرگزاری صداوسیما به دنبال تثبیت نظام ارزشها و حفظ وضع موجود بود، در مقابل، صدای آمریکا و من‌وتو در پی برساخت ایدئولوژیک و بزرگ‌نمایی بحران بودند.
نوابی و دیگران (2021) به مطالعه چگونگی اطلاع‌رسانی در خصوص اخبار واکسن کرونا در سال اول همه‌گیری در خبرگزاریهای داخلی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که اطلاع‌رسانی در خصوص واکسن کرونا با بحرانهایی مانند وعده‌های شعارزده و عدم شفافیت مسئولان، تناقض در اظهارنظر آنان، تعارض منافع و تعدد منابع اطلاع‌رسان همراه بود.
مطالعات مختلف، طیف گسترده‌ای از چارچوبها را در پوشش رسانه‌ای کرونا شناسایی کرده‌اند. این چارچوبها شامل چارچوبهای مبتنی بر تهدید (مانند جنگ، بحران)، امید (مانند همکاری، پیشرفت)، مسئولیت (فردی و اجتماعی) و تأثیرگذاری (اقتصادی، اجتماعی) هستند. بااین‌حال، هنوز شکافهای پژوهشی بسیاری در این زمینه وجود دارد که نیازمند مطالعات بیشتر است.
در این پژوهش نیز هدف اصلی شناسایی و استخراج چارچوبهای به‌کاررفته در اینفوگرافیگهای WHO از پاندمی کرونا، به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کووید-19 در جهان و مقایسه آن با وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کرونا در داخل کشور و ایرنا به‌عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران است.
چارچوب نظری
به‌منظور مطالعه چگونگی چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای تولیدشده در خصوص همه‌گیری کرونا از نظریه چارچوب‌بندی استفاده می‌شود. در تعاریفی که از چارچوب بیان‌شده، تأکید بر ویژگی الگوبودن و گزینشگری چارچوبهای مشترک است. مفهوم چارچوب را ابتدا گافمن در سال 1974 در کتاب تحلیل چارچوبها به کار برد. از نظر او چارچوبها طرح‌واره‌های تفسیری هستند که افراد را قادر به تعیین موقعیت، درک، شناسایی و برچسب‌گذاری رخدادها در فضای زندگی خود و کل دنیا می‌کنند (بنفورد و اسنو، 2000).
چارچوبها از تنوع بسیاری برخوردار هستند، یعنی می‌توان متناسب با هر موضوع، چارچوب موضوعی مختص به آن را شناسایی کرد. چارچوبهای عام، چارچوبهایی هستند که به طور مفهومی گسترده‌ترند و می‌توان آنها را برای موضوعات خبری مختلف و درزمینه‌های فرهنگی متفاوت به کار گرفت (کماج، 2010).
سمتکو و ولکنبرگ (2000) چارچوبهای «درگیری، اسناد مسئولیت، علائق انسانی، پیامدهای اقتصادی و اخلاقی» را به‌عنوان چارچوبهای عام اعلام کردند. در پژوهش حاضر از سویی به چارچوبهای پژوهشهای پیشین مانند سمتکو و ولکنبرگ و از سوی دیگر به چارچوبهایی که مختص به موضوع مقاله حاضر یعنی کووید-19 است و پژوهشگران در روند تحقیق به آن می‌رسند، پرداخته می‌شود. زیرا دامنه چارچوبهای خاص بسیار گسترده است، اما کاربرد آنها محدود به موقعیت زمانی-مکانی یک رویداد منحصربه‌فرد است (زابلی‌زاده و افخمی، 2013).
روش
تحلیل مضمون برای خلاصه‌کردن الگوهای داده‌های بزرگ و ارائه توصیف عمیق از مجموعه اطلاعات نیز مناسب است، زیرا امکان برجسته‌کردن شباهتها و تفاوتها را در مجموعه بزرگی از داده‌ها فراهم می‌کند (ذکایی، 2024).
واحدهای تحلیل این پژوهش شامل همه اینفوگرافیکهایی است که از زمان اعلام همه‌گیری کرونا توسط سازمان جهانی بهداشت (11 مارس 2020، معادل 21 اسفند سال 1398) تا پایان سال 1400 توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا تولید و در وب‌سایت رسمی آنها منتشر شده‌اند.
با توجه به اینکه در سایت سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت موضوعات مرتبط با ویروس کرونا با عناوین جداگانه دسته‌بندی شده بودند. ابتدا تمام اینفوگرافیکها استخراج شدند و نمونه‌گیری مرتبط با هر دسته تا زمان رسیدن به اشباع داده‌ها ادامه یافت. در سایت ایرنا نیز ابتدا اینفوگرافیکهای مرتبط با کرونا جستجو و همه اینفوگرافیکها استخراج شد و نمونه‌گیری تا رسیدن به حداکثر اطلاعات و عدم دسترسی به داده‌های جدید، ادامه یافت.
با توجه به هدف تحقیق نمونه‌ها به‌صورت نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند. برخلاف روشهای نمونه‌گیری احتمالی که در آنها هدف، تعمیم نتایج است، در روشهای کیفی چنین هدفی مدنظر نیست. بنابراین معیاری معرفی می‌شود که در آن رسیدن به حداکثر اطلاعات در مورد پدیده به‌عنوان نقطه پایان در نظر گرفته می‌شود. این معیار اشباع نظری نامیده می‌شود (گوستاوسون، 2007).
در این تحقیق نیز با توجه به اینکه هدف محقق رسیدن به فهمی همه‌جانبه از اینفوگرافیکهای تولیدشده در خصوص کروناست، مطالعه نمونه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و تعداد 190 اینفوگرافیک مورد کدگذاری قرار گرفت (سایت WHO: 95، سایت وزارت بهداشت: 40 و ایرنا: 55 اینفوگرافیک).
در پژوهش حاضر به‌منظور کدگذاری اینفوگرافیکها از رویکرد شبکه مضامین آتراید-استرلینگ (2001) استفاده می‌شود. مضامین در این رویکرد در سه دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
- مضمون پایه: کدها و نکات کلیدی موجود در متن هستند. این مضامین مبین نکته مهمی در متن هستند و با ترکیب آنها، مضمون سازمان‌دهنده شکل می‌گیرد.
- مضمون سازمان‌دهنده: مقولات به‌دست‌آمده از ترکیب و تلخیص مضمونهای پایه و واسط مضامین فراگیر و پایه هستند.
- مضمون فراگیر: مضمونهای فراگیر دربرگیرنده اصول حاکم بر متن به‌عنوان یک کل هستند و در کانون شبکه مضامین قرار می‌گیرند. (مضامین فراگیر چارچوبهای اصلی پژوهش را تشکیل می‌دهند).
در این مقاله فرآیند کدگذاری داده‌ها به‌صورت «استقرایی» انجام می‌شود. بدین معنی که کدگذاری داده‌ها بدون تلاش برای انطباق آن با چارچوب کدگذاری از قبل تهیه‌شده یا قالب مضامین صورت می‌گیرد. (عابدی و همکاران، 2012). در خصوص پایایی تحقیق باید گفت که ابتدا سعی شد که جزئیات روش‌شناختی تحقیق (روش و منطق نمونه‌گیری) بیان شود تا هیچ‌گونه ابهامی در خصوص نحوه رسیدن محقق به یافته‌ها باقی نماند.
دوم اینکه داده‌های گردآوری‌شده، به‌دقت پیاده، چندین بار بازخوانی و نهایتاً مضامین اصلی آن استخراج شد. در خصوص اعتبار تحقیق نیز باید گفت که دنزین چهار نوع چندبعدی‌سازی داده‌ها، محققان، نظریه و روش‌شناختی را از یکدیگر تفکیک می‌کند (فلیک، 2014). در این تحقیق چندبعدی‌سازی محققان رخ داده است. به این معنی که هرکدام از محققان با دقت نظر کدها را جداگانه استخراج، تحلیل و درنهایت جمع‌بندی کردند و کدگذاری به طور عملیات رفت‌وبرگشتی بین مراحل اول، دوم و سوم به طور مداوم رخ داد و فرایند ادغام و تصحیح طبقه‌بندیها در طول تحلیل ادامه یافت.
