دوره 23، شماره 90 - ( 8-1402 )
جلد 23 شماره 90 صفحات 151-121 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
hanaee T, gholami F. (2023). Evaluation of the role of social components of resilience in increasing citizens' social trust (Case study of Abkooh neighborhood of Mashhad). refahj. 23(90), 121-151. doi:10.32598/refahj.23.90.4042.1
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4000-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-4000-fa.html
حنایی تکتم، غلامی فاطمه. ارزیابی نقش مولفه های اجتماعی تاب آوری درافزایش اعتماد اجتماعی شهروندان (نمونه موردی محله آبکوه شهر مشهد) رفاه اجتماعی 1402; 23 (90) :151-121 10.32598/refahj.23.90.4042.1
متن کامل [PDF 1464 kb]
(590 دریافت)
| چکیده (HTML) (1258 مشاهده)
متن کامل: (390 مشاهده)
مقدمه
مبانی نظری
جدول 2 - مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی از دیدگاه نظریه‌پردازان مختلف
جدول 3 - مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی از دیدگاه نظریه‌پردازان مختلف
پیشینه تجربی
.
یافته‌ها
همبستگی داده‌ها
با استفاده از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف، k-s در تاب‌آوری اجتماعی 108/ 0 و در اعتماد اجتماعی 102/ 0 است. درنتیجه داده‌ها از نوع ناپارامتریک تعیین می‌شود.
آزمون فرضیات
فرضیه اصلی پژوهش رابطه معناداری بین مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی وجود دارد، است. رابطه اسپرمن برای نشان دادن رابطه متغیرها با هم آمده است. در این جدول تاب‌آوری اجتماعی به همراه مؤلفه‌های آن با اعتماد اجتماعی و مؤلفه‌های آن آمده است (چون متغیرها ناپارامتریک بوده‌اند از رابطه اسپرمن استفاده شده است).
شکل 6- تحلیل عاملی بعد تاب‌آوری با اعتماد اجتماعی
بر اساس نتایج آزمون فریدمن، متغیرهای تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی به یکدیگر وابسته هستند. در جدول شماره 7 اولویت‌بندی تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی قابل‌مشاهده است.
بر اساس جدول فوق مؤلفه‌های تاب‌آوری اولویت‌بندی شده است که بالاترین اولویت مربوط به امنیت اجتماعی و کمترین اولویت مربوط به آداب‌ورسوم است. همچنین در اولویت‌بندی مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی، بالاترین اولویتها به ترتیب، میزان تحصیلات، رضایت از زندگی و صداقت هستند و کمترین اولویت مربوط به میزان ارتباطات است. درنتیجه نقش تاب‌آوری اجتماعی در اعتماد اجتماعی به ترتیب با ضریب رگرسیونی استاندارد شده 32 درصد و هر دو با سطح معناداری کمتر از 1 درصد تأثیر مثبت و معنادار و در یک راستا قرار دارند. طبق نتایج پژوهش رابطه تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی مستقیم و همسو است. بالاتر رفتن تاب‌آوری باعث افزایش اعتماد اجتماعی می‌شود.
بحث
راهکارهای اجرایی برای ارتقای تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی در محله آبکوه
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
نویسندگان مشارکت مؤثر در این مقاله داشته‌اند.
منابع مالی
هیچ‌گونه حمایت مالی برای انتشار این مقاله از هیچ نهاد و سازمانی دریافت نشده است.
تعارض منافع
در انجام مطالعه حاضر نویسندگان هیچ‌گونه تضاد منافعی نداشته‌اند.
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله علاوه بر رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای، همه حقوق مرتبط با منافع مورد استناد رعایت شده و منابع با دقت بیان شده‌اند.
منابع و مأخذ
یکی از معضلاتی که همواره و در طی زمانهای متمادی زندگی جوامع انسانی را مورد تهدید قرار داده، وقوع بلایا و سوانحی است که صدمات جبران‌ناپذیری به ابعاد مختلف زندگی انسانها اعم از حوزه‌های سکونتی، اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و روان‌شناختی وارد می‌کند (محمدپور لیما، 2020). به‌طورکلی، ادبیات تاب‌آوری شهری غالباً یک یا ترکیبی از رویکردهای توانایی برنامه‌ریزی و آماده‌سازی، جذب، بازیابی و سازگاری با حوادث ناگوار را برای تقویت به کار می‌برد (مویز و همکاران،2021). بر این اساس تاب‌آوری در یک جامعه در برابر بحرانها، فشارها و حوادث ناگهانی، به میزان تاب‌آوری اجتماعی آن جامعه بستگی دارد. به‌عبارتی‌دیگر، زمانی یک جامعه به‌سوی تاب‌آوری حرکت می‌کند که آن جامعه به لحاظ ابعاد و مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آور باشد؛ بنابراین تاب‌آوری به‌عنوان راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت آنها است (کارهولم و همکاران، 2014).
اعتماد اجتماعی عاملی حیاتی برای پیشرفت و توسعه ارتباطات اجتماعی است و با به حرکت درآوردن همکاری و هم‌افزایی می‌تواند در مواجهه با مشکلات موجود، تفاوت ایجاد کرده و قراردادهای اجتماعی را به انجام برساند (حیدرآبادی،2012). البته گاهی چالشهای مختلف در طول زمان باعث افزایش و یا کاهش اعتماد اجتماعی در یک جامعه می‌شود. ازجمله عواملی که در این روند تأثیرگذار هستند می‌توان به تجربیات فردی در طول دوره زندگی، درآمدهای نابرابر که حاصل از اجرای برخی سیاستهای اجتماعی و اقتصادی است، جایگزینی نسل جدید با نسل قدیمی و قابل‌اعتمادتر، سطح تنوع قومی و تفکیک مسکونی، جابجایی شغلی و به‌طورکلی میزان اشتغال و بیکاری و ارتباطات اجتماعی اشاره کرد (مویز و همکاران،2021).
در این رابطه یکی از روشهای ترکیبی که در اعتماد اجتماعی تأثیر دارد، باورهای افراد از درک رفتار یکدیگر است (لاتکین،2021)؛ که این خود یکی از ویژگی جمعی به‌حساب می‌آید؛ بنابراین یک جامعه زمانی ایمن است که اعتماد اجتماعی بین روابط وجود داشته باشد (لویئس و همکاران،1985).
به‌طورکلی در کشورهای با اعتماد بالا نسبت به کشورهایی که در آنها بی‌اعتمادی حاکم است، فساد کمتری وجود دارد؛ بنابراین اعتماد اجتماعی چیزی است که ازنظر هنجاری برای سیاست‌گذاران مطلوب است (مویز و همکاران،2021). هنگامی که در یک جامعه فشارهای جدید و پیچیده‌ای اعمال می‌شود سازگاری با تفکرات راهبردی، ضروری است. اینها عواملی اساسی هستند که نبود آنها باعث در معرض خطر قرار گرفتن سلامت و وحدت اجتماعی، ثبات جامعه و همچنین موفقیت و کامیابی آن جامعه می‌شود.
در مبحث تاب‌آوری تمرکز فعلی عمدتاً روی سه بعد محیط‌زیستی، کالبدی و زیرساختی، حاکمیت و نهادی است و ابعاد اجتماعی و اقتصادی تاب‌آوری نسبتاً کمتر موردتوجه قرارگرفته است (شریفی،2020). ازاین‌رو پژوهش حاضر بر آن است تا تاب‌آوری اجتماعی را بر مبنای اعتماد اجتماعی موردبررسی قرار دهد. لذا در همین راستا سعی در پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان به ارزیابی مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی پرداخت؟ هرکدام از مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی دارای چه اهمیت و وزنی است؟ در این پژوهش ضمن تأکید بر ادبیات موضوع و بررسی پژوهشهای پیشین در این زمینه ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری، شاخصهای ارزیابی تاب‌آوری اجتماعی بر پایه اعتماد اجتماعی شهروندان موردبررسی قرارگرفته است و در ادامه بر اساس شرایط و ویژگیهای محیط به تحلیل شاخصها در منطقه یک شهر مشهد اقدام شده است.
اعتماد اجتماعی عاملی حیاتی برای پیشرفت و توسعه ارتباطات اجتماعی است و با به حرکت درآوردن همکاری و هم‌افزایی می‌تواند در مواجهه با مشکلات موجود، تفاوت ایجاد کرده و قراردادهای اجتماعی را به انجام برساند (حیدرآبادی،2012). البته گاهی چالشهای مختلف در طول زمان باعث افزایش و یا کاهش اعتماد اجتماعی در یک جامعه می‌شود. ازجمله عواملی که در این روند تأثیرگذار هستند می‌توان به تجربیات فردی در طول دوره زندگی، درآمدهای نابرابر که حاصل از اجرای برخی سیاستهای اجتماعی و اقتصادی است، جایگزینی نسل جدید با نسل قدیمی و قابل‌اعتمادتر، سطح تنوع قومی و تفکیک مسکونی، جابجایی شغلی و به‌طورکلی میزان اشتغال و بیکاری و ارتباطات اجتماعی اشاره کرد (مویز و همکاران،2021).
در این رابطه یکی از روشهای ترکیبی که در اعتماد اجتماعی تأثیر دارد، باورهای افراد از درک رفتار یکدیگر است (لاتکین،2021)؛ که این خود یکی از ویژگی جمعی به‌حساب می‌آید؛ بنابراین یک جامعه زمانی ایمن است که اعتماد اجتماعی بین روابط وجود داشته باشد (لویئس و همکاران،1985).
به‌طورکلی در کشورهای با اعتماد بالا نسبت به کشورهایی که در آنها بی‌اعتمادی حاکم است، فساد کمتری وجود دارد؛ بنابراین اعتماد اجتماعی چیزی است که ازنظر هنجاری برای سیاست‌گذاران مطلوب است (مویز و همکاران،2021). هنگامی که در یک جامعه فشارهای جدید و پیچیده‌ای اعمال می‌شود سازگاری با تفکرات راهبردی، ضروری است. اینها عواملی اساسی هستند که نبود آنها باعث در معرض خطر قرار گرفتن سلامت و وحدت اجتماعی، ثبات جامعه و همچنین موفقیت و کامیابی آن جامعه می‌شود.
