دوره 22، شماره 85 - ( 5-1401 )
جلد 22 شماره 85 صفحات 79-49 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
mostafapour V, nikoogoftar M, changi J. (2022). The Analysis of the College Students Lived Experience of the Consequences of Quarantine during Covid-19 Pandemic. refahj. 22(85), 49-79.
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3963-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3963-fa.html
مصطفی پور وحید، نیکوگفتار منصوره، چنگی جواد. تجارب زیسته دانشجویان از پیامدهای قرنطینه خانگی در همه‌گیری کووید-19 رفاه اجتماعی 1401; 22 (85) :79-49
متن کامل [PDF 528 kb]
(886 دریافت)
| چکیده (HTML) (1966 مشاهده)
متن کامل: (82 مشاهده)
مقدمه
یکی از بیماریهای نوپدید و نوظهور عصر حاضر، کووید-19[1]، ویروسی از خانواده کروناویروسها است. کووید-19 متعلق به همان گروه کروناویروسهایی است که قبلاً به‌عنوان سندرم تنفسی حاد و سندرم تنفسی خاورمیانه شناخته می‌شد که باعث دو مورد از همه‌گیریهای شدیدتر در سالهای اخیر شده است. اولین مورد ناشی از کووید-19 در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ در کشور چین شناسایی شد و در ۲3 ژانویه ۲۰۲0 اعلام حصر خانگی[2] شد (سهرابی و همکاران[3]، 2020). اگرچه منشأ دقیق کووید-19 تا به امروز ناشناخته است، اما اولین موارد گزارش‌شده همه مربوط به بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی در منطقه‌ای در جنوب چین بود که در آن حیوانات وحشی (مانند خفاشها) به‌طور غیرقانونی فروخته می‌شدند (هانگ و همکاران[4]، 2020؛ لی و همکاران[5]،2020؛ چن و همکاران[6]،2020).
همچنین همانند سندرم تنفسی حاد و سندرم تنفسی خاورمیانه اعتقاد بر این است که این ویروس نیز دارای منشأ زونایی است، اما ممکن است از طریق مجاری تنفسی، از طریق تماس مستقیم و احتمالاً از طریق اکتریای بیماران که ممکن است ویروس زنده باشد نیز منتقل شود (باستی و همکاران[7]، 2020). درواقع پیش‌بینی‌ناپذیر بودن وضعیت، نبود درمان قطعی، عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و انتقال سریع بیماری انسان به انسان از مهم‌ترین دلایل نگرانی در بیشتر مردم جهان است (هانگ و همکاران[8]، 2020).
از طرفی کووید- 19 را نمی‌توان صرفاً به‌عنوان امری بهداشتی قلمداد کرد و آن را به مسئله‌ای پزشکی تقلیل داد بلکه باید به این بیماری به‌عنوان یک واقعیت روانی- اجتماعی نگریست و با شناسایی ابعاد مختلف فرهنگی، روان‌شناختی، سیاسی و اجتماعی اقدام به تهیه راهنماها و پروتکلهای مناسب کرد. هم‌زمان با شیوع کرونا در کشور ایران، در جامعه ما نیز به‌مانند بسیاری از کشورها، روایتهای فردی و کلان مختلفی راجع به این بیماری به وجود آمد که کشور را با چالشهای بزرگ دینی، اقتصادی، سیاسی و سلامتی مواجه کرد و در ادامه جامعه به سمت وضعیت تعلیق رفت. به‌تدریج نهادهای جامعه هرکدام بعد از دیگری برای جلوگیری از شیوع این بیماری به سمت تعطیلی رفتند. شیوع ویروس کرونا عملاً به یک بحران اجتماعی بدل شده است که نه‌تنها بدنها و بهداشت ما را درگیر کرده، بلکه پیامدهای بسیار جدی‌ای برای فرهنگ، دین، سیاست، سلامت روانی و اقتصاد ایران و جهان داشته و دارد و باید آن را به‌مثابه یک بحران اجتماعی در نظر گرفت.