یافته‌ها
در این مقاله ابتدا اینفوگرافیکهای تولیدشده توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و ایرنا موردمطالعه و واکاوی دقیق قرار گرفتند. سپس مضامین پایه استخراج شد، پس از کدگذاری اولیه تعدادی مفهوم (مضامین سازمان‌دهنده) و سپس از مفاهیم، مقولات اصلی (مضامین فراگیر) به دست آمد که در ادامه نتایج هر یک از سازمانها در جداولی جداگانه ذکر شده است.
در دسامبر 2019، شیوع ذات‌الریه با منشأ ناشناخته در شهر ووهان در کشور چین گزارش شد. این ویروس در اثر «کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی 2» ایجاد شد و هزاران مرگ ناشی از آن منجر به این شد که سازمان جهانی بهداشت در 12 مارس 2020 آن را به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر اعلام کند (کیوتی و همکاران، 2020).
هرگاه یک ویروس یا بیماری باکتریایی جدید ظاهر شود، اولین اقدام سازمانهای متولی مبارزه با ویروس، اطلاع‌رسانی در خصوص آن است و اقدامات کنترلی شامل پیش‌بینی در مورد عفونت گسترده احتمالی، تشخیص زودهنگام، کاهش و درنهایت ریشه‌کن کردن ویروس توسط رسانه‌ها بیان می‌شود. به گفته سازمان جهانی بهداشت این اقدامات شامل هماهنگی پاسخ‌دهندگان، سیستم اطلاعات بهداشتی مناسب و مدیریت خطرات ارتباطی است و رسانه‌ها در تمامی مراحل نقش مهمی دارند زیرا روش خبررسانی، رفتار و نگرش افراد را اصلاح می‌کنند (آنوار و همکاران، 2020).
فاصله‌گذاری اجتماعی اعمال‌شده توسط دولتهای مختلف در پی بروز کرونا، بسیاری از کاربران اینترنت را برانگیخت تا از رسانه‌های اجتماعی برای کسب اطلاعات در این خصوص استفاده کنند (ویکه و بولونزی، 2020). ازاین‌رو نهادهای متولی مبارزه با ویروس سعی کردند به‌منظور اطلاع‌رسانی در خصوص ویروس از ظرفیتها و قابلیتهای فضای مجازی بهره ببرند و حجم وسیعی از اطلاعات قابل‌فهم و فراگیر برای عموم در قالبهایی مانند اینفوگرافیک تولید شد. اینفوگرافیکها در این برهه توانستند اطلاعات پیچیده را سریع و در کوتاه‌ترین زمان ممکن در اختیار مخاطب قرار دهند تا مخاطبان این اطلاعات را بدون زحمت درک کنند (سوری، 2020). اینفوگرافیک نمایشهای بصری داده‌هایی است که اطلاعات پیچیده را به‌سرعت و واضح ارائه می‌دهد و شامل علائم، عکس نقشه، گرافیک و نمودار می‌شود (ناپارین و سعد، 2017).
ویروس کرونا نه‌تنها جسم بشر را درگیر کرد، بلکه بر تمام ابعاد زندگی انسان تأثیر گذاشت. برای مواجهه با این وضعیت بحرانی نیاز جامعه به اطلاعات و به‌تبع آن وابستگی آنها به رسانه‌ها افزایش چشمگیری یافت و رسانه‌ها به برسازندگان مفهوم همه‌گیری برای مخاطبان خود تبدیل شدند.
هرچند ممکن است این تصور به وجود آید که در دنیای رسانه‌ای امروز به دلیل تعدد منابع، مخاطبان برسازندگان معنا و صاحب اقتدارند، اما باید توجه داشت که در شرایط بحرانی تمام معادلات تغییر می‌کنند. مخاطبان برای کسب اطلاعات بیشتر به منابع رسانه‌ای بیشتر تکیه می‌کنند و به همین دلیل، از چارچوبی که رسانه‌ها برای شکل‌دادن به واقعیت برگزیده‌اند، تأثیر می‌پذیرند.
بسیاری از جامعه‌شناسان سلامت و بیماری (استانیلند و اسمیت، 2013؛ والیس و نرلیچ، 2005؛ واشر، 2004) استدلال کرده‌اند که چارچوبهای بیماری درزمینه‌های اجتماعی و فرهنگی خاصی تعبیه شده‌اند و چارچوبها ممکن است بر درک افراد از بیماری تأثیر بگذارند.
شیفله (1999) استدلال می‌کند که چارچوب‌بندی می‌تواند به‌عنوان ساختن واقعیت اجتماعی عمل کند. رسانه‌ها می‌توانند بسته به چارچوبهای اصلی پوشش‌دهی شده، بحران را کاهش دهند یا آن را تشدید کنند و این چارچوبهای رسانه‌ای هستند که به نگرش افراد در خصوص موضوعات مختلف شکل می‌دهند و سبب به وجود آمدن افکار عمومی حول آن موضوع به‌خصوص می‌شوند.
پس مهم است که بدانیم نهادهای مختلف چگونه افکار عمومی را حول یک موضوع شکل می‌دهند زیرا با توجه به نوع مخاطب، بُرد و اثرات رسانه‌ای، هر یک از نهادها از جنبه‌ای به پدیده‌ها می‌نگرند.
از سوی دیگر در دوران بحران کرونا، پخـش شـایعات و اطلاعـات نادرسـت از بیمـاری رشد فراوانی داشت و بستر اصلی انتشار اطلاعات نادرست نیز فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بود (حسینی و گروسی، 2020). به همین دلیل در این برهه نقش رسانه‌ها و نهادهای رسمی بیش از گذشته پررنگ شد؛ زیرا مقابله با بحران بیش از هرچیز نیازمند اطلاعات دقیق از ابعاد بحران است.
ازآنجاکه بخش وسیعی از سلامت انسان به دسترسی به اطلاعات صحیح از ماهیت بیماری برمی‌گردد و این رسانه‌ها هستند که در ساخت و برساخت ما از مسائل نقش محوری دارند، این پژوهش می‌کوشد تا به شناخت چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا در سطح ملی و سازمان جهانی بهداشت در سطح بین‌المللی از پاندمی ویروس کووید-19 بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که چارچوب‌بندی سازمانهای مذکور از این پدیده نوظهور چگونه بوده است؟ زیرا رسانه‌ها با استفاده از قدرت دروازه‌بانی قادرند تا معنای اجتماعی یک پدیده را تغییر دهند. چارچوب‌بندی از دید انتمن (1993) به این معناست که رسانه‌ها می‌توانند در متون رسانه‌ای جنبه خاصی از یک پدیده را در معرض دید مخاطب قرار داده و جنبه دیگری از آن را پنهان یا کمرنگ کنند.
در خصوص ضرورت انجام پژوهش حاضر باید گفت که چارچوبها یکی از جنبه‌های مهم روایتگری، به‌ویژه در شرایط خاص هستند. نحوه چارچوب‌بندی اینفوگرافیکها ازاین‌جهت اهمیت پیدا می‌کند که رسانه‌ها با استفاده از امر دیداری، نگرش و عقاید افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. ازاین‌رو درک آنچه به‌مثابه واقعیت در فرآیند چارچوب‌بندی بصری ساخته می‌شود، به‌ویژه در مورد موضوع مهمی مثل بحران کرونا ضروری است و انجام این پژوهش می‌تواند خلأ دانش موجود در این زمینه را پر کند. همچنین ویروسهایی مانند کرونا با وجود تمام هزینه‌هایی که شیوع آنها بر جوامع مختلف تحمیل می‌کند، این فرصت را فراهم می‌آورند که به آسیب‌شناسی نحوه عملکرد دولتها و رسانه‌ها در خصوص مهار بحران پرداخته شود تا از طریق نتایج به‌دست‌آمده، برای بحرانهایی که در آینده گریبان بشر را می‌گیرد، مورد بهره‌برداری قرار گیرند و از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری شود.