در مبحث تاب‌آوری تمرکز فعلی عمدتاً روی سه بعد محیط‌زیستی، کالبدی و زیرساختی، حاکمیت و نهادی است و ابعاد اجتماعی و اقتصادی تاب‌آوری نسبتاً کمتر موردتوجه قرارگرفته است (شریفی،2020). ازاین‌رو پژوهش حاضر بر آن است تا تاب‌آوری اجتماعی را بر مبنای اعتماد اجتماعی موردبررسی قرار دهد. لذا در همین راستا سعی در پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان به ارزیابی مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی پرداخت؟ هرکدام از مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی دارای چه اهمیت و وزنی است؟ در این پژوهش ضمن تأکید بر ادبیات موضوع و بررسی پژوهشهای پیشین در این زمینه ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری، شاخصهای ارزیابی تاب‌آوری اجتماعی بر پایه اعتماد اجتماعی شهروندان موردبررسی قرارگرفته است و در ادامه بر اساس شرایط و ویژگیهای محیط به تحلیل شاخصها در منطقه یک شهر مشهد اقدام شده است.
مبانی نظری
تاب‌آوری در فرهنگ لغات، توانایی بازیابی، بهبود سریع، تغییر، شناوری، کشسانی و همچنین خاصیت فنری و ارتجاعی ترجمه شده است. فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد 1989 تاب‌آوری را با عنوانهای، به حالت نخستین برگشتن یا به سر جای خود برگشتن و یا انعطاف‌پذیری، توانایی بازگشت به شکل یا حالت اولیه بعد از خم‌شدن یا ضربه تعریف کرده است (میرارض گر،2015). در اینکه کلمه تاب‌آوری مربوط به کدام حوزه علمی است بحث است. برخی آن را مربوط به حوزه بوم‌شناسی و برخی دیگر آن را متعلق به فیزیک می‌دانند (لیو و ون در، 2000). عده‌ای هم معتقدند که واژه تاب‌آوری از قوانین روانشناسی و روان‌پزشکی گرفته شده است و مربوط به گارمزی، وارنر و اسمیت است (کلاین،2003).
تاکنون تعاریف متعدد و متنوعی از تاب‌آوری بیان شده است؛ اما به دلیل کاربرد گسترده آن در علوم مختلف، هنوز تعریف جامعی از تاب‌آوری ارائه نشده است. لیکن محققان به‌طور مشترک تاب‌آوری را پیش‌بینی سلامت روانی و پیامد ظرفیت کارکردی و کفایت اجتماعی تعریف کرده‌اند (میرارض گر، 2015). به بیانی دیگر تاب‌آوری علاوه بر راه‌حلهای کالبدی نظیر زیرساختها و ساختمانها، بر قابلیتهای سیستمهای اجتماعی، اقتصادی و سازمانی شهر هم تأکید فراوان دارد و به مشارکت مردمی و توسعه اجتماعی نیز عمیق‌تر و جدی‌تر نگاه می‌کند (محمدپور لیما، 2020). با توجه به معانی و مفاهیم مختلف تاب‌آوری در جدول زیر برخی از تعاریف تاب‌آوری از دیدگاه محققان در حوزه‌های مختلف جمع‌آوری شده است.
تاکنون تعاریف متعدد و متنوعی از تاب‌آوری بیان شده است؛ اما به دلیل کاربرد گسترده آن در علوم مختلف، هنوز تعریف جامعی از تاب‌آوری ارائه نشده است. لیکن محققان به‌طور مشترک تاب‌آوری را پیش‌بینی سلامت روانی و پیامد ظرفیت کارکردی و کفایت اجتماعی تعریف کرده‌اند (میرارض گر، 2015). به بیانی دیگر تاب‌آوری علاوه بر راه‌حلهای کالبدی نظیر زیرساختها و ساختمانها، بر قابلیتهای سیستمهای اجتماعی، اقتصادی و سازمانی شهر هم تأکید فراوان دارد و به مشارکت مردمی و توسعه اجتماعی نیز عمیق‌تر و جدی‌تر نگاه می‌کند (محمدپور لیما، 2020). با توجه به معانی و مفاهیم مختلف تاب‌آوری در جدول زیر برخی از تعاریف تاب‌آوری از دیدگاه محققان در حوزه‌های مختلف جمع‌آوری شده است.
جدول 1 – تعاریف تاب‌آوری از دیدگاههای مختلف
| نظریه‌پرداز | سال | تعریف |
| میلتی | 1999 | تاب‌آوری به این معناست که جامعه قادر به تحمل سوانح طبیعی شدید است بدون آنکه دچار خسارات عمده، آسیبها، توقف در تولید و یا کاهش کیفیت زندگی شود و بدون دریافت کمک زیاد از بیرون جامعه. |
| ادگر | 2000 | قدرت گروهها برای انطباق با فشارهای خارجی است که درنتیجه تغییرات اجتماعی، سیاسی و... به وجود می‌آید. |
| پلینگ | 2003 | توانایی یک عامل اجتماعی برای مقابله یا انطباق با تنشهای مخاطره‌آمیز. |
| پاتون وهمکاران | 2006 | تاب‌آوری وسیله اندازه‌گیری عملکرد افراد و جوامع در سازش با واقعیت تغییریافته و بهره‌گیری از امکانات جدید است. |
| پندال | 2007 | فرد، جامعه، اکوسیستم، یا شهری که در مقابل خطر و فشار تاب‌آوری دارد، به‌سرعت به شرایط متعادل بازگشته و یا اینکه به‌آسانی شرایط خود را به‌گونه‌ای جدید تغییر می‌دهد. |
| رفیعیان و همکاران | 2011 | توانایی گروهها یا جوامع برای انطباق با تنشهای خارجی و آشفتگیها. توانایی واحدهای اجتماعی در تقلیل مخاطرات، انجام فعالیتهای بازیابی برای کاهش ازهم‌گسیختگی اجتماعی. توانایی برای بهره‌گیری از فرصتها. |
تاب‌آوری اجتماعی توانایی گروهها و یا جوامع برای مقابله با تنشهای خارجی و اختلالات در مواجهه با تغییرات اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی تعریف می‌شود (ادگر،2000). بر این اساس می‌توان گفت تاب‌آوری اجتماعی شامل شرایطی است که تحت آن افراد و گروههای اجتماعی با تغییرات محیطی انطباق می‌یابند. به‌طورکلی قابلیت تاب‌آوری اجتماعی، توان یک اجتماع برای برگشت به تعادل یا پاسخ مثبت به مصیبتها است (کک، 2013).
تلاش برای تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند با ارتقای سطح زندگی از طریق افزایش میزان درآمد، تحصیلات، مراقبتهای پزشکی، سلامت، تأمین سکونت، اشتغال، حقوق قانونی، ایمنی در برابر جرم و جنایت، وجود اخلاقیات در جامعه محلی، تراکم جمعیتی مطلوب و مقاومت بناها در برابر مخاطرات و سوانح و بیماریها، کیفیت زندگی یا قابلیت زندگی در جوامع محلی را افزایش دهد (رفیعیان و همکاران، 2011).
ممکن است در جامعه‌ای آسیب‌پذیری بالا باشد ولی ارتباطات اجتماعی به‌قدری قوی باشد که برگشت از حالت آسیب‌دیده هرچه زودتر رخ دهد، لذا در این حالت با وجود آسیب‌پذیری بالا تاب‌آوری بالاست (شاو،2014). علاوه بر موارد ذکرشده، تاب‌آوری اجتماعی دارای مراحل مختلفی است و به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای باعث دوام و استحکام اجتماع می‌شود. سطح انعطاف‌پذیری گروههای مختلف در یک اجتماع با هم تفاوت دارد و عکس‌العمل آنها نیز در موارد بحرانی متفاوت است. وجود گروههای اجتماعی با شرایط اجتماعی، اقتصادی و میزان آسیب‌پذیری متفاوت در یک اجتماع به این معنی است که تاب‌آوری گروههای مختلف در یک جامعه نسبت به یک حادثه متفاوت است. شرایط اجتماعی باعث می‌شود که تعدادی از اعضای جامعه در اثر مصیبتهای وارده کمتر تأثیرپذیر باشند و بعضیها بیشتر (رفیعیان و همکاران 2011).
تلاش برای تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند با ارتقای سطح زندگی از طریق افزایش میزان درآمد، تحصیلات، مراقبتهای پزشکی، سلامت، تأمین سکونت، اشتغال، حقوق قانونی، ایمنی در برابر جرم و جنایت، وجود اخلاقیات در جامعه محلی، تراکم جمعیتی مطلوب و مقاومت بناها در برابر مخاطرات و سوانح و بیماریها، کیفیت زندگی یا قابلیت زندگی در جوامع محلی را افزایش دهد (رفیعیان و همکاران، 2011).
ممکن است در جامعه‌ای آسیب‌پذیری بالا باشد ولی ارتباطات اجتماعی به‌قدری قوی باشد که برگشت از حالت آسیب‌دیده هرچه زودتر رخ دهد، لذا در این حالت با وجود آسیب‌پذیری بالا تاب‌آوری بالاست (شاو،2014). علاوه بر موارد ذکرشده، تاب‌آوری اجتماعی دارای مراحل مختلفی است و به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای باعث دوام و استحکام اجتماع می‌شود. سطح انعطاف‌پذیری گروههای مختلف در یک اجتماع با هم تفاوت دارد و عکس‌العمل آنها نیز در موارد بحرانی متفاوت است. وجود گروههای اجتماعی با شرایط اجتماعی، اقتصادی و میزان آسیب‌پذیری متفاوت در یک اجتماع به این معنی است که تاب‌آوری گروههای مختلف در یک جامعه نسبت به یک حادثه متفاوت است. شرایط اجتماعی باعث می‌شود که تعدادی از اعضای جامعه در اثر مصیبتهای وارده کمتر تأثیرپذیر باشند و بعضیها بیشتر (رفیعیان و همکاران 2011).