علاوه بر این یکی از مهم‌ترین چالشهای پیش رو در همه‌گیری این بیماری در کشور ما، مربوط به قرنطینه و مشکلات و نگرانیهای پیرامون آن است. حصر خانگی یکی از چندین ابزار و روشهای جلوگیری از گسترش بیماریهای عفونی در کنار سایر روشها (مثل فاصله‌گذاری اجتماعی، جلوگیری از اجتماعات و بستن مدارس و دانشگاهها) است. کلمه قرنطینه برای اولین بار در سال 1127 در ونیز ایتالیا در مورد جذام مورداستفاده قرار گرفت (نیومن و شات[9]، 2012). قرنطینه به معنای جدایی و محدودکردن حرکت افرادی است که به‌طور بالقوه در معرض یک بیماری مسری قرارگرفته‌اند تا از بیمارنبودن آنها اطمینان حاصل کنند و بدین صورت خطر ابتلاء دیگران را کاهش دهند (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری،2020).
قرنطینه اغلب برای کسانی که آن را تجربه می‌کنند تجربه ناخوشایندی است. جدایی از عزیزان، از دست دادن آزادی، اطمینان‌نداشتن نسبت به وضعیت بیماری، مشکلات اقتصادی و شغلی، مشکلات مذهبی و... می‌تواند باعث به وجود آمدن دغدغه‌های زیادی برای افراد شود؛ بنابراین منافع بالقوه قرنطینه اجباری برای جلوگیری از شیوع بیماری، باید در برابر سایر هزینه‌های احتمالی آن (روان‌شناختی، اقتصادی، مذهبی، سلامتی) درنظر گرفته شود (روبین و وسلی[10]، 2020).
در راستای مسائل مطرح‌شده، نتایج پژوهشها گویای این است که تعطیلی مدارس و دانشگاهها و قرنطینه خانگی به دلیل شیوع بیماری عفونی و مسری مانند کووید-19 اثرات مختلفی را روی کودکان و نوجوانان و دانشجویان دارد (وانگ و همکاران[11]، 2020؛ اسپرانگ و سیلمن، 2013). بر اساس نتایج تحقیقی که در طی همه‌گیری آنفلوانزا در سال 2009 در کشور چین انجام شده است، حدود 2 درصد از دانشجویان دانشگاه نشانه‌هایی از اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند (یو و همکاران[12]،2011). بر اساس تحقیقی که در کشور چین روی بیش از 7000 دانشجو در طی انتشار کووید-19 انجام شده نتایج حاکی از آن است که حدود 9/24 درصد دانشجویان اضطراب را تجربه کرده‌اند. از این میان حدود 9 درصد افراد علائم اضطراب شدید و مابقی اضطراب ملایم را گزارش داده‌اند. از مهم‌ترین دلایل ایجاد اضطراب در بین دانشجویان، نگرانی از تأثیر ویروس کووید-19 روی آینده تحصیلی، وضیعت شغلی آینده و کاهش ارتباطات اجتماعی است. همچنین عامل اضطراب در برخی از دانشجویان ممکن است مشکل در تأمین شهریه دانشگاه به دلیل از دست دادن منابع مالی ناشی از بیکاری و از دست دادن شغل افراد باشد. همچنین ابتلاء خویشاوندان و آشنایان به بیماری کووید-19 از دیگر عوامل بروز اضطراب در بین دانشجویان است (کائو و همکاران[13]،2020؛ فاکاری و سیمبار[14]،2020). سایر پژوهشهای مربوط به قرنطینه و مطالعه اثرات روان‌شناختی مربوط به آن همگی شیوع بالای نشانه‌های رنج روان‌شناختی این بیماری را گزارش داده‌اند. برای مثال اختلالات عاطفی (یون و همکاران[15]، 2016)، افسردگی (هاوریلاک و همکاران[16]، 2004)، استرس (دی جیووانی و همکاران[17]، 2004)، خلق پایین، بی‌قراری و بی‌خوابی (لی و همکاران[18]، 2005؛ دسلا و همکاران[19]، 2017) و خشم (ماریانوویچ و همکاران[20]، 2007؛ کالئو و همکاران[21]، 2018) در افرادی که در قرنطینه بودند نشان داده شده است.