پیشینه تجربی
با توجه به نوظهوربودن ویروس کرونا پژوهشهای انجام شده در خصوص آن به سال پیدایش این ویروس برمی‌گردد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود. ظفری و همکاران (2021) در پژوهشی به تحلیل محتوای روزنامه‌های بنگلادش در خصوص کرونا پرداختند. بر اساس این پژوهش مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در روزنامه‌ها عبارت بود از: منشأ و شیوع ویروس کووید-19، آمادگی نظام درمان برای مقابله با ویروس، تأثیر ویروس بر اقتصاد، تأثیر بر سبک زندگی، کمک دولت به بحران، به‌روزرسانی منظم تعداد مبتلایان، جان‌باختگان و واکسیناسیون کرونا ، نظرات کارشناسان، اقدامات دارویی و غیر دارویی برای مبارزه با ویروس و کلاهبرداریهای صورت‌گرفته درزمینه کووید-19.
گی (2023) در مطالعه خود به تحلیل گزارشهای خبری یکی از رسانه‌های اصلی چین پرداخت و به این نتیجه رسید که چارچوب استعاره از جنگ در سرتاسر بدنه غالب بود. همچنین چند استعاره جزئی مانند مسابقه، چالش، شطرنج وجود داشت که به اندازه استعاره از جنگ غالب نبودند. علاوه بر این، چارچوبهای تحت‌اللفظی مانند مسئولیت و همکاری نیز یافت شد.
اوگبودو و همکاران (2020) به تحلیل محتوای چارچوب‌بندی رسانه‌های جهانی از کووید-19 پرداختند. نویسنده‌ها به این نتیجه رسیدند که چارچوبهای پیامدهای اقتصادی، علائق انسانی، تضاد، اخلاقی، مسئولیت‌پذیری، سیاسی‌شدن ویروس، ترس و امید بر پوشش رسانه‌های جهانی از همه‌گیری غالب بود.
گابور (2020) در پژوهشی به چگونگی پوشش رسانه‌های غربی و چینی از چارچوب‌بندی اخبار کووید-19 در آفریقا پرداخت. نتایج گویای این بود که رسانه‌های غربی رویدادهای آفریقا را در چارچوبهای تعارض، منفی، علاقه انسانی، تأثیر، برجستگی و تازگی و ترکیبی از لحنهای مثبت، خنثی و منفی پوشش می‌دهند، درحالی‌که رسانه‌های چینی عمدتاً اخبار را در قابهای تأثیر، برجستگی، تازگی و عمدتاً با رویکرد مثبت پوشش می‌دهند.
خانیکی و دیگران (2024) به مطالعه 560 اینفوگرافیک منتشرشده در وب‌سایت سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا برمبنای دو الگوی اعتقاد بهداشتی و موازی توسعه‌یافته با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی پرداختند. هدف این پژوهش سنجش میزان استفاده هریک از نهادها از راهبردهای حفاظتی برمبنای الگوهای ارتباطات سلامت بود. نتایج گویای تفاوت بین دو نهاد بهداشتی با خبرگزاری ایرنا بود.
سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت در بیش از 90 درصد موارد از «کارآمدی راه‌حل ارائه‌شده» استفاده کرده بودند، اما تأکید بر راهبرد «شدت» در ایرنا بیشتر بود. صادقی و فتحی (2020) به مطالعه چگونگی چارچوب‌بندی کرونا در متون تصویری کانالهای خبرگزاری صداوسیما و شبکه‌های ماهواره‌ای صدای آمریکا و من‌وتو در پلتفرم تلگرام پرداختند. رویکرد انتشار تصاویر کرونا در تلگرام خبرگزاری صداوسیما، چارچوب «اقتدار پزشکان و همراه‌سازی مردم» بود. خبرگزاری صداوسیما به دنبال تثبیت نظام ارزشها و حفظ وضع موجود بود، در مقابل، صدای آمریکا و من‌وتو در پی برساخت ایدئولوژیک و بزرگ‌نمایی بحران بودند.
نوابی و دیگران (2021) به مطالعه چگونگی اطلاع‌رسانی در خصوص اخبار واکسن کرونا در سال اول همه‌گیری در خبرگزاریهای داخلی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که اطلاع‌رسانی در خصوص واکسن کرونا با بحرانهایی مانند وعده‌های شعارزده و عدم شفافیت مسئولان، تناقض در اظهارنظر آنان، تعارض منافع و تعدد منابع اطلاع‌رسان همراه بود.
مطالعات مختلف، طیف گسترده‌ای از چارچوبها را در پوشش رسانه‌ای کرونا شناسایی کرده‌اند. این چارچوبها شامل چارچوبهای مبتنی بر تهدید (مانند جنگ، بحران)، امید (مانند همکاری، پیشرفت)، مسئولیت (فردی و اجتماعی) و تأثیرگذاری (اقتصادی، اجتماعی) هستند. بااین‌حال، هنوز شکافهای پژوهشی بسیاری در این زمینه وجود دارد که نیازمند مطالعات بیشتر است.
در این پژوهش نیز هدف اصلی شناسایی و استخراج چارچوبهای به‌کاررفته در اینفوگرافیگهای WHO از پاندمی کرونا، به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کووید-19 در جهان و مقایسه آن با وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کرونا در داخل کشور و ایرنا به‌عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران است.
چارچوب نظری
به‌منظور مطالعه چگونگی چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای تولیدشده در خصوص همه‌گیری کرونا از نظریه چارچوب‌بندی استفاده می‌شود. در تعاریفی که از چارچوب بیان‌شده، تأکید بر ویژگی الگوبودن و گزینشگری چارچوبهای مشترک است. مفهوم چارچوب را ابتدا گافمن در سال 1974 در کتاب تحلیل چارچوبها به کار برد. از نظر او چارچوبها طرح‌واره‌های تفسیری هستند که افراد را قادر به تعیین موقعیت، درک، شناسایی و برچسب‌گذاری رخدادها در فضای زندگی خود و کل دنیا می‌کنند (بنفورد و اسنو، 2000).
چارچوبها از تنوع بسیاری برخوردار هستند، یعنی می‌توان متناسب با هر موضوع، چارچوب موضوعی مختص به آن را شناسایی کرد. چارچوبهای عام، چارچوبهایی هستند که به طور مفهومی گسترده‌ترند و می‌توان آنها را برای موضوعات خبری مختلف و درزمینه‌های فرهنگی متفاوت به کار گرفت (کماج، 2010).
سمتکو و ولکنبرگ (2000) چارچوبهای «درگیری، اسناد مسئولیت، علائق انسانی، پیامدهای اقتصادی و اخلاقی» را به‌عنوان چارچوبهای عام اعلام کردند. در پژوهش حاضر از سویی به چارچوبهای پژوهشهای پیشین مانند سمتکو و ولکنبرگ و از سوی دیگر به چارچوبهایی که مختص به موضوع مقاله حاضر یعنی کووید-19 است و پژوهشگران در روند تحقیق به آن می‌رسند، پرداخته می‌شود. زیرا دامنه چارچوبهای خاص بسیار گسترده است، اما کاربرد آنها محدود به موقعیت زمانی-مکانی یک رویداد منحصربه‌فرد است (زابلی‌زاده و افخمی، 2013).
روش
تحلیل مضمون برای خلاصه‌کردن الگوهای داده‌های بزرگ و ارائه توصیف عمیق از مجموعه اطلاعات نیز مناسب است، زیرا امکان برجسته‌کردن شباهتها و تفاوتها را در مجموعه بزرگی از داده‌ها فراهم می‌کند (ذکایی، 2024).
واحدهای تحلیل این پژوهش شامل همه اینفوگرافیکهایی است که از زمان اعلام همه‌گیری کرونا توسط سازمان جهانی بهداشت (11 مارس 2020، معادل 21 اسفند سال 1398) تا پایان سال 1400 توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا تولید و در وب‌سایت رسمی آنها منتشر شده‌اند.