جدول 2 - مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی از دیدگاه نظریه‌پردازان مختلف
| نظریه‌پرداز | سال | مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی |
| ادگر | 2000 | امکانات متنوع، مهاجرت، تنوع قومیتی، مشارکت، حس تعلق، امنیت، فراگیری اجتماعی |
| کاتر | 2008 | ثروت، دسترسی به منابع مالی، مشارکت اجتماعی، ارتباطات |
| نوریس | 2008 | ارتباطات، مشارکت، حس تعلق، منابع مالی، عدالت اجتماعی، انعطاف‌پذیری، خلاقیت، اعتماد اجتماعی |
| گیبرد | 2017 | دسترسی به منابع تولیدی، پیش‌بینی بهداشت و آموزش، دسترسی به اطلاعات، امکانات مشترک، تنظیمات آموزشی و فرهنگی، برنامه‌های مدیریت حوادث |
| بهتاش | 2013 | عقاید و مذهب، سرمایه اجتماعی و فرهنگی، امنیت اجتماعی و فرهنگی، جمعیت، جنسیت، توزیع و نرخ رشد جمعیت، قومیت، نژاد و زبان، حس تعلق، هویت اجتماعی، ساختار خانواده، سنن، آداب‌ورسوم، مهاجرت، مشارکت عمومی، درس‌پذیری از تجارب |
| مبارکی | 2017 | مشارکت، درس‌پذیری از تجارب، سرمایه اجتماعی، مهارت، درک محلی از خطر، اعتماد و امنیت اجتماعی |
اعتماد اجتماعی اعتقادی است که بر اساس آن می‌توان به بیشتر افراد، حتی غریبه‌ها نیز اعتماد کرد. این اعتماد همکاری بین افراد را تسهیل می‌کند. همچنین می‌تواند پادزهری حیاتی برای طیف وسیعی از مشکلات فعلی کنش جمعی مانند جرم و حفاظت شود. بر اساس دیدگاه تجربی، افراد دائماً اعتماد خود را بر اساس تجربیات واقعی خود به‌روز می‌کنند. برای تعیین اعتماد مردم به این روش حداقل سه نوع تجربه مختلف فرض شده است؛ 1- استفاده از تجارب تعامل مثبت برای برقراری ارتباط با غریبه‌ها 2- تجربیات عینی با (نمایندگان) مؤسسات برای مثال بازاریابان یا کارفرمایان که به نمایندگی از مؤسسات بازار کار، انصاف عمومی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند 3- تجارب آسیب‌زا
جابجایی شغلی و اعتماد اجتماعی از نظر تئوری و مکانیزم روان‌شناختی، تجربه بیکاری را به بی‌اعتمادی و احساس و هویت فردی مرتبط می‌داند (لارنس، 2015). لورنس چندین مکانیزم بالقوه را توضیح می‌دهد که جابجایی شغلی ممکن است باعث کاهش اعتماد اجتماعی شود؛ از انحلال شبکه اجتماعی یا جدا شدن جامعه تا فرسایش اعتماد نهادی به کارفرمایان؛ بنابراین حوادث آسیب‌زای زندگی ممکن است تأثیر منفی مداوم بر اعتماد اجتماعی داشته باشد.
واضح است که اعتماد کردن در شرایط خاص بیکاری، ممکن است یکی از آن حوادث آسیب‌زا باشد؛ به‌ویژه در جوامعی که کار برای ایجاد هویت اجتماعی تعیین‌کننده است. از نظر تئوری، وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین با خطرات زیادی برای مواجهه با انگ، بی‌احترامی و تبعیض همراه است. برعکس، وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالا با افزایش اعتماد اجتماعی همراه است؛ زیرا منابع مالی بیشتری برای مقابله با خطرات و آسیب‌پذیریهای اعتماد اجتماعی به همراه دارد (برانت،2015). به‌طورکلی نقش درآمد عینی و ذهنی به این شکل بیان می‌شود که کاهش (افزایش) درآمد منجر به کاهش (افزایش) اعتماد اجتماعی می‌شود و کاهش (افزایش) رضایت از درآمد منجر به کاهش (افزایش) اعتماد اجتماعی می‌شود.
ارتباطات اجتماعی و اعتماد اجتماعی با افراد شناخته‌شده نه‌تنها می‌تواند اعتماد بین افراد را تقویت کند، بلکه حتی می‌تواند در ارتباط با افراد غریبه مؤثر باشد. تغییر در اعتماد اجتماعی به دنبال تغییر در دفعات ملاقات با دیگران است. به این معنی که ارتباطات اجتماعی ممکن است سطح بالاتری از اعتماد اجتماعی را به وجود آورد. اعتماد اجتماعی یک معیار خلاصه‌ای و منعکس‌کننده انصاف و اثربخشی نهادهای سیاسی است (روتشتاین، 2008).
سازوکار پیشنهادی که نهادهای دولتی و مردم را به هم پیوند می‌دهد، اعتماد اجتماعی، تجربیات خاص افراد در مورد نهادهای سیاسی و ادراک آنهاست. سطح بالای اعتماد نهادی منجر به سطوح بالاتر اجتماعی می‌شود. هرچه اعتماد مردم به نهادهای سیاسی بالاتر (پایین‌تر) باشد، میزان اعتماد اجتماعی آنها نیز بالاتر (پایین‌تر) خواهد بود. با توجه به توضیحات ذکرشده و بررسی منابع مختلف مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی در جدول شماره 3 بیان شده است.
جابجایی شغلی و اعتماد اجتماعی از نظر تئوری و مکانیزم روان‌شناختی، تجربه بیکاری را به بی‌اعتمادی و احساس و هویت فردی مرتبط می‌داند (لارنس، 2015). لورنس چندین مکانیزم بالقوه را توضیح می‌دهد که جابجایی شغلی ممکن است باعث کاهش اعتماد اجتماعی شود؛ از انحلال شبکه اجتماعی یا جدا شدن جامعه تا فرسایش اعتماد نهادی به کارفرمایان؛ بنابراین حوادث آسیب‌زای زندگی ممکن است تأثیر منفی مداوم بر اعتماد اجتماعی داشته باشد.
واضح است که اعتماد کردن در شرایط خاص بیکاری، ممکن است یکی از آن حوادث آسیب‌زا باشد؛ به‌ویژه در جوامعی که کار برای ایجاد هویت اجتماعی تعیین‌کننده است. از نظر تئوری، وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین با خطرات زیادی برای مواجهه با انگ، بی‌احترامی و تبعیض همراه است. برعکس، وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالا با افزایش اعتماد اجتماعی همراه است؛ زیرا منابع مالی بیشتری برای مقابله با خطرات و آسیب‌پذیریهای اعتماد اجتماعی به همراه دارد (برانت،2015). به‌طورکلی نقش درآمد عینی و ذهنی به این شکل بیان می‌شود که کاهش (افزایش) درآمد منجر به کاهش (افزایش) اعتماد اجتماعی می‌شود و کاهش (افزایش) رضایت از درآمد منجر به کاهش (افزایش) اعتماد اجتماعی می‌شود.
ارتباطات اجتماعی و اعتماد اجتماعی با افراد شناخته‌شده نه‌تنها می‌تواند اعتماد بین افراد را تقویت کند، بلکه حتی می‌تواند در ارتباط با افراد غریبه مؤثر باشد. تغییر در اعتماد اجتماعی به دنبال تغییر در دفعات ملاقات با دیگران است. به این معنی که ارتباطات اجتماعی ممکن است سطح بالاتری از اعتماد اجتماعی را به وجود آورد. اعتماد اجتماعی یک معیار خلاصه‌ای و منعکس‌کننده انصاف و اثربخشی نهادهای سیاسی است (روتشتاین، 2008).
سازوکار پیشنهادی که نهادهای دولتی و مردم را به هم پیوند می‌دهد، اعتماد اجتماعی، تجربیات خاص افراد در مورد نهادهای سیاسی و ادراک آنهاست. سطح بالای اعتماد نهادی منجر به سطوح بالاتر اجتماعی می‌شود. هرچه اعتماد مردم به نهادهای سیاسی بالاتر (پایین‌تر) باشد، میزان اعتماد اجتماعی آنها نیز بالاتر (پایین‌تر) خواهد بود. با توجه به توضیحات ذکرشده و بررسی منابع مختلف مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی در جدول شماره 3 بیان شده است.
جدول 3 - مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی از دیدگاه نظریه‌پردازان مختلف
| نظریه‌پرداز | سال | مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی |
| جیمز کلمن/ (زین آبادی 2008) | 2000 | توجه به تعهدات، عدالت اجتماعی |
| گیدنز/ (کاظمی؛ 2014) | 2008 | امنیت، هویت اجتماعی، وابستگی، خلاقیت، ارتباطات |
| دلهی و نیوتن/ (خلیلی اردکانی 2015) | 2005 | مذهب، همگونی اجتماعی، فقدان شکافهای اقتصادی، برابری اجتماعی، فقدان فساد |
| فرایتاگ/ (خلیلی اردکانی 2015) | 2003 | میزان تحصیلات، میزان استفاده از رسانه‌های جمعی، اعتماد سیاسی، فرهنگ |
| خلیلی اردکانی | 2016 | روابط اجتماعی، نوع تعاملات اجتماعی، اعتقادات مذهبی، تعهد اجتماعی، مشارکت، رضایت از زندگی |
پیشینه تجربی
رفیعیان و دیگران (2011) در مقاله‌ای با عنوان تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص‌سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور CBDM) ) با هدف گسترش چارچوب مفهومی تاب‌آوری در مدیریت سوانح اجتماع‌محور و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تبیین شاخصهای مطلوب در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، نهادی وکالبدی-محیطی پرداخته و مدلهای تاب‌آوری را تشریح می‌کند.