پژوهشهای کیفی دیگری طیفی از نشانه‌های روان‌شناختی متفاوتی را در دوران قرنطینه گزارش کرده است؛ مثل گیجی (براناک و همکاران[22]، 2013)، ترس (دی جیوانی و همکاران، 2004)، سوگ[23] (وانگ و همکاران[24]، 2011) و رشد رفتارهای وسواسی فکری و عملی درباره بیماری (خدابخشی، 2020؛ بروک و همکاران،2020). در برخی از پژوهشها به عوامل استرس‌زا نیز در طول دوران قرنطینه اشاره شده است. یکی از این عوامل استرس‌زا ترس از عفونت است. در هشت پژوهش، افراد ترس از بیماری را درباره خودشان و دیگران گزارش دادند (بای و همکاران، 2004؛ کاوا و همکاران[25]، 2005؛ دسلا و همکاران، 2017؛ هاوریلاک و همکاران، 2004؛ یئونگ و همکاران[26]، 2016؛ ماندر و همکاران[27]، 2003 و رینولدز و همکاران[28]، 2008).
از پژوهشهای داخل ایران که به بررسی آثار قرنطینه روی افراد در زمان شیوع کووید-19 انجام گرفته است می‌توان به پژوهش گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اشاره کرد و نتایج پژوهش نشان داد که ترس و نگرانی از بیماری (9/ 56 درصد) و کاهش درآمد (3/54 درصد) اصلی‌ترین نگرانی و مشکلات افراد در شرایط بیماری و قرنطینه بوده است. بعد از این دو به ترتیب مشکل پرداخت قسط (4/43 درصد)، وسواسی‌شدن (4/38 درصد)، از دست دادن شغل (27 درصد)، افسردگی (6/22 درصد) و دعوا و اختلاف بین اعضای خانواده (16 درصد) از دیگر مشکلات و نگرانیهای پاسخگویان بوده است (گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 2020). همچنین نتایج پژوهش مظلوم‌زاده و همکاران (2021) نشان داد که اضطراب کرونا و دشواری تنظیم هیجان اثر مستقیم و معناداری بر اضطراب سلامتی دارد و همچنین دشواری تنظیم هیجان نقش میانجی را در بین اضطراب کرونا و اضطراب سلامتی دارد.
در پژوهش شهامتی‌نژاد (2021)، رابطه اضطراب سلامت و تنظیم هیجان با شایعه در شبکه اجتماعی در زمان کرونا بررسی شد که نتایج نشان داد که متغیر اضطراب سلامت به‌صورت مثبت و معنادار شایعه را پیش‌بینی می‌کند. همچنین متغیر تمرکز مثبت مجدد و برنامه‌ریزی به‌صورت منفی و معنادار شایعه را پیش‌بینی می‌کند.
بر اساس نتایج پژوهش امیدیان و اسماعیل‌پور (2020) می‌توان گفت حمایت اجتماعی دانشجویان با مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و سرمایه روان‌شناختی قابل پیش‌بینی است و دارای تلویحات کاربردی در تهیه مداخله‌های در بحران در زمان شیوع بیماری کرونا و بعد از آن است. در نتایج پژوهش دیگری دلاور و شکوهی (2020) نشان دادند که در دوران همه‌گیری کووید- 19 دانشجویان در شادکامی وضعیت خوب و در مقیاس رضایت از زندگی در وضعیت متوسط به بالا قرار دارند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین جنسیت و مقطع تحصیلی مختلف با شادکامی و رضایت از زندگی وجود ندارد و تنها در مؤلفه انرژی مثبت در شادکامی این رابطه معنادار شده است؛ یعنی میزان انرژی مثبت در دختران بیشتر از پسران است.