با توجه به اینکه در سایت سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت موضوعات مرتبط با ویروس کرونا با عناوین جداگانه دسته‌بندی شده بودند. ابتدا تمام اینفوگرافیکها استخراج شدند و نمونه‌گیری مرتبط با هر دسته تا زمان رسیدن به اشباع داده‌ها ادامه یافت. در سایت ایرنا نیز ابتدا اینفوگرافیکهای مرتبط با کرونا جستجو و همه اینفوگرافیکها استخراج شد و نمونه‌گیری تا رسیدن به حداکثر اطلاعات و عدم دسترسی به داده‌های جدید، ادامه یافت.
با توجه به هدف تحقیق نمونه‌ها به‌صورت نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند. برخلاف روشهای نمونه‌گیری احتمالی که در آنها هدف، تعمیم نتایج است، در روشهای کیفی چنین هدفی مدنظر نیست. بنابراین معیاری معرفی می‌شود که در آن رسیدن به حداکثر اطلاعات در مورد پدیده به‌عنوان نقطه پایان در نظر گرفته می‌شود. این معیار اشباع نظری نامیده می‌شود (گوستاوسون، 2007).
در این تحقیق نیز با توجه به اینکه هدف محقق رسیدن به فهمی همه‌جانبه از اینفوگرافیکهای تولیدشده در خصوص کروناست، مطالعه نمونه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و تعداد 190 اینفوگرافیک مورد کدگذاری قرار گرفت (سایت WHO: 95، سایت وزارت بهداشت: 40 و ایرنا: 55 اینفوگرافیک).
در پژوهش حاضر به‌منظور کدگذاری اینفوگرافیکها از رویکرد شبکه مضامین آتراید-استرلینگ (2001) استفاده می‌شود. مضامین در این رویکرد در سه دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
- مضمون پایه: کدها و نکات کلیدی موجود در متن هستند. این مضامین مبین نکته مهمی در متن هستند و با ترکیب آنها، مضمون سازمان‌دهنده شکل می‌گیرد.
- مضمون سازمان‌دهنده: مقولات به‌دست‌آمده از ترکیب و تلخیص مضمونهای پایه و واسط مضامین فراگیر و پایه هستند.
- مضمون فراگیر: مضمونهای فراگیر دربرگیرنده اصول حاکم بر متن به‌عنوان یک کل هستند و در کانون شبکه مضامین قرار می‌گیرند. (مضامین فراگیر چارچوبهای اصلی پژوهش را تشکیل می‌دهند).
در این مقاله فرآیند کدگذاری داده‌ها به‌صورت «استقرایی» انجام می‌شود. بدین معنی که کدگذاری داده‌ها بدون تلاش برای انطباق آن با چارچوب کدگذاری از قبل تهیه‌شده یا قالب مضامین صورت می‌گیرد. (عابدی و همکاران، 2012). در خصوص پایایی تحقیق باید گفت که ابتدا سعی شد که جزئیات روش‌شناختی تحقیق (روش و منطق نمونه‌گیری) بیان شود تا هیچ‌گونه ابهامی در خصوص نحوه رسیدن محقق به یافته‌ها باقی نماند.
دوم اینکه داده‌های گردآوری‌شده، به‌دقت پیاده، چندین بار بازخوانی و نهایتاً مضامین اصلی آن استخراج شد. در خصوص اعتبار تحقیق نیز باید گفت که دنزین چهار نوع چندبعدی‌سازی داده‌ها، محققان، نظریه و روش‌شناختی را از یکدیگر تفکیک می‌کند (فلیک، 2014). در این تحقیق چندبعدی‌سازی محققان رخ داده است. به این معنی که هرکدام از محققان با دقت نظر کدها را جداگانه استخراج، تحلیل و درنهایت جمع‌بندی کردند و کدگذاری به طور عملیات رفت‌وبرگشتی بین مراحل اول، دوم و سوم به طور مداوم رخ داد و فرایند ادغام و تصحیح طبقه‌بندیها در طول تحلیل ادامه یافت.
یافته‌ها
در این مقاله ابتدا اینفوگرافیکهای تولیدشده توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و ایرنا موردمطالعه و واکاوی دقیق قرار گرفتند. سپس مضامین پایه استخراج شد، پس از کدگذاری اولیه تعدادی مفهوم (مضامین سازمان‌دهنده) و سپس از مفاهیم، مقولات اصلی (مضامین فراگیر) به دست آمد که در ادامه نتایج هر یک از سازمانها در جداولی جداگانه ذکر شده است.
جدول 1. کدگذاری مضامین اینفوگرافیکهای سازمان جهانی بهداشت
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای WHO، 95 مضمون پایه، 22 مضمون سازمان‌یافته و 12 مضمون فراگیر استخراج شد. به‌عبارت‌دیگر این سازمان پاندمی کووید-19 را در 12 چارچوب بازنمایی کرد که عبارتند از: تعارض، اخلاقی، علائق انسانی، امید/خوش‌بینی، سلامت جسمانی، سلامت روان، سلامت اجتماعی، عدم استیگما (انگ) به دیگران، اقتدار کادر درمان، سواد رسانه‌ای، افزایش خشونت در قرنطینه و القای اعتماد به واکسن.
سلامت جسمانی: چارچوب سلامت جسمانی پرکابردترین چارچوب مورداستفاده در هر سه سازمان بود که به دستورالعملهای بهداشتی در محیط‌های مختلف، معرفی ویروس کرونا، راههای مقابله با آن و گروههای پرخطر پرداخته شده بود.
سلامت روان: در WHO صفحه‌ای با عنوان «سلامت روان» وجود داشت که محتواهایی اختصاصی در خصوص راههای مقابله با اضطراب و افسردگی، تقویت روحیه مخاطب و القای آرامش در دوران کرونا تولید شده بود.
سلامت اجتماعی: اشاره به برقراری ارتباط با دیگران از طریق فضای مجازی در دوران کرونا، برقراری تعامل با اعضای خانواده در قرنطینه و ترغیب به مشارکت به انجام فعالیتهای جمعی.
عدم استیگما: انگ اجتماعی درزمینه سلامت، به معنی ارتباط منفی افراد با یک شخص یا گروهی از مردم که در ویژگیهای معین یک بیماری خاص شریک هستند (یانگ و همکاران، 2007). WHO از این چارچوب در قالب مضامینی مانند عدم تبعیض و انگ به نژادها و ملیتهای مختلف یا کادر درمان بهره برده بود.
اقتدار کادر درمان: در وب‌سایت WHO صفحه‌ای با عنوان «قهرمانان سلامت» وجود داشت که در آن پیامهایی به‌منظور جلب‌توجه مخاطب به تلاش کادر درمان بارگذاری شده بود، کادر درمان به قهرمانان سلامت تشبیه و به‌عنوان ناجی جامعه معرفی‌شده بودند.
سواد رسانه‌ای: در WHO صفحه‌ای جداگانه با عنوان «شایعه‌زدایان» وجود داشت. در این اینفوگرافیکها به‌منظور مبارزه با اینفودمیها، اطلاعاتی در پاسخ به تصورات و شایعه‌های نادرست، ارائه شده بود.
اخلاقی: این چارچوب رویداد یا موضوع را در بافت اعتقادات مذهبی یا دستورالعملهای اخلاقی قرار می‌دهد (سمتکو و ولکنبرگ، 2000). در WHO چارچوب اخلاقی در قالب مضامینی مانند توجه به همبستگی اجتماعی، دعوت از رهبران جوامع برای تولید واکسن، ایثار در رعایت پروتکلها به خاطر حفظ جان دیگران و تشویق به تهیه اقلام موردنیاز سالمندان برجسته شده بود.