فرزاد بهتاش و دیگران (2012) در مقاله‌ای با عنوان تعیین ابعاد و مؤلفه‌های شهرهای اسلامی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به سیر تاریخ ایجاد و مقاومت شهرها در برابر بلایا پرداخته و از تاب‌آوری با عبارت ظرفیت تحمل یاد می‌کنند و پس‌ازآن
برای بررسی تاب‌آوری شهری از الگوی ارزیابی ظرفیت با رویکرد مبتنی بر نگرش سیستمی استفاده کرده و درنهایت ابعاد دو مؤلفه‌های پیشنهادی برای تاب‌آوری شهر اسلامی را مشخص می‌کنند.
رضایی (2013) در مقاله‌ای با عنوان ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، با هدف ارزیابی میزان تاب‌آوری خانوارهای ساکن در محله‌های شهر تهران برای شناسایی میزان ظرفیت و توانایی بازگشت آنها در مواجهه با سانحه احتمالی زلزله، با استفاده از روش بررسی توصیفی-تحلیلی، ابتدا شاخصها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی را شناسایی و سپس به ارزیابی شاخصها در محلات تهران می‌پردازد و محلات تهران را ازنظر شاخصهای تاب‌آوری اقتصادی و نهادی رتبه‌بندی می‌کند.
جان میوز و همکاران (2021) در مقاله‌ای با عنوان عوامل مؤثر بر کاهش اعتماد اجتماعی در سطح فردی در ایالات‌متحده بررسی و به این نتیجه دست یافت که کاهش اعتماد به مؤسسات، دولت و افزایش بیکاری ممکن است حدود نیمی از درصد کاهش اعتماد اجتماعی ایالات‌متحده را توضیح دهد.
برانت (2015) در مقاله‌ای با عنوان چالشهای درآمد، تغییر در اعتماد اجتماعی را بررسی می‌کند. او به این نتیجه رسید که جابجایی شغلی ممکن است باعث کاهش اعتماد اجتماعی شود و در جوامعی که کار برای ایجاد هویت اجتماعی تعیین‌کننده است، باعث آسیب‌پذیری و کاهش اعتماد اجتماعی شهروندان شود.
بلین و همکارانش (2015) در مقاله‌ای با عنوان حکمرانی برای تاب‌آوری شهری با هدف به جریان انداختن قطع ارتباط میان وقایع زیست‌محیطی و ساختار اجتماعی و با روش توصیفی-تحلیلی به علل انحطاط ساختار اجتماعی در استرالیا می‌پردازند. آنها پیوند ساختار اجتماعی و وقایع زیست‌محیطی را بیان می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که نقاط قوت و ضعف سیاستها و پروژه‌ها و در برخی موارد فرایندهای بالقوه دگرگون شونده، ساخت تاب‌آوری اجتماعی- زیست‌محیطی را برای تحقیقات آینده تشویق می‌کنند. هاروی (2003) در کتاب عدالت اجتماعی و شهر به مباحثی مانند خوراک، وسایل حمل‌ونقل، خدمات اجتماعی، خدمات بهداشتی، تحصیلات، خدمات مربوط به محیط‌زیست، مسکن، کالاهای مصرفی و تأسیسات پرداخته و آن را لازمه اساسی عدالت در یک شهر بیان می‌کند. وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهشها، توجه صرف به مبحث تاب‌آوری اجتماعی و تعادل‌بخشی در مناطق شهری اصفهان، شناسایی شاخصهای تاب‌آوری اجتماعی و سنجش آن در مقیاس مناطق شهری و درنهایت رتبه‌بندی مناطق شهری اصفهان با استفاده از تکنیک Topsis است.
بحرانها و تنشهای پی‌درپی اقتصادی در دنیا، ضرورت بحث و پرداخت به نظریات و ایده‌های انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری را در زمینه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی و البته اجتماعی را سبب شده است؛ به‌نحوی‌که بسیاری از جوامع برای دستیابی به توسعه و
موفقیت، پیاده‌سازی سیاستهای انعطاف‌پذیر و مقاومتی در برابر تغییرها و آسیبها را در دستور کار خود قرار داده‌اند (بریگوگلیو 2008).
ازآنجایی‌که آسیبها و بحرانهای اجتماعی و درنهایت بر هم خوردن رفاه اجتماعی، یکی از تبعات سنگین بحرانهای اقتصادی است، ضرورت ورود ادبیات تاب‌آوری به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاریهای اجتماعی به امری غیرقابل‌اجتناب تبدیل شده است (سام آرام،2017).
درنهایت این‌گونه می‌توان استنباط کرد که با افزایش مقاوم‌سازی و ایجاد ثبات و سازگاری در برابر تنشها، ریسک و خطرات، می‌توان ظرفیتها و پتانسیلهای یک جامعه را بازسازی کرد و از آنها در برابر شوکهای پیش‌بینی‌نشده استفاده کرد. در اینصورت هرچه انعطاف‌پذیری سیستم اجتماعی بیشتر باشد، آسیب‌پذیری اجتماعی آن جامعه در بحرانها و تنشها کاهش خواهد یافت. به‌طورکلی اعتماد اجتماعی یکی از جنبه‌های مهم روابط انسانی است که زمینه را برای ایجاد ارتباط و همکاری میان اعضای جامعه فراهم می‌کند. ازاین‌روی اعتماد اجتماعی همواره از اهمیت زیادی برخوردار بوده است؛ و می‌تواند به تاب‌آوری اجتماعی جامعه کمک کند (قربانی و همکاران،2015)؛ اما تحقیقات بسیاری پیرامون عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی انجام شده که هرکدام از دریچه‌ای به موضوع وارد شده‌اند و متغیرهایی را برای برسی در پژوهش به کار گرفته‌اند. اهم این متغیرها در شکل 1 آمده است.
فرزاد بهتاش و دیگران (2012) در مقاله‌ای با عنوان تعیین ابعاد و مؤلفه‌های شهرهای اسلامی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به سیر تاریخ ایجاد و مقاومت شهرها در برابر بلایا پرداخته و از تاب‌آوری با عبارت ظرفیت تحمل یاد می‌کنند و پس‌ازآن
برای بررسی تاب‌آوری شهری از الگوی ارزیابی ظرفیت با رویکرد مبتنی بر نگرش سیستمی استفاده کرده و درنهایت ابعاد دو مؤلفه‌های پیشنهادی برای تاب‌آوری شهر اسلامی را مشخص می‌کنند.
رضایی (2013) در مقاله‌ای با عنوان ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، با هدف ارزیابی میزان تاب‌آوری خانوارهای ساکن در محله‌های شهر تهران برای شناسایی میزان ظرفیت و توانایی بازگشت آنها در مواجهه با سانحه احتمالی زلزله، با استفاده از روش بررسی توصیفی-تحلیلی، ابتدا شاخصها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی را شناسایی و سپس به ارزیابی شاخصها در محلات تهران می‌پردازد و محلات تهران را ازنظر شاخصهای تاب‌آوری اقتصادی و نهادی رتبه‌بندی می‌کند.
جان میوز و همکاران (2021) در مقاله‌ای با عنوان عوامل مؤثر بر کاهش اعتماد اجتماعی در سطح فردی در ایالات‌متحده بررسی و به این نتیجه دست یافت که کاهش اعتماد به مؤسسات، دولت و افزایش بیکاری ممکن است حدود نیمی از درصد کاهش اعتماد اجتماعی ایالات‌متحده را توضیح دهد.
برانت (2015) در مقاله‌ای با عنوان چالشهای درآمد، تغییر در اعتماد اجتماعی را بررسی می‌کند. او به این نتیجه رسید که جابجایی شغلی ممکن است باعث کاهش اعتماد اجتماعی شود و در جوامعی که کار برای ایجاد هویت اجتماعی تعیین‌کننده است، باعث آسیب‌پذیری و کاهش اعتماد اجتماعی شهروندان شود.
بلین و همکارانش (2015) در مقاله‌ای با عنوان حکمرانی برای تاب‌آوری شهری با هدف به جریان انداختن قطع ارتباط میان وقایع زیست‌محیطی و ساختار اجتماعی و با روش توصیفی-تحلیلی به علل انحطاط ساختار اجتماعی در استرالیا می‌پردازند. آنها پیوند ساختار اجتماعی و وقایع زیست‌محیطی را بیان می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که نقاط قوت و ضعف سیاستها و پروژه‌ها و در برخی موارد فرایندهای بالقوه دگرگون شونده، ساخت تاب‌آوری اجتماعی- زیست‌محیطی را برای تحقیقات آینده تشویق می‌کنند. هاروی (2003) در کتاب عدالت اجتماعی و شهر به مباحثی مانند خوراک، وسایل حمل‌ونقل، خدمات اجتماعی، خدمات بهداشتی، تحصیلات، خدمات مربوط به محیط‌زیست، مسکن، کالاهای مصرفی و تأسیسات پرداخته و آن را لازمه اساسی عدالت در یک شهر بیان می‌کند. وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهشها، توجه صرف به مبحث تاب‌آوری اجتماعی و تعادل‌بخشی در مناطق شهری اصفهان، شناسایی شاخصهای تاب‌آوری اجتماعی و سنجش آن در مقیاس مناطق شهری و درنهایت رتبه‌بندی مناطق شهری اصفهان با استفاده از تکنیک Topsis است.
بحرانها و تنشهای پی‌درپی اقتصادی در دنیا، ضرورت بحث و پرداخت به نظریات و ایده‌های انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری را در زمینه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی و البته اجتماعی را سبب شده است؛ به‌نحوی‌که بسیاری از جوامع برای دستیابی به توسعه و
موفقیت، پیاده‌سازی سیاستهای انعطاف‌پذیر و مقاومتی در برابر تغییرها و آسیبها را در دستور کار خود قرار داده‌اند (بریگوگلیو 2008).