با توجه به نتایج پژوهشهای مختلف انجام‌شده در مورد اثرات و ابعاد قرنطینه در زمان شیوع بیماریهای همه‌گیر که طیف وسیعی از این پژوهشها مربوط به کارکنان حوزه سلامت و بهداشت و درمان است و از طرفی به دلیل نبود پژوهشی داخلی مربوط به اثرات قرنطینه بر دانشجویان، خلأ پژوهشی در این حوزه حس می‌شود. به همین منظور پژوهش حاضر با هدف تحلیل تجارب زیسته دانشجویان درباره پیامدهای قرنطینه خانگی در زمان همه‌گیری کووید-19 با تکیه بر تحلیل روایت‌شناسانه انجام گرفت تا با شناسایی مضامین روایتهای فردی در دوران شیوع این همه‌گیری، بتوان به شناخت هرچه بیشتر مسائل و نگرانیهای مشترک دانشجویان دست پیدا کرد و در آینده اقدامات لازم را برای کاهش هرچه بیشتر دغدغه‌های آنها در کشورمان انجام داد.
روش
برای انجام پژوهش حاضر از روش کیفی استفاده شد. راهبرد کیفی مورداستفاده در این پژوهش تکنیک تحلیل روایت[29] بوده است. تحلیل روایت، نوعی از پژوهش کیفی است که مجموعه‌ای از روایتها را به‌عنوان منبع داده‌های خود برمی‌گزیند. پژوهش روایت تنها مفاهیمی را که افراد به تجاربشان می‌دهند و یا روشی را که مردم از طریق آن قصه زندگی‌شان را بیان می‌کنند، کشف نمی‌کند، بلکه این نکته را روشن می‌کند که چگونه زبان، بازگوکننده و بازتابی از دنیای اجتماعی آدمهاست و هویت اجتماعی و شخصی آنها را نیز شکل می‌دهد (مونهال[30]، 2010).
تکنیک معمول و رایج در گردآوری داده‌های لازم برای تحلیل روایت، مصاحبه است. در این تکنیک بیشتر نوع خاصی از مصاحبه که به مصاحبه روایتی مشهور است، کاربرد دارد. در مصاحبه روایتی از فرد مطلع خواسته می‌شود سرگذشت موضوعی را که خود در آن شرکت داشته و تجربه کرده است فی‌البداهه روایت کند. مصاحبه روایتی، مصاحبه‌ای نیمه ساختاریافته است که با سؤال مولد روایت آغاز می‌شود و برای ترغیب مصاحبه‌شونده به نقل روایت اصلی به کار می‌رود (رایزمن و شولتز[31]،1987).
با توجه به شرایط ویژه، مصاحبه‌های این پژوهش به‌صورت مجازی (تلگرام، واتس‌آپ و اینستاگرام) انجام گرفت. سؤال مولد در این پژوهش این بود: «آیا می‌توانید به من بگویید قرنطینه خانگی چه مفهومی برای شما دارد؟» و مصاحبه با این سؤال باز ادامه پیدا کرد: «آیا می‌توانید به من بگویید در دوران قرنطینه چه تجربیاتی داشتید و دغدغه و نگرانیهای اصلی‌تان چه بوده است؟». در پژوهش حاضر برای تحلیل داده‌های پژوهش از روش تحلیل مضمونی براون و کلارک[32] (2006) استفاده شده است.
تحلیل مضمون، روشی برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده‌های کیفی است. این روش، فرایندی برای تحلیل داده‌های متنی است و داده‌های پراکنده و متنوع را به داده‌هایی غنی و تفصیلی تبدیل می‌کند (براون و کلارک، 2006). تحلیل مضمون برای ما این امکان را فراهم می‌کند که مضمونهای مستخرج از مجموعه داده‌ها را ببینیم و با استفاده از یک دیدگاه پنهان بتوانیم ایده‌های اصلی و اساسی را شناسایی و بررسی کنیم. پس از پیاده‌کردن متن مصاحبه‌ها، مصاحبه‌ها برای بار اول خوانده می‌شود و کدگذاری برای یافتن بخشهای اصلی و عناصر ساختاری مربوط به هر متن انجام می‌شود. سپس متنهای مصاحبه توسط پژوهشگر بازنویسی و طبقات اصلی آن استخراج می‌شود. سپس تحلیل موضوعی استقرایی، به‌منظور یافتن طبقه اصلی و زیرمضمونها در متن هر مصاحبه صورت می‌گیرد (مورس و فیلد[33]، 1995).