توجه به افزایش خشونت در قرنطینه: در قرنطینه خانگی ناشی از کرونا، تقریباً 18 درصد از دختران و زنان 15 تا 49 ساله توسط شریک زندگی خود مورد خشونت جسمی یا جنسی قرار گرفتند (دلامینی، 2021). در این راستا WHO در صفحه‌ای جداگانه با عنوان «خشونت خانگی» مبادرت به تولید پیامهایی در خصوص حمایت از زنان در معرض خشونت کرده بود.
علائق انسانی: این چارچوب وجهه‌ای انسانی یا زاویه دید عاطفی به بازنمایی یک رویداد، موضوع یا مشکل می‌دهد (سمتکو و ولکنبرگ، 2000).این چارچوب در WHO در قالب مفاهیمی مانند همدردی با فرد مبتلا به ویروس و توجه به شرایط روحی او به دلیل ابتلا به کرونا و همدردی با کادر درمان به دلیل زحمات آنان برجسته شده بود.
برخورد/تعارض: از دید سمتکو و ولکنبرگ (2000) چارچوب تعارض به برخورد میان افراد، گروهها یا نهادها به‌عنوان ابزار جلب‌توجه مخاطب اشاره می‌کند. در اینفوگرافیکهای WHO ویروس به یک دشمن تشبیه شده بود که کادر درمان یا افراد عادی وظیفه مقابله با آن را داشتند.
امید/خوش‌بینی: در این چارچوب تأکید بر گزارشهایی است که حتی در بحبوحه بحران به مردم امید می‌دهد و به آنها اطمینان می‌دهد (اگبودو، 2020).این چارچوب در WHO بیشتر در قالب مفاهیمی مانند امید به بهبودی از کرونا و خفیف‌بودن علائم به کار رفته بود.
القای اعتماد به واکسن: این چارچوب به ایمنی و مؤثربودن واکسن می‌پردازد. عده‌ای از افراد به علت ترس از واکسن و توجه به شبهات غیرعلمی حاضر به تزریق واکسن نمی‌شدند که این امر می‌توانست منجر به شیوع هرچه بیشتر کرونا شود.
جدول 2. کدگذاری مضامین اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت، 40 مضمون پایه، 10 مضمون سازمان‌یافته و 7 مضمون فراگیر استخراج شد. وزارت بهداشت پاندمی کرونا را در 7 چارچوب بازنمایی کرده است که عبارتند از: سلامت جسمانی، سواد رسانه‌ای، اخلاقی، علائق انسانی، تعارض، امید و القای اعتماد نسبت به واکسن.
سلامت جسمانی: تولید محتواهایی مانند رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و معرفی ویروس ازجمله مواردی است که به‌منظور توجه به افزایش سلامت جسمانی مخاطبان توسط وزارت بهداشت تولید شده بود.
سواد رسانه‌ای: وزارت بهداشت نیز در برخی اینفوگرافیکها به بیان حقایق و پاسخ به برخی تصورات غلط در خصوص ویروس کرونا پرداخته بود.
اخلاقی: این چارچوب در قالب مفاهیم جمع‌گرایی و مسئولیت‌پذیری در برابر دیگران برجسته شده بود. یعنی تأکید به مراقبت درزمینه عدم انتشار ویروس به سایر افراد جامعه و الزام به مطلع‌کردن همکاران در صورت ابتلا به بیماری.
علائق انسانی: این چارچوب از جنبه توجه به زحمات کادر درمان و تزریق واکسن به‌منظور حفظ سلامت دیگران به کار رفته بود.
تعارض: در وزارت بهداشت با توجه به تصور ویروس به‌عنوان دشمن؛ شعار «کرونا را شکست می‌دهیم» پرتکرارترین شعار مورداستفاده توسط این وزارتخانه بود.
امید/خوش‌بینی: امید و خوش‌بینی نسبت به شکست کرونا نیز در وزارت بهداشت برجسته بود.
القای اعتماد به واکسن: شامل پیامهایی است که به‌منظور اقناع مخاطب درزمینه مؤثربودن، ایمنی و قابلیت اطمینان واکسن تولید شده بود.
جدول 3. کدگذاری مضامین اینفوگرافیکهای خبرگزاری ایرنا
با تحلیل مضمون اینفوگرافیکهای ایرنا، 55 مضمون پایه، 11 مضمون سازمان‌یافته و 6 مضمون فراگیر استخراج شد. خبرگزاری ایرنا ویروس کووید-19 را در 6 چارچوب بازنمایی کرده است که عبارتند از: اطلاع‌رسانی، پیامدهای اقتصادی، سلامت جسمانی، تمجید از دولت، سواد رسانه‌ای و القای اعتماد نسبت به واکسن.
اطلاع‌رسانی: در این چارچوب اطلاعاتی مانند میزان آمار مبتلایان و جان‌باختگان در اثر ویروس، نقشه رنگ‌بندی شهرهای کرونایی و آمار تزریق واکسن ارائه می‌شد.
پیامدهای اقتصادی: این چارچوب به گزارش یک رویداد، مشکل یا موضوع با توجه به پیامدهای اقتصادی می‌پردازد که برای فرد، گروه، منطقه یا کشور خواهد داشت (سمتکو و ولکنبرگ، 2000).
تمجید از دولت: در این چارچوب دولت می‌کوشد تا تصویر مثبتی از خود در افکار عمومی ایجاد کند. با توجه به انتقاداتی که به عملکرد دولت در خصوص واردات و تزریق واکسن و تجهیزات پزشکی وارد شده بود، ایرنا به‌عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران سعی می‌کرد با بیان عملکرد مثبت دولت در مبارزه با ویروس به انتقادات پاسخ دهد.
در ایرنا نیز مانند دو سازمان بهداشتی شاهد سه چارچوب سلامت جسمانی، القای اعتماد به واکسن و سواد رسانه‌ای بودیم که شرح آن همانند دو نهاد قبلی است.
بحث
در دوران کرونا با توجه به محدودیتهای فاصله‌گذاری اجتماعی، فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی به منبع اصلی کسب اطلاعات برای بسیاری از افراد تبدیل شدند. در این میان، اینفوگرافیکها به دلیل جذابیت بصری و قابلیت انتقال سریع و آسان اطلاعات، نقش مؤثری درزمینه اطلاع‌رسانی در مورد کووید-19 ایفا کردند.
با عنایت به ناشناخته بودن این ویروس برای عموم مردم، اینفوگرافیکها می‌توانستند اطلاعات پیچیده را به شکلی ساده و قابل‌فهم ارائه دهند و به افراد در درک بهتر ابعاد مختلف همه‌گیری کمک کنند. با عنایت به اینکه کرونا تمام ابعاد زندگی بشر را درگیر خود کرد، در این مقاله چگونگی چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای تولیدشده توسط سازمان جهانی بهداشت، وزارت بهداشت و خبرگزاری ایرنا از همه‌گیری ویروس کرونا با استفاده از روش تحلیل مضمون با رویکرد شبکه مضامین توسط آتراید-استرلینگ مطالعه شد و مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر در اینفوگرافیکهای هر یک از نهادها جداگانه استخراج شد.
با مطالعه اینفوگرافیکهای نهادهای موردبررسی تعداد 15 مضمون فراگیر استخراج شد. چارچوبهای «تعارض، علائق انسانی، اخلاقی و پیامدهای اقتصادی» جزء چارچوبهایی هستند که با تحقیقات پیشین مانند تحقیق سمتکو و ولکنبرگ همسو هستند. اما چارچوبهای «سلامت جسمانی، سلامت اجتماعی، سلامت روان، امید، عدم استیگما، توجه به خشونت خانگی در قرنطینه، اقتدار کادر درمان، سواد رسانه‌ای، تمجید از دولت، اطلاع‌رسانی و اعتماد به واکسن» جزء چارچوبهایی هستند که نویسندگان در این پژوهش به آن رسیدند. ذکر این نکته نیز لازم است که سه چارچوب «سلامت جسمانی، افزایش سواد رسانه‌ای و القای اعتماد نسبت به واکسن» در هر سه نهاد مشترک بود که در جدول شماره 4 چارچوبهای هر سازمان به تفکیک ذکر شده است.