ازآنجایی‌که آسیبها و بحرانهای اجتماعی و درنهایت بر هم خوردن رفاه اجتماعی، یکی از تبعات سنگین بحرانهای اقتصادی است، ضرورت ورود ادبیات تاب‌آوری به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاریهای اجتماعی به امری غیرقابل‌اجتناب تبدیل شده است (سام آرام،2017).
درنهایت این‌گونه می‌توان استنباط کرد که با افزایش مقاوم‌سازی و ایجاد ثبات و سازگاری در برابر تنشها، ریسک و خطرات، می‌توان ظرفیتها و پتانسیلهای یک جامعه را بازسازی کرد و از آنها در برابر شوکهای پیش‌بینی‌نشده استفاده کرد. در اینصورت هرچه انعطاف‌پذیری سیستم اجتماعی بیشتر باشد، آسیب‌پذیری اجتماعی آن جامعه در بحرانها و تنشها کاهش خواهد یافت. به‌طورکلی اعتماد اجتماعی یکی از جنبه‌های مهم روابط انسانی است که زمینه را برای ایجاد ارتباط و همکاری میان اعضای جامعه فراهم می‌کند. ازاین‌روی اعتماد اجتماعی همواره از اهمیت زیادی برخوردار بوده است؛ و می‌تواند به تاب‌آوری اجتماعی جامعه کمک کند (قربانی و همکاران،2015)؛ اما تحقیقات بسیاری پیرامون عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی انجام شده که هرکدام از دریچه‌ای به موضوع وارد شده‌اند و متغیرهایی را برای برسی در پژوهش به کار گرفته‌اند. اهم این متغیرها در شکل 1 آمده است.
.
شکل 1- چارچوب نظری پژوهش
روش
پژوهش حاضر ازنظر ماهیت توصیفی-تحلیلی و هدف آن کاربردی است. اسناد این پژوهش از طریق گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای به دست آمد. بر اساس پژوهشهای معتبر داخلی و خارجی، شاخصهای مؤثر بر تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی استخراج شد. پس‌ازآن با کمک روش پیمایشی، پرسشنامه بر اساس چارچوب نظری پژوهش و با توجه به شاخصهای به‌دست‌آمده طراحی شد.
جامعه آماری تحقیق تعداد 5271 نفر از ساکنان محله آبکوه شهر مشهد و افراد آشنا با این محله هستند. حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران با سطح معناداری 95 درصد، تعداد 357 نفر برآورد شد که با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده این تعداد پرسشنامه بین ساکنان توزیع و تکمیل شد. در این پرسشنامه از تکنیک طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای و بر اساس مؤلفه‌های چارچوب نظری استفاده شد. همچنین در دو مرحله پیش‌آزمون (پایلوت) به‌منظور تأیید پایایی مرحله تکمیل نهایی شده است. پایایی آن نیز به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ موردسنجش قرار گرفت که دارای اعتبار بین 0.776 تا 0.798 بود و درجه معناداری آن، تأیید شد.
در ادامه شاخصها، زیرشاخصها و ضریب پایایی متغیرهای بعد اجتماعی تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی به تفکیک آورده شد. در محیط نرم‌افزار SPSS به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از روش عاملی تأییدی، استفاده شد و اهمیت هر یک از عوامل مشخص شد. سؤالات تدوین‌شده در این پژوهش، مجموعه‌ای از گزینه‌هایی است که بر اساس شاخصهای برآمده از دل مبانی نظری استخراج شدند.
پس از تلفیق و مرتب‌سازی مؤلفه‌ها، دو متغیر اصلی و 18 مؤلفه به دست آمد. انتظام این گزینه‌ها در چارچوب هنجارهای کیفی زمینه‌ساز سنجش هریک از مؤلفه‌ها در قالب طیف لیکرت می‌شود. با توجه به ضرورت انتخاب موضوع که در مقدمه پژوهش به آن اشاره شد، محله آبکوه به‌عنوان نمونه موردی متناسب با موضوع تعیین شد. اسناد و مطالعات داخلی و خارجی معتبر برای رسیدن به شاخصه‌ها و مؤلفه‌های موردنیاز موردبررسی قرار گرفت. بر اساس مؤلفه‌های مشخص‌شده پرسشنامه اولیه تدوین و پژوهش وارد مطالعات پیمایشی شد. با تأیید مؤلفه‌ها پرسشنامه نهایی نیز شکل گرفت. پس‌ازآن داده‌های اطلاعاتی به‌دست‌آمده از محله مجد توسط نرم‌افزار spss و تحلیل عاملی تأییدی فرضیه‌های موردنظر اثبات و یا رد شد. در انتها پژوهش با نتایج به‌دست‌آمده و ارائه راهکارها این مبحث به جمع‌بندی رسید.
جامعه آماری تحقیق تعداد 5271 نفر از ساکنان محله آبکوه شهر مشهد و افراد آشنا با این محله هستند. حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران با سطح معناداری 95 درصد، تعداد 357 نفر برآورد شد که با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده این تعداد پرسشنامه بین ساکنان توزیع و تکمیل شد. در این پرسشنامه از تکنیک طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای و بر اساس مؤلفه‌های چارچوب نظری استفاده شد. همچنین در دو مرحله پیش‌آزمون (پایلوت) به‌منظور تأیید پایایی مرحله تکمیل نهایی شده است. پایایی آن نیز به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ موردسنجش قرار گرفت که دارای اعتبار بین 0.776 تا 0.798 بود و درجه معناداری آن، تأیید شد.
در ادامه شاخصها، زیرشاخصها و ضریب پایایی متغیرهای بعد اجتماعی تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی به تفکیک آورده شد. در محیط نرم‌افزار SPSS به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از روش عاملی تأییدی، استفاده شد و اهمیت هر یک از عوامل مشخص شد. سؤالات تدوین‌شده در این پژوهش، مجموعه‌ای از گزینه‌هایی است که بر اساس شاخصهای برآمده از دل مبانی نظری استخراج شدند.
پس از تلفیق و مرتب‌سازی مؤلفه‌ها، دو متغیر اصلی و 18 مؤلفه به دست آمد. انتظام این گزینه‌ها در چارچوب هنجارهای کیفی زمینه‌ساز سنجش هریک از مؤلفه‌ها در قالب طیف لیکرت می‌شود. با توجه به ضرورت انتخاب موضوع که در مقدمه پژوهش به آن اشاره شد، محله آبکوه به‌عنوان نمونه موردی متناسب با موضوع تعیین شد. اسناد و مطالعات داخلی و خارجی معتبر برای رسیدن به شاخصه‌ها و مؤلفه‌های موردنیاز موردبررسی قرار گرفت. بر اساس مؤلفه‌های مشخص‌شده پرسشنامه اولیه تدوین و پژوهش وارد مطالعات پیمایشی شد. با تأیید مؤلفه‌ها پرسشنامه نهایی نیز شکل گرفت. پس‌ازآن داده‌های اطلاعاتی به‌دست‌آمده از محله مجد توسط نرم‌افزار spss و تحلیل عاملی تأییدی فرضیه‌های موردنظر اثبات و یا رد شد. در انتها پژوهش با نتایج به‌دست‌آمده و ارائه راهکارها این مبحث به جمع‌بندی رسید.
شکل 2 – فرآیند انجام پژوهش
بافت آبکوه با مساحت حدود 30 هکتار در مجاورت پهنه‌های برخوردار و توسعه‌یافته کلان‌شهر مشهد (منطقه یک شهرداری) قرارگرفته است و موقعیت این محدوده از شرق به بلوار شهید صادقی (سازمان آب) و از شمال به خیابان آپادانا و از غرب به خیابان فرهاد منتهی می‌شود.شکل 3 - معرفی محدوده موردمطالعه در شهر مشهد
یافته‌ها
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها فرایندی چندمرحله‌ای است که طی آن داده‌هایی که به طرق مختلف جمع‌آوری شده‌اند، خلاصه، دسته‌بندی و درنهایت پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباط بین داده‌ها به‌منظور آزمون فرضیه‌ها فراهم شود. در این فصل داده‌های جمع‌آوری‌شده مربوط به متغیرهای تحقیق با استفاده از تحلیلهای آماری مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و فرضیات نیز مورد آزمون قرار می‌گیرند.
جداول اطلاعات آماری از متغیرهای اصلی مدل و برخی اطلاعات پایه‌ای در خصوص مدل تحقیق در این فصل ارائه شده و درنهایت، نتایج اجرای مدل رگرسیونی بیان خواهد شد. میزان آلفای کرونباخ برای متغیرهای تاب‌آوری اجتماعی 776/ 0 و متغیرهای اعتماد اجتماعی 756/ 0 است؛ که بالاتر از 0.7 است. درنتیجه روایی و پایایی لازم برای متغیرها وجود دارد.
در این بخش نتایج مربوط به سؤالات با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی متغیرهای پژوهش ارائه شده است. در این پژوهش به ارزیابی نقش مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی شهروندان پرداخته شده است.
توصیف نمونه
جداول اطلاعات آماری از متغیرهای اصلی مدل و برخی اطلاعات پایه‌ای در خصوص مدل تحقیق در این فصل ارائه شده و درنهایت، نتایج اجرای مدل رگرسیونی بیان خواهد شد. میزان آلفای کرونباخ برای متغیرهای تاب‌آوری اجتماعی 776/ 0 و متغیرهای اعتماد اجتماعی 756/ 0 است؛ که بالاتر از 0.7 است. درنتیجه روایی و پایایی لازم برای متغیرها وجود دارد.
در این بخش نتایج مربوط به سؤالات با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی متغیرهای پژوهش ارائه شده است. در این پژوهش به ارزیابی نقش مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی شهروندان پرداخته شده است.