کدگذاری کلمات و مفاهیم مورداستفاده در مصاحبه که به‌صورت معمول توسط شرکت‌کنندگان مورداستفاده قرارگرفته است، پژوهشگر را در شناخت الگوها، تشابه و عدم همخوانی مصاحبه‌ها یاری می‌کند (مورس، 1994). مضمونها الگوهایی هستند که از تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پدیدار شده و برای توصیف یک پدیده به کار می‌روند و با سؤال پژوهش در ارتباط هستند. هر مضمونی از چند واحد یا زیرمجموعه به نام زیرمضمون تشکیل شده است (براون و کلارک، 2006). در پژوهش کیفی، نمونه‌برداری معمولاً بر اساس موضوع موردپژوهش انتخاب می‌شود و نه برای تعمیم‌دادن نتایج؛ بنابراین نمونه انتخاب‌شده باید متناسب و شامل شرکت‌کنندگانی باشد که به بهترین وجه، نشان‌دهنده دانش موضوع تحقیق باشند (ساتو و همکاران[34]، 2014).
در این پژوهش از نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده است، به این معنی که افرادی برای بررسی انتخاب شده‌اند که بیشترین آگاهی را درزمینه پدیده موردمطالعه در اختیار ما قرار می‌دهند. پژوهشگر با افرادی که درزمینه موضوع پژوهش مطلع بودند مصاحبه روایتی انجام داد (نیومن[35]، 2000). معیارهای ورود به پژوهش حاضر شامل دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی بود که مایل به شرکت در پژوهش بودند و تجربه حداقل 10 روز قرنطینه خانگی را داشتند. برای انتخاب حجم نمونه برای مصاحبه از قاعده و منطق اشباع نظری پیروی شد.
اشباع زمانی اتفاق می‌افتد که پژوهشگر در خلال مصاحبه به این درک و نتیجه برسد که شباهت مفاهیم به‌دست‌آمده زیاد شده است و مفاهیم جدیدی ظهور نمی‌کنند (اشتراوس و کربین[36]، 2013). بر اساس این قاعده، اشباع نظری در این پژوهش طی مصاحبه با 24 نفر حاصل شد. به‌منظور تحقق اعتبار پژوهش، بهترین افراد برای مطالعه انتخاب شدند؛ بهترین شیوه برای مطالعه انتخاب و اطلاعات به‌خوبی اشباع شده بودند. درواقع نظم و دقت به‌عنوان معیار اعتبار و همچنین کفایت داده‌ها به‌خوبی رعایت شده است (ساتو و همکاران، 2014).
همچنین به‌منظور نیل به حداکثر پایایی در این پژوهش، در ضبط و مستندسازی داده‌ها حداکثر دقت لحاظ شده است. در پیاده‌سازی متن مصاحبه‌ها حداکثر دقت لحاظ شده است. به هنگام تفسیر داده‌ها، متون مصاحبه‌ها توسط تیم تحقیق تجزیه‌وتحلیل شده است. همچنین قسمتهایی از متن مصاحبه با کدهای آن و طبقات به‌دست‌آمده به یک نفر ناظر ارسال شد تا صحت تجزیه‌وتحلیل را بررسی کند. بخشهایی از متون مصاحبه‌ها و کدها و طبقات مربوط برای یک استاد و همکار فرستاده شد تا تجزیه‌وتحلیل‌ها را بررسی کند و نظرات اصلاحی خود را بیان کنند. برای رعایت ملاحظات اخلاقی، در آغاز مصاحبه به مصاحبه‌شوندگان درباره هدف پژوهش، روش مصاحبه، اطمینان از محرمانه‌بودن اطلاعات و حق آنها برای شرکت یا عدم شرکت در مطالعه، توضیحات کامل ارائه شد. رضایت آگاهانه از مصاحبه‌شوندگان اخذ شد. زمان و محل مصاحبه نیز با هماهنگی و توافق آنها مشخص شد تا اختلالی در زندگی روزانه آنها رخ ندهد. اصل رازداری و محرمانه‌بودن تمامی اطلاعات در هر مرحله از پژوهش به‌طور دقیق رعایت شد.