جدول 4. چارچوب‌بندی اینفوگرافیکهای سازمانهای مطالعه‌شده از پاندمی کرونا
در این مطالعه شاهد دو نوع تفاوت بین سه نهاد مذکور بودیم. از یکسو بین سازمان جهانی بهداشت با دو نهاد داخلی و از سوی دیگر بین خبرگزاری ایرنا با توجه به کارکرد خبری آن با دو سازمان بهداشتی تفاوتهایی در نحوه چارچوب‌بندی اینفوگرافیکها از همه‌گیری ویروس کرونا وجود داشت. اگر تعیین چارچوب را شامل انتخاب و برجستگی بدانیم یعنی انتخاب برخی جنبه‌های یک واقعیت ادارک‌شده و برجسته‌شدن آن در یک متن ارتباطی، باید گفت که سازمان جهانی بهداشت بیش از دو نهاد داخلی به ابعاد مختلف همه‌گیری پرداخت و وجوه متنوعی از ویروس را بازنمایی کرد. این سازمان تنها نهادی بود که به چارچوبهای «سلامت روان، سلامت اجتماعی، توجه به افزایش خشونت در قرنطینه، عدم انگ و اقتدار کادر درمان» پرداخته بود.
در اینفوگرافیکهای سازمان جهانی بهداشت محتواهایی به‌منظور اطلاع‌رسانی به زنان و کودکان و جلب‌توجه دولتمردان و نهادهای مسئول در خصوص مخاطرات افزایش خشونت خانگی علیه زنان و کودکان در دوران کرونا تولید شده بود. اما دو نهاد داخلی هیچ محتوایی در این زمینه تولید نکرده بودند که یکی از نقاط ضعف آنها محسوب می‌شود.
در پی شیوع کرونا الزام به ماندن در قرنطینه، حضور طولانی‌مدت زوجین در کنار یکدیگر و مشکلات روحی ناشی از قرنطینه اجباری، موجب تشدید اختلافات در روابط بین همسران شد و افزایش آمار خشونتهای خانگی شد. موضوعی که زنان ایرانی نیز به آن مبتلا شدند. دکتر تهمینه شاوردی عضو هیئت‌مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان در گفتگو با ایسنا از نتیجه مطالعه یک مرکز علمی در خصوص تجربه انواع خشونت توسط 77 درصد زنان ایرانی در دوران قرنطینه خبر داد (ایسنا، 2021).
در خصوص چارچوب عدم استیگما نیز باید گفت که بین سه نهاد مطالعه‌شده صرفاً سازمان جهانی بهداشت محتواهایی در این خصوص تولید کرده بود و این موضوع توسط دو نهاد داخلی مورد غفلت واقع شده بود.
خشی از انگ ناشی از کرونا به نسبت‌دادن این بیماری به چینیها برمی‌گشت. به‌گونه‌ای که عده‌ای نام ویروس چینی را بر آن گذاشته بودند و درنتیجه تصور مردم جهان نسبت به چینیها منفی شده بود.در این میان با توجه به مخاطب جهانی WHO طبیعی است که این سازمان بخشی از محتوای خود را به مبارزه با این تصور غلط اختصاص دهد. اما بخش دیگری از انگ اجتماعی در دوران کووید-19 به افراد مبتلا، خانواده‌های آنها و کادر درمان برمی‌گشت و برخورد نامناسب افراد جامعه با فرد مبتلا یا اعضای خانواده منجر به پنهان‌کاری، طردشدگی از سوی اجتماع و تأخیر در روند درمان می‌شد که در ایران نیز شاهد این مشکلات در بین افراد مبتلا و خانواده‌های آنان بودیم.
در دو وب‌سایت رسمی داخلی توجه به دو بعد «سلامت روان» مانند مواجهه با استرس و اضطراب ناشی از کرونا و «سلامت اجتماعی» مانند ترغیب به برقراری ارتباط مؤثر با دوستان از طریق فضای مجازی نیز مورد غفلت واقع شده بود. همچنین چارچوب اقتدار کادر درمان نیز تنها در سازمان جهانی بهداشت پررنگ شده بود و در اینفوگرافیکهای دو نهاد داخلی شاهد تشبیه کادر درمان به قهرمانان سلامت نبودیم.
از سوی دیگر در سازمان جهانی بهداشت چارچوب «اخلاقی» در قیاس با دو نهاد داخلی بسیار برجسته‌تر بود و این سازمان در قالب مضامینی مانند توجه به همبستگی اجتماعی و القای مسئولیت اجتماعی، ایثار در رعایت پروتکلها و قدردانی از زحمات کادر درمان به آن پرداخته بود. این چارچوب در اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت در قالب مضامینی محدودتر بازنمایی شده بود و تنها در قالب مفاهیم جمع‌گرایی و مسئولیت‌پذیری در برابر دیگران پررنگ شده بود. یعنی تأکید به مراقبت درزمینه عدم انتشار ویروس به سایر افراد جامعه و الزام به مطلع‌کردن همکاران در صورت ابتلا به بیماری. جای خالی این چارچوب در ایرنا محسوس بود و هیچ اینفوگرافیکی با این مضمون توسط این خبرگزاری تولید نشده بود.
چارچوب «علائق انسانی» در WHO در قالب مضامین همدردی با فرد مبتلا به ویروس و همدردی با کادر درمان به دلیل زحمات و خستگی مفرط ناشی از ساعات طولانی کار آنان برجسته شده بود. چارچوب مذکور در وزارت بهداشت تنها از جنبه توجه به زحمات کادر درمان به کار رفته بود و میزان استفاده از آن در وزارت بهداشت نسبت به WHO کمتر بود. ذکر این نکته نیز لازم است که ایرنا فاقد چارچوب علائق انسانی بود. به‌عبارت‌دیگر درست که است که مضامین اخلاقی و علائق انسانی در وزارت بهداشت نیز برجسته شده بود، اما WHO چندوجهی و از ابعاد متنوع‌تری به آن نگریسته بود.
چارچوب «خوش‌بینی و القای امید» نسبت به پایان کرونا در اینفوگرافیکهای وزارت بهداشت بسیار پررنگ بود که وجود نگاهی خوش‌بینانه و امید نسبت به شکست این ویروس در بین مسئولان دولتی را نشان می‌داد؛ درحالی‌که چارچوب امید در هیچ یک از اینفوگرافیکهای ایرنا وجود نداشت. این چارچوب در WHO به امید به بهبودی بیماران از کرونا و خفیف‌بودن علائم خلاصه شده بود و در هیچ اینفوگرافیکی مضمونی با عنوان پایان یا شکست کرونا وجود نداشت.
از سوی دیگر نوع چارچوب‌بندی ایرنا با دو سازمان بهداشتی به دلیل ویژگی خبری و رسانه‌ای این سازمان تفاوتهای بارزی داشت. ایرنا فاقد سه چارچوب «علائق انسانی، تعارض و اخلاقی» بود. در مقابل سه چارچوب «اطلاع‌رسانی (آمار روزانه مبتلایان و جان‌باختگان، تعداد واکسنهای وارداتی به کشور و آمار واکسیناسیون)، پیامدهای اقتصادی کرونا (تأثیر کروا بر ثروت جهانی، میزان کاهش تقاضا در برخی اصناف و خدمات و استراترژیهای تاب‌آوری کسب‌وکارها در شرایط بحرانی) و تمجید از دولت (بیان عملکرد مثبت دولت درزمینه مبارزه با ویروس)» تنها در این خبرگزاری یافت شد.
با این توضیحات باید گفت که هر یک از این سه نهاد با توجه به مأموریت، مخاطب و اهداف خود، از چارچوب‌بندی متفاوتی برای انتقال پیام استفاده کردند. WHO یک نهاد بین‌المللی است که مخاطبان آن از سراسر جهان با فرهنگها، زبانها و سطوح سواد سلامت مختلف هستند، لذا موضوعات متنوع‌تر و گسترده‌تری را در دستور کار خود قرار داد و علاوه بر سلامت جسمانی، به سایر ابعاد این همه‌گیری نیز پرداخته بود.