در این قسمت به توصیف داده‌های گردآوری‌شده از نمونه موردمطالعه به‌واسطه آمار توصیفی پرداخته می‌شود. نمونه موردمطالعه در این پژوهش 357 نفر از شهروندان محله آبکوه شهر مشهد بود؛ بنابراین، در قسمت آمار توصیفی ویژگیهای و شرایط عمومی پاسخگویان و آمارهای مربوط به شاخصهای گرایش به مرکز مشخص شده است. پاسخ‌دهندگان 147 مرد و 195 زن بودند. در حدود 45 درصد افراد در گروه سنی 20 تا 30 سال و بالاترین گروه سنی پاسخ‌دهنده به سؤالات بودند. همچنین ازنظر مدرک تحصیلی در حدود 60 درصد افراد دیپلم و کارشناسی بودند و ازنظر شغل دارای تنوعی از مشاغل کارمند، آزاد، کارگر و برخی از افراد بیکار بودند. ازنظر سابقه سکونت بیش از 50 درصد افراد بین 1 تا 10 سال سابقه زندگی در این محدوده را دارند.
تحلیل استنباطی
در جدول 4، مقدار چولگی مشاهده‌شده برای متغیرهای موردمطالعه در بازه (2، 2-) قرار دارد؛ یعنی ازلحاظ کجی متغیرهای پژوهش نرمال بوده و توزیع آن متقارن است. مقدار کشیدگی متغیرها نیز در بازه (2، 2) قرار دارد. این نشان می‌دهد توزیع متغیرها از کشیدگی نرمال برخوردار است. پس احتمالاً توزیع نرمال دارند. 4-6 و 4-8 نرمال بودن اعداد این متغیرها را نشان می‌دهد.
جدول 4- شاخصهای مرکزی، پراکندگی و توزیع عوامل
| متغیرها | مرکزی | پراکندگی | شکل توزیع | ||
| میانگین | واریانس | انحراف معیار | چولگی | کشیدگی | |
| تاب‌آوری اجتماعی | 50/ 57 | 80/ 185 | 52/ 12 | 771/ 0- | 965/ 1 |
| اعتماد اجتماعی | 01/ 41 | 80/ 100 | 04/ 10 | 649/ 0- | 109/ 0 |
همبستگی داده‌ها
با استفاده از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف، k-s در تاب‌آوری اجتماعی 108/ 0 و در اعتماد اجتماعی 102/ 0 است. درنتیجه داده‌ها از نوع ناپارامتریک تعیین می‌شود.
آزمون فرضیات
فرضیه اصلی پژوهش رابطه معناداری بین مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی وجود دارد، است. رابطه اسپرمن برای نشان دادن رابطه متغیرها با هم آمده است. در این جدول تاب‌آوری اجتماعی به همراه مؤلفه‌های آن با اعتماد اجتماعی و مؤلفه‌های آن آمده است (چون متغیرها ناپارامتریک بوده‌اند از رابطه اسپرمن استفاده شده است).
جدول 5- آزمون اسپرمن بین تاب‌آوری اجتماعی و یادگیری
با توجه به جدول شماره 7 بین بعد تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی (551/ 0=R) رابطه وجود دارد. رابطه بین تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی مثبت است و در یک راستا قرار دارند. برای نشان‌دادن میزان تأثیر و رابطه بین این دو متغیر از تحلیل عاملی استفاده می‌شود که نشان می‌دهد رابطه وجود دارد. رابطه بین تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی مثبت است و در یک راستا قرار دارند. برای نشان دان میزان تأثیر و رابطه بین این دو متغیر از تحلیل عاملی استفاده می‌شود. شکل 6 تحلیل عاملی رابطه تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی را نشان می‌دهد.
شکل 6- تحلیل عاملی بعد تاب‌آوری با اعتماد اجتماعی
با توجه به شکل 6 و بررسی میزان هر عامل می‌توان به تأثیر تاب‌آوری بر اعتماد اجتماعی پی برد. میزان عامل نهایی تاب‌آوری بر اعتماد اجتماعی 565/ 0 است. مقدار تأثیر تاب‌آوری بر اعتماد اجتماعی حداقل 32 درصد است. رابطه تاب‌آوری بر اعتماد اجتماعی مستقیم و همسو است. بالاتر رفتن تاب‌آوری باعث افزایش اعتماد اجتماعی می‌شود.
جدول شماره 6- برازش الگوی پیشنهادی و تحلیل رگرسیون بر اساس شاخصها
| رابطه | بار عامل | CR | AVE | T | R | R2 | تأثیر |
| تاب‌آوری / اعتماد اجتماعی | 565/ 0 | 00/ 1 | 00/ 1 | 190/ 19 | 565/ 0 | 319/ 0 | 32 درصد |
بر اساس نتایج آزمون فریدمن، متغیرهای تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی به یکدیگر وابسته هستند. در جدول شماره 7 اولویت‌بندی تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی قابل‌مشاهده است.
جدول شماره 7- ترتیب اولویت‌بندی بعد تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی
| ابعاد | مؤلفه | میانگین رتبه | رتبه در مؤلفه |
| تاب‌آوری | امنیت اجتماعی | 29/ 8 | رتبه یک |
| ظرفیت سازگاری | 42/ 6 | رتبه دوم | |
| حضور پذیری | 69/ 5 | رتبه سوم | |
| حس تعلق مکانی | 50/ 5 | رتبه چهارم | |
| تعاملات اجتماعی | 25/ 5 | رتبه پنجم | |
| وضعیت اشتغال | 16/ 5 | رتبه ششم | |
| میزان خدمات سلامت | 69/ 4 | رتبه هفتم | |
| مشارکت اجتماعی | 58/ 4 | رتبه هشتم | |
| همکاری | 48/ 4 | رتبه نهم | |
| آداب‌ورسوم | 94/ 2 | رتبه دهم | |
| اعتماد اجتماعی | میزان تحصیلات | 80/ 4 | رتبه اول |
| رضایت از زندگی | 47/ 4 | رتبه دوم | |
| صداقت | 32/ 4 | رتبه سوم | |
| احترام | 16/ 4 | رتبه چهارم | |
| احساس مسئولیت | 87/ 3 | رتبه پنجم | |
| خلاقیت | 22/ 3 | رتبه ششم | |
| میزان ارتباطات | 16/ 3 | رتبه هفتم |
بر اساس جدول فوق مؤلفه‌های تاب‌آوری اولویت‌بندی شده است که بالاترین اولویت مربوط به امنیت اجتماعی و کمترین اولویت مربوط به آداب‌ورسوم است. همچنین در اولویت‌بندی مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی، بالاترین اولویتها به ترتیب، میزان تحصیلات، رضایت از زندگی و صداقت هستند و کمترین اولویت مربوط به میزان ارتباطات است. درنتیجه نقش تاب‌آوری اجتماعی در اعتماد اجتماعی به ترتیب با ضریب رگرسیونی استاندارد شده 32 درصد و هر دو با سطح معناداری کمتر از 1 درصد تأثیر مثبت و معنادار و در یک راستا قرار دارند. طبق نتایج پژوهش رابطه تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی مستقیم و همسو است. بالاتر رفتن تاب‌آوری باعث افزایش اعتماد اجتماعی می‌شود.
بحث
اعتماد اجتماعی تأثیر باورهای افراد از درک رفتار یکدیگر است و هرچه میزان این درک و اعتماد بین یک جامعه افزایش یابد آن جامعه به‌سوی پایداری و تاب‌آوری پیش خواهد رفت؛ بنابراین با توجه به نتایجی که از این تحقیق حاصل شد می‌توان عنوان کرد که میزان اعتماد اجتماعی تأثیر مثبت و قابل‌توجهی در تاب‌آوری اجتماعی دارد. این موضوع در بیان و یافته‌های مهدی قربانی و همکارانش (2015) از نتایج قابل‌توجه است و با نتایج این پژوهش همسویی و خوانایی دارد.
در همین راستا فرانچسکو هرروس معتقد است که دولت می‌تواند تأثیر مثبتی بر توسعه اعتماد اجتماعی داشته باشد و به همین منظور فراهم آوردن سازوکارهای نظری را برای رابطه بین دولت و اعتماد در جامعه را پیشنهاد می‌دهد و ادامه می‌دهد که در صورت افزایش و مفید بودن این ارتباط سطح مشارکت عمومی نیز ارتقا خواهد یافت.
مویز (2021) نیز معتقد است که چهار عامل فردی شامل از دست دادن شغل، روابط اجتماعی، درآمد و اعتماد به نهادهای سیاسی در کاهش اعتماد اجتماعی نقش به سزایی دارد. لوییس و همکارانش (1985) به بررسی اعتماد که شامل ابعاد عاطفی و شناختی می‌شود پرداخته‌اند و نتایج آنها نیز مؤید تحقیق حاضر است. آنها معتقدند که تاب‌آوری اجتماعی زمانی ممکن است که اعتماد اجتماعی نیز برقرار باشد. در رابطه با اعتماد و تاب‌آوری اجتماعی می‌توان به پژوهش لاتکین (2021) مراجعه کرد که در آن به برقراری روابط اجتماعی که منجر به اعتماد اجتماعی و درنهایت بالا رفتن تاب‌آوری می‌شود، اشاره دارد که این امر نیز در تأیید پژوهش فوق است.
بهتاش (2017) در پژوهش خود مشارکت، انسجام، اعتماد اجتماعی و تقویت ارتباطات را از مؤلفه‌هایی می‌داند که در تاب‌آوری اجتماعی تأثیر به سزایی دارند.
در سالهای اخیر با افزایش و فراگیری روزافزون بحرانها و تنشها در همه حوزه‌های زندگی اعم از حوزه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی میزان تاب‌آوری اجتماعی در بنیان جامعه همواره اصلی اساسی و مهم تلقی می‌شود. چراکه هرچه تاب‌آوری اجتماعی در یک مجموعه بیشتر باشد. میزان تحمل و عبور از بحران و آسیب برای آن جامعه آسان‌تر خواهد بود. از همین رو سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان در حوزه‌های مختلف مالی و اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و سایر حوزه‌ها سنجش، اندازه‌گیری و بررسی شاخصهای تاب‌آوری اجتماعی را از مهم‌ترین اقدامات می‌دانند.