یافته‌ها
پس از اخذ مصاحبه با 24 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی و رسیدن به اشباع نظری، پژوهشگران فرایند گردآوری داده‌ها را متوقف کردند. همه مشارکت‌کنندگان در پژوهش در گروه سنی 25 تا 28 سال قرار داشتند و میانگین سنی آنان 26 سال بود. 20 نفر از شرکت‌کنندگان در این پژوهش مرد (83 درصد) و 4 نفر زن (16 درصد) بودند. همچنین تمامی دانشجویان در این پژوهش مجرد بودند. 5 نفر از دانشکده تربیت‌بدنی، 7 نفر از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، 6 نفر از دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 4 نفر از دانشکده مدیریت و حسابداری و 2 نفر از دانشکده اقتصاد در این پژوهش مشارکت داشتند. بعد از بازخوانی مکرر داده‌ها و خواندن داده‌ها به‌صورت فعال توسط پژوهشگران، کدگذاری به‌صورت دستی انجام شد و 4 مضمون اصلی و 11 مضمون فرعی به دست آمد. این مضامین در جدول شماره (1) آورده شده است.
جدول (19 مضمونهای اصلی و فرعی
ترس از بیماری
یکی از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «ترس از بیماری» بود که دارای مضمونهای فرعی سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، ترس از رعایت‌نکردن پروتکلهای بهداشتی، واهمه از انتقال بیماری به دیگران و ترس از ابتلاء اعضای خانواده بود. درواقع آنچه در دوران کرونا برای دانشجویان همواره اضطراب‌زا بود و به‌عنوان اهرمی عقب برنده شناسایی شد، مضمون اصلی ترس از بیماری بود. مضمون ترس از بیماری جدای از پیامدهای آسیب‌زای فردی برای دانشجویان که معمولا با عقب‌ماندگی تحصیلی همراه بود، نگرانی و ترس از دست دادن نزدیکان را هم به عنوان چالشی دیگر در روابط بین فردی به همراه داشت.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، مرد 25 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
خیلی وقتا با کوچک‌ترین نشانه‌ای مثل گلودرد یا سرفه و بی‌حالی استرس شدیدی رو تحمل می‌کردم. حتی خیلی وقتا می‌شد تا صبح نخوابم از ترس بیمارشدن! یعنی علائم خیلی کوچیک و بی‌اهمیت که قبلاً اصلاً بهش توجه نمی‌کردم رو به‌عنوان نشانه‌ای از کرونا تصور می‌کردم.
یکی از مضمونهای استخراج‌شده دیگر ترس از رعایت‌نکردن پروتکلهای بهداشتی بود که مرد 27 ساله در رشته تربیت‌بدنی در ارتباط با آن می‌گوید:
با توجه به اینکه برای جابه‌جایی در شهر از مترو استفاده می‌کردم همیشه مهم‌ترین دغدغه و ترسم ماسک‌نزدن مردم بود و هر وقت با این اتفاق روبه‌رو می‌شدم از ترسم از فردی که ماسک نزده بود دور می‌شدم.
واهمه از انتقال بیماری به دیگران یکی دیگر از مضامین استخراج شده بود. زن 25 ساله در رشته اقتصاد می‌گوید:
استرس شدید و بیشتری درباره ابتلاء یکی از اعضای خانواده و درگیری دائمی ذهن با این پدیده. عذاب وجدان در مورد اینکه شاید رفتار غلط و کم‌توجهی من به اصول بهداشتی باعث ناقل بودنم بشه.
مضمون استخراج‌شده دیگر ترس از ابتلاء اعضای خانواده بود. مرد 27 ساله در رشته حقوق می‌گوید:
در این دوران حساسیت بیشتری به جسمم داشتم. با کوچک‌ترین سرفه و عطسه و بالا و پایین شدن دمای بدنم می‌ترسیدم مبادا آلوده شده‌ام و خانواده‌ام هم مبتلا شوند.