این نشان می‌دهد که WHO به پاندمی به‌صورت تک‌بعدی نگاه نکرده و تلاش کرد از ابعاد مختلف به آن توجه کند. وزارت بهداشت نیز به‌عنوان متولی اصلی مبارزه با کرونا در کشور بیشترین توجه خود را به سلامت جسمانی اختصاص داده بود و ایرنا نیز با رویکرد اطلاع‌رسانی صرف، تبلیغاتی و ترویج گفتمان رسمی حاکمیت به این پدیده نگریسته بود و این تفاوتها در انتخاب موضوعات انتخابی در اینفوگرافیکهای این سه نهاد مشهود بود.
دلیل غفلت دو نهاد داخلی به دیگر ابعاد ویروس این است که نهادهای مذکور در مقابله با مخاطرات مختلف این بحران آمادگی لازم را نداشتند و بیشترین تمرکز و اهتمام آنها به بعد سلامت جسمانی یعنی شناسایی، نحوه پیشگیری و مقابله با ویروس خلاصه شده بود؛ درحالی‌که همه‌گیری تمام ابعاد زندگی انسان اعم از روانی، اجتماعی، اقتصادی و غیره را درگیر و اثرات زیان‌باری بر زندگی افراد وارد کرد.
درواقع در تولید محتواهای مرتبط با کرونا صرفاً پزشکان و متخصصان سلامت مورد مشورت قرار گرفته بودند و نقش مددکاران اجتماعی، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان در این زمینه نادیده گرفته شده بود.
توجه صرف به بعد سلامتی جسمانی ویروس می‌تواند در مدیریت بحران نیز اختلال ایجاد کند و درنتیجه منجر به تصمیم‌گیریهای نادرست و ناکارآمد شود. زیرا هنگامی‌که یک نهاد فقط به یک بعد از بحران توجه می‌کند، ممکن است منابع خود را به طور نادرست تخصیص دهد. برای مثال، در مورد کرونا، اگر فقط به بعد جسمانی بیماری توجه شود، ممکن است منابع زیادی صرف تأمین تجهیزات پزشکی شود، درحالی‌که نیاز به حمایتهای روانی و اجتماعی و اقتصادی نیز وجود دارد.
از سوی دیگر اگر صرفاً مانند اقدام خبرگزاری ایرنا آمار روزانه جان‌باختگان و مبتلایان به کرونا منتشر شود، بخش رویداد محور قضیه است و می‌توان ادعا کرد که این خبرگزاری صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را به‌درستی ایفا کرده است. اما حرکت به سمت فرایندها و توجه به تولید محتواهای فرایندمحور مانند چگونگی تاب‌آوری در برابر ویروس و ارتباط با اعضای خانواده به‌منظور تقویت روحیه و افزایش تاب‌آوری مخاطبان و کادر درمان در بحرانهای آینده ازجمله مسائلی است که باید نهادهای متولی نسبت به آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشند و فارغ از سلامت جسم مخاطب، به سایر نیازهای وی نیز توجه شود. در شرایط بحرانی وابستگی مخاطبان به رسانه‌ها به‌منظور کسب اطلاعات درست و دقیق‌تر افزایش می‌یابد و اگر مخاطبان نیازهای خود را دریافت نکنند، رسانه‌های رسمی مرجعیت خود را از دست می‌دهند و درنتیجه کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی، مخاطبان سراغ سایر منابع جایگزین می‌روند که ممکن است اطلاعات دقیق و درستی در اختیار آنان قرار ندهد.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان: همه نویسندگان سهم قابل‌توجهی در این مطالعه داشته‌اند.
بودجه: این مطالعه تأمین مالی نشده است.
تضاد منافع: هیچ تضاد منافعی بین نویسندگان در این مقاله وجود نداشت.
Abedi Jafari, H, Taslimi, M, Faghihi, A, & Sheikhzadeh, M. (2012). Thematic analysis and thematic network: A simple and efficient method for exploring patterns embedded in qualitative data municipalities, Strategic management thought, 5(2(. 151-198. (In Persian). https://smt.isu.ac.ir/article_163.html
Anwar, A., Malik, M., Raees, V., & Anwar, A. (2020). Role of mass media and public health communications in the COVID-19 pandemic. Cureus, 12(9). 1-12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33072461/
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/146879410100100307
Benford, R. D., & Snow, D. A. (2000). Framing processes and social movements: An overview and assessment. Annual review of sociology, 26(1), 611-639. https://www.jstor.org/stable/223459
Camaj, L. (2010). Media framing through stages of a political discourse: International news agencies’ coverage of Kosovo’s status negotiations. International Communication Gazette, 72(7), 635-653. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1748048510378147
Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W. C., Wang, C. B., & Bernardini, S. (2020). The COVID-19 pandemic. Critical reviews in clinical laboratory sciences, 57(6), 365-388. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32645276/
Dlamini, N. J. (2021). Gender-based violence, twin pandemic to COVID-19. Critical Sociology, 47(4-5), 583-590. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7723732/
Entman, R. M. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of communication, 43(4), 51-58. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
Flick, U. (2014), An Introduction to Qualitative Research, (translation by Hadi Jalili), 7th edition, Tehran: Nei Publishing. (In Persian)
Gabore, S. M. (2020). Western and Chinese media representation of Africa in COVID-19 news coverage. Asian Journal of Communication, 30(5), 299-316. https://discovery.researcher.life/article/western-and-chinese-media-representation-of-africa-in-covid-19-news-coverage/a2c7bdc22c4a3fe28d81816fed899f59
Gui, L. (2023). Media framing and public perception: the use of war metaphor in times of COVID-19. Journal of Multicultural Discourses, 18(2), 140-153. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17447143.2023.2292543
Gustavsson, B. (Ed.). (2007). The principles of knowledge creation: research methods in the social sciences. Edward Elgar Publishing.
Hosseini, S. A. and Garusi, H. (2020). The Right to Access Information on the Coronavirus Crisis with Emphasis on the Role of National Public Broadcast. Human Rights and Citizenship, 5(2). (In Persian). https://journals.isu.ac.ir/article_76481.html?lang=en
Khaniki, H. , Rezvani, S. and Zardar, Z. (2024). The image of Covid-19 on the websites of national and international institutions: Analysis of infographics by World Health Organization, Ministry of Health and Medical Education and IRNA news agency. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 12(4), 515-533. (In Persian). https://jisr.ut.ac.ir/article_95149.html
Naparin, H, & Saad, A. B. (2017). Infographics in education: Review on infographics design. The International Journal of Multimedia & Its Applications (IJMA), 9(4), 15-24. https://www.academia.edu/94824692/Infographics_in_Education_Review_on_Infographics_Design
Navabi, A, Roshanfekr, P & Rezvani, S (2021) The Crisis of Information about the News of the Covid-19 Vaccine in News Agencies in the first year of the Epidemic in Iran. Journal of Socio - Cultural Development Studies, 9(4):133-163. (In Persian). https://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-1477-fa.html
Ogbodo, J. N., Onwe, E. C., Chukwu, J., Nwasum, C. J., Nwakpu, E. S., Nwankwo, S. U., ... & Ogbaeja, N. I. (2020). Communicating health crisis: a content analysis of global media framing of COVID-19. Health promotion perspectives, 10(3), 257-269. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7420175/
Sadeghi, J. & Fathi, E. (2022). Representation of Corona on Telegram Platform of Domestic and Satellite Persian Language Channels; A Comparative Study of the Channels IRIB News Agency, VOA & Manoto. Communication Research, 29(109), 91-129. (In Persian). https://cr.iribresearch.ir/article_251205.html
Scheufele, D. A. (1999). Framing as a theory of media effects. Journal of communication, 49(1), 103-122. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.1999.tb02784.x
Semetko, H. A., & Valkenburg, P. M. (2000). Framing European politics: A content analysis of press and television news. Journal of communication, 50(2), 93-109. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.2000.tb02843.x
Sheikhzade, M & Baniasd, R. (2019). Thematic analysis: concepts, Approaches, and Applications, Tehran: Logos. (In Persian)
Staniland, K., & Smith, G. (2013). Flu frames. Pandemics and Emerging Infectious Diseases: The Sociological Agenda, 139-152. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23323941/
Suri,C.S (2020). Analysis of ‘Infographics-About Covid-19’published in four national dailies of India. PalArch’s Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(6), 1985-2002.