بر مبنای همین ضرورت و با توجه به نرخ رشد چشمگیر آسیبهای اجتماعی در کشور، هدف این شد تا با بررسی ادبیات تولیدشده در حوزه تاب‌آوری اولاً با دانش تولیدشده در این حوزه آشنا شویم و به مؤلفه‌های مناسب در تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی دست‌یابیم. لذا در همین راستا پرسشهایی مطرح و فرضیاتی برای آن در نظر گرفته شد. اولین پرسش به ارتباط میان مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی اشاره داشت؛ با این فرض که رابطه معناداری بین مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی وجود دارد. این فرضیه پس از تحلیل داده‌ها اثبات شد و قوی‌ترین مؤلفه امنیت اجتماعی شهروندان بود.
در پرسش دوم اهمیت و وزن مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی مورد سؤال قرار گرفت. فرضیه موجود برای این پرسش تأثیر مستقیم و مثبت شاخصهای اجتماعی در اعتماد اجتماعی بود که در تحلیلهای به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی تأکیدی این فرضیه نیز اثبات شد. بالاترین اولویت در این فرضیه مربوط به میزان تحصیلات با رتبه 80/ 4 و کمترین اولویت مربوط میزان ارتباطات با رتبه 16/ 3 است. نتیجه کلی از این پژوهش مشخص کرد که محله آبکوه شهر مشهد با وجود مشکلات در بافت شهری و کمبود امکانات و عدالت اجتماعی دارای تاب‌آوری اجتماعی است؛ اما برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی این محله پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه می‌شود.
در همین راستا فرانچسکو هرروس معتقد است که دولت می‌تواند تأثیر مثبتی بر توسعه اعتماد اجتماعی داشته باشد و به همین منظور فراهم آوردن سازوکارهای نظری را برای رابطه بین دولت و اعتماد در جامعه را پیشنهاد می‌دهد و ادامه می‌دهد که در صورت افزایش و مفید بودن این ارتباط سطح مشارکت عمومی نیز ارتقا خواهد یافت.
مویز (2021) نیز معتقد است که چهار عامل فردی شامل از دست دادن شغل، روابط اجتماعی، درآمد و اعتماد به نهادهای سیاسی در کاهش اعتماد اجتماعی نقش به سزایی دارد. لوییس و همکارانش (1985) به بررسی اعتماد که شامل ابعاد عاطفی و شناختی می‌شود پرداخته‌اند و نتایج آنها نیز مؤید تحقیق حاضر است. آنها معتقدند که تاب‌آوری اجتماعی زمانی ممکن است که اعتماد اجتماعی نیز برقرار باشد. در رابطه با اعتماد و تاب‌آوری اجتماعی می‌توان به پژوهش لاتکین (2021) مراجعه کرد که در آن به برقراری روابط اجتماعی که منجر به اعتماد اجتماعی و درنهایت بالا رفتن تاب‌آوری می‌شود، اشاره دارد که این امر نیز در تأیید پژوهش فوق است.
بهتاش (2017) در پژوهش خود مشارکت، انسجام، اعتماد اجتماعی و تقویت ارتباطات را از مؤلفه‌هایی می‌داند که در تاب‌آوری اجتماعی تأثیر به سزایی دارند.
در سالهای اخیر با افزایش و فراگیری روزافزون بحرانها و تنشها در همه حوزه‌های زندگی اعم از حوزه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی میزان تاب‌آوری اجتماعی در بنیان جامعه همواره اصلی اساسی و مهم تلقی می‌شود. چراکه هرچه تاب‌آوری اجتماعی در یک مجموعه بیشتر باشد. میزان تحمل و عبور از بحران و آسیب برای آن جامعه آسان‌تر خواهد بود. از همین رو سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان در حوزه‌های مختلف مالی و اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و سایر حوزه‌ها سنجش، اندازه‌گیری و بررسی شاخصهای تاب‌آوری اجتماعی را از مهم‌ترین اقدامات می‌دانند.
بر مبنای همین ضرورت و با توجه به نرخ رشد چشمگیر آسیبهای اجتماعی در کشور، هدف این شد تا با بررسی ادبیات تولیدشده در حوزه تاب‌آوری اولاً با دانش تولیدشده در این حوزه آشنا شویم و به مؤلفه‌های مناسب در تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی دست‌یابیم. لذا در همین راستا پرسشهایی مطرح و فرضیاتی برای آن در نظر گرفته شد. اولین پرسش به ارتباط میان مؤلفه‌های اجتماعی تاب‌آوری در افزایش اعتماد اجتماعی اشاره داشت؛ با این فرض که رابطه معناداری بین مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی و اعتماد اجتماعی وجود دارد. این فرضیه پس از تحلیل داده‌ها اثبات شد و قوی‌ترین مؤلفه امنیت اجتماعی شهروندان بود.
در پرسش دوم اهمیت و وزن مؤلفه‌های اعتماد اجتماعی مورد سؤال قرار گرفت. فرضیه موجود برای این پرسش تأثیر مستقیم و مثبت شاخصهای اجتماعی در اعتماد اجتماعی بود که در تحلیلهای به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی تأکیدی این فرضیه نیز اثبات شد. بالاترین اولویت در این فرضیه مربوط به میزان تحصیلات با رتبه 80/ 4 و کمترین اولویت مربوط میزان ارتباطات با رتبه 16/ 3 است. نتیجه کلی از این پژوهش مشخص کرد که محله آبکوه شهر مشهد با وجود مشکلات در بافت شهری و کمبود امکانات و عدالت اجتماعی دارای تاب‌آوری اجتماعی است؛ اما برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی این محله پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه می‌شود.
راهکارهای اجرایی برای ارتقای تاب‌آوری و اعتماد اجتماعی در محله آبکوه
| حوزه | اولویت‌بندی راهکارهای اجرایی |
| امنیت اجتماعی | افزایش حس امنیت افراد در محله با استفاده از طراحیهای شهری، توجه و احترام به عقاید و ارزشهای گروههای قومی و مذهبی برای افزایش امنیت جمعی و گروهی محله، حفظ روشنایی خیابانهای داخل محله |
| مشارکت اجتماعی و میزان ارتباطات | ایجاد طرحهای تشویقی برای افزایش مشارکت اهالی محله، افزایش سطح مشارکت مردمی در محله برای رفع مشکلات محله |
| ظرفیت سازگاری | طراحی و ایجاد خوانایی در بافت درون محله |
| حضور پذیری و حس تعلق مکانی | افزایش حس تعلق شهروندان نسبت به محله آبکوه با استفاده از نمادسازیها و طراحیهای شهری برگزاری جشنها، برنامه‌های محلی برای افزایش حضورپذیری |
| تعاملات اجتماعی | اجرای طرحهای مهارتی و نحوه واکنش و رفتار مناسب برای افزایش اعتماد اجتماعی ایجاد فضاهای مناسب شهری برای افزایش تعاملات ایجاد و تشویق به شرکت در نهادهای مردمی و انجمنهای داوطلبانه، اتحادیه‌ها و فضاهای فرهنگی و ورزشی برای افزایش تعاملات اجتماعی |
| میزان خدمات سلامت | افزایش مراکز خدمات درمانی در سطح محله ایجاد قرارگاههای محلی برای کمک‌رسانی به افراد سالمند محله و رفع نیازهای آنان |
| احساس مسئولیت | پی‌ریزی و ایجاد برنامه‌های تفریحی و سرگرمی برای جلب اعتماد عمومی بین جوانان محله |
| خلاقیت | بهره‌گیری از نظرات و خلاقیت افراد محل برای افزایش نشاط فضای شهری استفاده از دانش، خلاقیت و ابتکار به‌منظور فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی در محله |
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
نویسندگان مشارکت مؤثر در این مقاله داشته‌اند.
منابع مالی
هیچ‌گونه حمایت مالی برای انتشار این مقاله از هیچ نهاد و سازمانی دریافت نشده است.
تعارض منافع
در انجام مطالعه حاضر نویسندگان هیچ‌گونه تضاد منافعی نداشته‌اند.
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله علاوه بر رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای، همه حقوق مرتبط با منافع مورد استناد رعایت شده و منابع با دقت بیان شده‌اند.
منابع و مأخذ
Adger, W.N. (2000). Social and ecological resilience: Are they related. Progress in Human Geography ,24(3), 347-364.
Behtash, F. (2016), The role and position of social resilience in the whole concept of resilience, 8th International Conference on Comprehensive Crisis (In Persian).
Beilin, R. & Wilkinson, C. (2015). Introduction: governing for urban resilience. Urban Studies JournalLimited, 9 (2), 38-51
Brandt, M.J., Wetherell, G.,Henry, P.J.(2015) Changes in income predict change in social trust: a longitudinal analysis. Polit. Psychol, 36, 761–768
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia,N., &Vella., S (2008). Economic Vulnerability and Resilience. concepts and measurements. United Nations University,55, 1-23
Cutter, S. (2008). Community and regional resilience: Perspectives from hazards disasters and emergency management, Community and Regional Resilience Initiative. CARRI Research Report, 1, 1-19
Ghorbani, Mehdi et al. (2015), Analysis and evaluation of social capital in order to strengthen the resilience of local communities and sustainable management of the study area: South Khorasan Province, Project (RFLDL), Rangeland and Watershed Management, Iranian Journal of Natural Resources, 68(3), 625-645. (In Persian).
Harvey, D.,(2003). Social justice and the city. Book,1, 1-400
Heidarabadi, A., Sarukhani, B., &Valadbigi, A.(2012). A Study of the Types of Social Trust and the Elements Influencing It:The Case of the Iranian Northern Town of Sari. Asian Social Science,8(1), 183-193. (In Persian).