Wallis, P., & Nerlich, B. (2005). Disease metaphors in new epidemics: the UK media framing of the 2003 SARS epidemic. Social science & medicine, 60(11), 2629-2639. https://psycnet.apa.org/record/2005-04199-021
Washer, P. (2004). Representations of SARS in the British newspapers. Social science & medicine, 59(12), 2561-2571. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15474209/
Wicke, P., & Bolognesi, M. M. (2020). Framing COVID-19: How we conceptualize and discuss the pandemic on Twitter. Plos one, 15(9). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32997720/
Yang, L. H., Kleinman, A., Link, B. G., Phelan, J. C., Lee, S., & Good, B. (2007). Culture and stigma: Adding moral experience to stigma theory. Social science & medicine, 64(7), 1524-1535. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17188411/
Zabolizadeh, A., & Afkhami, H. (2013). Applying the Theory of Framing in Explaining News Impacts (Concepts and Research). Communication Research, 20(74). (In Persian). https://cr.iribresearch.ir/article_23518.html
Zafri, N. M., Afroj, S., Nafi, I. M., & Hasan, M. M. U. (2021). A content analysis of newspaper coverage of COVID-19 pandemic for developing a pandemic management framework. Heliyon, 7(3), 1-11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33758786/
Zokaei, M (2024). The Art of Qualitative Research, 4th edition, Tehran: Agah. (In Persian).
isna.ir/xdKxBZ
https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
www.irna.ir
http://www.behdasht.gov.irwww.behdasht.gov.ir
Anwar, A., Malik, M., Raees, V., & Anwar, A. (2020). Role of mass media and public health communications in the COVID-19 pandemic. Cureus, 12(9). 1-12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33072461/
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/146879410100100307
Benford, R. D., & Snow, D. A. (2000). Framing processes and social movements: An overview and assessment. Annual review of sociology, 26(1), 611-639. https://www.jstor.org/stable/223459
Camaj, L. (2010). Media framing through stages of a political discourse: International news agencies’ coverage of Kosovo’s status negotiations. International Communication Gazette, 72(7), 635-653. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1748048510378147
Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W. C., Wang, C. B., & Bernardini, S. (2020). The COVID-19 pandemic. Critical reviews in clinical laboratory sciences, 57(6), 365-388. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32645276/
Dlamini, N. J. (2021). Gender-based violence, twin pandemic to COVID-19. Critical Sociology, 47(4-5), 583-590. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7723732/
Entman, R. M. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of communication, 43(4), 51-58. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
Flick, U. (2014), An Introduction to Qualitative Research, (translation by Hadi Jalili), 7th edition, Tehran: Nei Publishing. (In Persian)
Gabore, S. M. (2020). Western and Chinese media representation of Africa in COVID-19 news coverage. Asian Journal of Communication, 30(5), 299-316. https://discovery.researcher.life/article/western-and-chinese-media-representation-of-africa-in-covid-19-news-coverage/a2c7bdc22c4a3fe28d81816fed899f59
Gui, L. (2023). Media framing and public perception: the use of war metaphor in times of COVID-19. Journal of Multicultural Discourses, 18(2), 140-153. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17447143.2023.2292543
Gustavsson, B. (Ed.). (2007). The principles of knowledge creation: research methods in the social sciences. Edward Elgar Publishing.
Hosseini, S. A. and Garusi, H. (2020). The Right to Access Information on the Coronavirus Crisis with Emphasis on the Role of National Public Broadcast. Human Rights and Citizenship, 5(2). (In Persian). https://journals.isu.ac.ir/article_76481.html?lang=en
Khaniki, H. , Rezvani, S. and Zardar, Z. (2024). The image of Covid-19 on the websites of national and international institutions: Analysis of infographics by World Health Organization, Ministry of Health and Medical Education and IRNA news agency. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 12(4), 515-533. (In Persian). https://jisr.ut.ac.ir/article_95149.html
Naparin, H, & Saad, A. B. (2017). Infographics in education: Review on infographics design. The International Journal of Multimedia & Its Applications (IJMA), 9(4), 15-24. https://www.academia.edu/94824692/Infographics_in_Education_Review_on_Infographics_Design
Navabi, A, Roshanfekr, P & Rezvani, S (2021) The Crisis of Information about the News of the Covid-19 Vaccine in News Agencies in the first year of the Epidemic in Iran. Journal of Socio - Cultural Development Studies, 9(4):133-163. (In Persian). https://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-1477-fa.html
Ogbodo, J. N., Onwe, E. C., Chukwu, J., Nwasum, C. J., Nwakpu, E. S., Nwankwo, S. U., ... & Ogbaeja, N. I. (2020). Communicating health crisis: a content analysis of global media framing of COVID-19. Health promotion perspectives, 10(3), 257-269. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7420175/
Sadeghi, J. & Fathi, E. (2022). Representation of Corona on Telegram Platform of Domestic and Satellite Persian Language Channels; A Comparative Study of the Channels IRIB News Agency, VOA & Manoto. Communication Research, 29(109), 91-129. (In Persian). https://cr.iribresearch.ir/article_251205.html
Scheufele, D. A. (1999). Framing as a theory of media effects. Journal of communication, 49(1), 103-122. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.1999.tb02784.x
Semetko, H. A., & Valkenburg, P. M. (2000). Framing European politics: A content analysis of press and television news. Journal of communication, 50(2), 93-109. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1460-2466.2000.tb02843.x
Sheikhzade, M & Baniasd, R. (2019). Thematic analysis: concepts, Approaches, and Applications, Tehran: Logos. (In Persian)
Staniland, K., & Smith, G. (2013). Flu frames. Pandemics and Emerging Infectious Diseases: The Sociological Agenda, 139-152. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23323941/
Suri,C.S (2020). Analysis of ‘Infographics-About Covid-19’published in four national dailies of India. PalArch’s Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(6), 1985-2002.
Wallis, P., & Nerlich, B. (2005). Disease metaphors in new epidemics: the UK media framing of the 2003 SARS epidemic. Social science & medicine, 60(11), 2629-2639. https://psycnet.apa.org/record/2005-04199-021
Washer, P. (2004). Representations of SARS in the British newspapers. Social science & medicine, 59(12), 2561-2571. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15474209/
Wicke, P., & Bolognesi, M. M. (2020). Framing COVID-19: How we conceptualize and discuss the pandemic on Twitter. Plos one, 15(9). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32997720/
Yang, L. H., Kleinman, A., Link, B. G., Phelan, J. C., Lee, S., & Good, B. (2007). Culture and stigma: Adding moral experience to stigma theory. Social science & medicine, 64(7), 1524-1535. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17188411/
Zabolizadeh, A., & Afkhami, H. (2013). Applying the Theory of Framing in Explaining News Impacts (Concepts and Research). Communication Research, 20(74). (In Persian). https://cr.iribresearch.ir/article_23518.html
Zafri, N. M., Afroj, S., Nafi, I. M., & Hasan, M. M. U. (2021). A content analysis of newspaper coverage of COVID-19 pandemic for developing a pandemic management framework. Heliyon, 7(3), 1-11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33758786/
Zokaei, M (2024). The Art of Qualitative Research, 4th edition, Tehran: Agah. (In Persian).
isna.ir/xdKxBZ
https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
www.irna.ir
http://www.behdasht.gov.irwww.behdasht.gov.ir
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
سلامت اجتماعی
دریافت: 1403/5/16 | پذیرش: 1403/12/22 | انتشار: 1404/4/15
دریافت: 1403/5/16 | پذیرش: 1403/12/22 | انتشار: 1404/4/15
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