Karholm, M. Nylund, K., & Delafunte,P.P (2014). Spatil resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban retail areas. Citis, 36, 107-14
Kazemi, Zahra. (2014). The relationship between social trust and social identity among the youth of Tehran, Faculty of Social and Economic Sciences, Al-Zahra University, M.Sc. Thesis, Sociology. (In Persian).
Keck, M., & Sakdapolrak, P. (2013) “What is social resilience? Lessons learned and ways forward. journal article, 1(67), 5-19
Khalili Ardakani, M. A. (2016), Social Trust and Related Factors: A Survey of Youth Survey in Mashhad, Social Sciences Quarterly, 26 ( 76), 111-144. (In Persian).
Klein, R.J., & Thomalla, F. (2003). Resilience to natural hazards: how useful is this concept Environmental Hazards, 5(2),35-45
Latkin, C. A., Dayton, L.Grace,Yi., Konstantopoulos, A., & Boodram, B. (2021). Trust in a COVID-19 vaccine in the U.S.: A social-ecological perspective. journal Social Science & Medicine 270, 24(2), 1-9.
Laurence, J (2015). (Dis) placing trust: the long-term effects of job displacement on generalised trust over the adult lifecourse. Social Science Researc, 50, 46-59
Leeuw, Van der.S.E. Leygonie, C.A. (2000). A long term perspective on resilience in socio natural systems. Paper presented at the workshop on System shocks-system resilience, Sweden, Abisko, 22-26.
Lewis, D., & Weigert, A. (1985). Trust as a Social Reality. journal article, 63(4), 967-985.
Mewes, J. F., Malcolm,G., Giuseppe, N., & Wu Cary, W.R. (2021), Experiences matter: A longitudinal study of individual-level, sources of declining social trust in the United States. journal Elsevier, 95, 1-14.
Mirarazgar, M. (2015). The role of resilience in relation to relative resistance to dangerous social experiences. Journal of Management Engineering, 8(63), 16-22. (In Persian).
Mohammadpour Lima, N. (2016). Physical and social resilience of residential areas of historical context: a case study of Tehran 12, Journal of New Attitudes in Human Geography, 12(2), 97-116. (In Persian).
Mubaraki, Omid., Lalepour, M., & Afzali Group., Z.(2017). Evaluation and analysis of dimensions and components of resilience of Kerman city. Journal Geography and Development,15(47), 89-104.
Norris, F. H., Stevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche, K.F., & Pfefferbaum, R.L. (2008) Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness. Am J Community Psychol, 41, 127–150
Paton, D. & Johnston, D. (2006). Disaster resilience: An integrated approach. Springfield, IL: Charles C. Thomas, Book,105-124.
Pelling, M. (2003). The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. London, Earthscan. Book, 29-60.
Pendall, R., Foster, K.A. & Cowell, M. (2007). Resilience and regions: Building understanding of the metaphor. University of CaliforniaPlatt,1-24
Rafiyan, M., Rezaei, Mo. R., Askar,A., & Pious., A.shyan,s. (2012). Conceptual explanation of resilience and its indexing in community-based disaster management (CBDM). Publication: Space planning and preparation,15(4), 19-44. (In Persian).
Rezai M.R.(2013). Evaluation of the economic and institutional resilience of urban communities against natural disasters, a case study: earthquake in the neighborhoods of Tehran. Publication: Crisis Management. JournalCrisis Management,2(3), 25-36
Rothstein, B., and D. Stolle. (2008). The State and Social Capital: A Theory of Generalized Trust. Comparative Politics, 40(4), 441-459
Sam Aram, E, Mansoori, S. (2017). Explaining and examining the concept of social resilience and analytical evaluation of its measurement indicators, Quarterly Journal of Welfare Planning and Social Development, 8(32), 1-31 (In Persian).
Sharifi, A. (2020), Urban Resilience Assessment: Mapping Knowledge Structure and Trends. Sustainability,12(15), 2-18. (In Persian).
Shaw, D., Scully, J., &Hart, T. (2014). The paradox of social resilience: How cognitive strategies and coping mechanisms attenuate and accentuate resilience. Global Environmental Change, 25(3), 194-203
Zeinabadi, M. (2008), Theories and theories related to social trust in society, Social Trust Research Paper, Strategic Research Institute. (In Persian).
Behtash, F. (2016), The role and position of social resilience in the whole concept of resilience, 8th International Conference on Comprehensive Crisis (In Persian).
Beilin, R. & Wilkinson, C. (2015). Introduction: governing for urban resilience. Urban Studies JournalLimited, 9 (2), 38-51
Brandt, M.J., Wetherell, G.,Henry, P.J.(2015) Changes in income predict change in social trust: a longitudinal analysis. Polit. Psychol, 36, 761–768
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia,N., &Vella., S (2008). Economic Vulnerability and Resilience. concepts and measurements. United Nations University,55, 1-23
Cutter, S. (2008). Community and regional resilience: Perspectives from hazards disasters and emergency management, Community and Regional Resilience Initiative. CARRI Research Report, 1, 1-19
Ghorbani, Mehdi et al. (2015), Analysis and evaluation of social capital in order to strengthen the resilience of local communities and sustainable management of the study area: South Khorasan Province, Project (RFLDL), Rangeland and Watershed Management, Iranian Journal of Natural Resources, 68(3), 625-645. (In Persian).
Harvey, D.,(2003). Social justice and the city. Book,1, 1-400
Heidarabadi, A., Sarukhani, B., &Valadbigi, A.(2012). A Study of the Types of Social Trust and the Elements Influencing It:The Case of the Iranian Northern Town of Sari. Asian Social Science,8(1), 183-193. (In Persian).
Karholm, M. Nylund, K., & Delafunte,P.P (2014). Spatil resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban retail areas. Citis, 36, 107-14
Kazemi, Zahra. (2014). The relationship between social trust and social identity among the youth of Tehran, Faculty of Social and Economic Sciences, Al-Zahra University, M.Sc. Thesis, Sociology. (In Persian).
Keck, M., & Sakdapolrak, P. (2013) “What is social resilience? Lessons learned and ways forward. journal article, 1(67), 5-19
Khalili Ardakani, M. A. (2016), Social Trust and Related Factors: A Survey of Youth Survey in Mashhad, Social Sciences Quarterly, 26 ( 76), 111-144. (In Persian).
Klein, R.J., & Thomalla, F. (2003). Resilience to natural hazards: how useful is this concept Environmental Hazards, 5(2),35-45
Latkin, C. A., Dayton, L.Grace,Yi., Konstantopoulos, A., & Boodram, B. (2021). Trust in a COVID-19 vaccine in the U.S.: A social-ecological perspective. journal Social Science & Medicine 270, 24(2), 1-9.
Laurence, J (2015). (Dis) placing trust: the long-term effects of job displacement on generalised trust over the adult lifecourse. Social Science Researc, 50, 46-59
Leeuw, Van der.S.E. Leygonie, C.A. (2000). A long term perspective on resilience in socio natural systems. Paper presented at the workshop on System shocks-system resilience, Sweden, Abisko, 22-26.
Lewis, D., & Weigert, A. (1985). Trust as a Social Reality. journal article, 63(4), 967-985.
Mewes, J. F., Malcolm,G., Giuseppe, N., & Wu Cary, W.R. (2021), Experiences matter: A longitudinal study of individual-level, sources of declining social trust in the United States. journal Elsevier, 95, 1-14.
Mirarazgar, M. (2015). The role of resilience in relation to relative resistance to dangerous social experiences. Journal of Management Engineering, 8(63), 16-22. (In Persian).
Mohammadpour Lima, N. (2016). Physical and social resilience of residential areas of historical context: a case study of Tehran 12, Journal of New Attitudes in Human Geography, 12(2), 97-116. (In Persian).
Mubaraki, Omid., Lalepour, M., & Afzali Group., Z.(2017). Evaluation and analysis of dimensions and components of resilience of Kerman city. Journal Geography and Development,15(47), 89-104.
Norris, F. H., Stevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche, K.F., & Pfefferbaum, R.L. (2008) Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness. Am J Community Psychol, 41, 127–150
Paton, D. & Johnston, D. (2006). Disaster resilience: An integrated approach. Springfield, IL: Charles C. Thomas, Book,105-124.
Pelling, M. (2003). The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. London, Earthscan. Book, 29-60.
Pendall, R., Foster, K.A. & Cowell, M. (2007). Resilience and regions: Building understanding of the metaphor. University of CaliforniaPlatt,1-24
Rafiyan, M., Rezaei, Mo. R., Askar,A., & Pious., A.shyan,s. (2012). Conceptual explanation of resilience and its indexing in community-based disaster management (CBDM). Publication: Space planning and preparation,15(4), 19-44. (In Persian).
Rezai M.R.(2013). Evaluation of the economic and institutional resilience of urban communities against natural disasters, a case study: earthquake in the neighborhoods of Tehran. Publication: Crisis Management. JournalCrisis Management,2(3), 25-36
Rothstein, B., and D. Stolle. (2008). The State and Social Capital: A Theory of Generalized Trust. Comparative Politics, 40(4), 441-459
Sam Aram, E, Mansoori, S. (2017). Explaining and examining the concept of social resilience and analytical evaluation of its measurement indicators, Quarterly Journal of Welfare Planning and Social Development, 8(32), 1-31 (In Persian).
Sharifi, A. (2020), Urban Resilience Assessment: Mapping Knowledge Structure and Trends. Sustainability,12(15), 2-18. (In Persian).
Shaw, D., Scully, J., &Hart, T. (2014). The paradox of social resilience: How cognitive strategies and coping mechanisms attenuate and accentuate resilience. Global Environmental Change, 25(3), 194-203
Zeinabadi, M. (2008), Theories and theories related to social trust in society, Social Trust Research Paper, Strategic Research Institute. (In Persian).
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
اعتماد اجتماعی
دریافت: 1400/9/1 | پذیرش: 1402/7/29 | انتشار: 1402/9/6
دریافت: 1400/9/1 | پذیرش: 1402/7/29 | انتشار: 1402/9/6
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