محرومیت و ملال
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «محرومیت و ملال» بود که دارای مضمونهای فرعی بلاتکلیفی در زمان حال، مرگ نزدیکان به دلیل بیماری، نداشتن تفریح، محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی و روزمرگی و اخلال در برنامه معمول زندگی بود. با توجه به محدودیتهای کرونا در دوران قرنطینه خانگی، قشر دانشجویان هم مانند بسیاری از اقشار دیگر همواره از روابط بین فردی درون دانشگاهی و بالطبع عدم تخلیه انرژی در کانال درست عملی و تفریحی محروم بودند. مضمون اصلی محرومیت و ملال ازجمله مضامینی بود که دانشجویان آن را با بلاتکلیفی در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی، تفریحی، روابط بین فردی برابر می‌دانستند.
بلاتکلیفی در زمان حال یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. زن 25 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
یکیش حوصله سربر بودن دوران قرنطینه بود. اینکه توی یه چهاردیواری برای مدت طولانی باشی و بیرون نری، تنهایی و خلوت‌کردن با خود، اینکه ندونی که قراره چی بشه، آخرش چی میشه. به‌هرحال 24 ساعت کسی که خونه باشه، تنهایی و خلوت با خودش خیلی کلافه کننده میشه براش.
یکی دیگر از مضامین به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها مرگ نزدیکان به دلیل بیماری بود. در رابطه با این مفهوم مرد 28 ساله در رشته مدیریت بازرگانی می‌گوید:
فکر می‌کنم دو سال گذشته بدترین سالهای زندگی برای من و دیگران بوده. در کنار سختی و محرومیتهای مختلفی که در دوران کرونا بود مرگ دوستان و عزیزان از بدترین خاطرات این سالها بود.
نداشتن تفریح یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که مرد 25 ساله در رشته تربیت‌بدنی می‌گوید:
از اینکه از نفس‌کشیدن در هوای طبیعی محروم بودم برایم سخت بود و هم اینکه دیگه نمی‌تونم بیرون برم یا کلاس ورزشی برم و اینکه کلا تفریح و مسافرت رفتن خیلی سخت شده واقعاً خسته‌کننده هست.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی، زن 27 ساله در رشته علوم تربیتی می‌گوید:
منظورم از محدودیت و دل‌تنگیهاش اینه که خب طبیعتاً انسان موجودی اجتماعیه و آزادی و رضایتش از اجتماعی بودنش حاصل میشه و وقتی انسان قرنطینه میشه و مجبوره توی فضای بسته‌ای برای مدت طولانی بمونه بسیاری از آزادیها و رضایتش از زندگی محدود میشه. از طرفی ندیدن طولانی‌مدت انسانهایی که دیدنشان به‌نوعی به عادت تبدیل شده بود یا محیط‌هایی که تجسم خاطرات خوب و شیرین بودند به‌نوعی باعث حس دل‌تنگی میشه.
اخلال در برنامه معمول زندگی یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 25 ساله در رشته علوم سیاسی می‌گوید:
کلاً وضعیت زندگی روزمره حداقل برای من و شاید برای خیلیها مختل شده و از حالت عادی گذشته خودش خارج شده و خیلی از کارهای گذشته که روزمره راحت انجام می‌شد دیگه یا انجام نمیشه یا با مراقبت انجام میشه.
تردیدهای فکری و عملی
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «تردیدهای فکری و عملی» بود که دارای مضمونهای فرعی وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران، شست‌وشو و نظافت مداوم، بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا، دغدغه پیوسته ذهنی در مورد کرونا و فکرکردن به مرگ زودرس بود. آنچه از گفتگوی با دانشجویان در مصاحبه‌ها در رابطه با مضمون تردیدهای فکری و عملی برمی‌آمد، گره‌خوردن مضمون اصلی ترس از بیماری با این مضمون بود. درواقع ترس از بیماری موجب محتاطانه و وسواس‌گونه فکرکردن و رفتارکردنهای افراد در روابط فردی و اجتماعی شده بود که مبادا در صورت رعایت‌نکردن عمدی یا سهوی پروتکلهای بهداشتی با پیامدهای سخت حتی مرگ روبه‌رو شوند.
وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 27 ساله در رشته حسابداری می‌گوید:
واقعاً به خاطر ترس از کرونا و قبل از شروع واکسیناسیون برام خیلی مهم بود که در ارتباط با دیگران و محیطی که کار می‌کنم موارد بهداشتی رعایت بشه چون به خاطر این عدم رعایت یکبار کرونا گرفتم.
یکی دیگر از مضامین به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها شست‌وشو و نظافت مداوم بود. در رابطه با این مفهوم مرد 26 ساله در رشته مدیریت مالی می‌گوید:
توی خونه حرفای اعضای خانواده و اطرافیان که می‌گفتن باید هی دستاتو بشوری، ضدعفونی کنی همه‌جارو، نباید بری بیرون... همین نکات مراقبتی و بهداشتی اینا خیلی استرس می‌داد بهم و استرسمو بیشتر می‌کرد.
بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که زن 25 ساله در رشته مشاوره خانواده می‌گوید:
دیگه گوش‌دادن و پیگیری اخبار مرگ‌ومیر و واکسن و موارد دیگه مربوط به کرونا برام به عادت تبدیل شده و اگر اخبار مربوط به کرونا رو دنبال نکنم انگار یه چیزی کم هست. این مورد مخصوصا تا قبل از اومدن واکسن کرونا خیلی بیشتر بود.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده دغدغه ذهنی پیوسته در مورد کرونا، مرد 25 ساله در رشته علوم ورزشی می‌گوید:
همین فکر و خیالا باعث میشه آدم یه جور استرس داشته باشه، استرس همیشگی، حالا این استرس همیشگی باعث یه جور حالت وسواس‌گونه میشه اینکه همیشه دستاتو بشوری، نظافتو رعایت بکنی، مراقب باشی، اینارم اضافه بکنی استرس و ترس بیشتر میشه.
فکرکردن به مرگ زودرس یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 26 ساله در رشته اقتصاد می‌گوید:
خوب اون اوایلی که کرونا بود و هیچ واکسیناسیونی هم نبود واقعاً فکر می‌کنم یک اضطرابی در مورد مردن به وجود آمده بود و منم واقعاً به این مسئله فکر می‌کردم و مخصوصا که دوران قرنطینه خانگی بیشتر می‌شد.
دغدغه‌های تحصیلی و شغلی
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به دست آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه خانگی، «دغدغه‌های تحصیلی و شغلی» بود که دارای مضمونهای فرعی تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مشکلات مربوط به آموزش از راه دور، از دست دادن فرصتهای شغلی، فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی و از دست دادن مزایای آموزش حضوری بود. مضمون اصلی محرومیت ملال به طور چشم‌گیری در رابطه با مضمون اصلی دغدغه‌های تحصیلی و شغلی ارتباط دارد. درواقع آنچه از مصاحبه با تمامی دانشجویان در دوران کرونا برمی‌آمد، عقب‌ماندگی کمی و کیفی ازلحاظ تحصیلی و شغلی برای آنها بود، زیرا اکثریت دانشجویان اعتقاد داشتند که آموزش از راه دور و نبود زیرساخت لازم ازلحاظ کیفی سطح کلاس و به دنبال آن یادگیری را پایین آورده بود. در همین راستا دانشجویان اعتقاد داشتند، به دلیل محرومیت از ارتباط حضوری، از دریافت تجارب اساتید، همکلاسیها و به‌موقع پیش‌بردن فرآیند انجام پایان‌نامه هم محروم شدند. دیگر دغدغه مهم دانشجویان عقب‌ماندگی از کسب تجربه کاری و راه‌یافتن به بازارکار در دوران قرنطینه خانگی بود.
تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد یکی از مضامین مهم استخراج‌شده از مصاحبه‌ها بود. مرد 28 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
استرس آینده رو داشتم. اینکه آینده درسیم چی میشه؛ پایان‌نامه‌ای که قرار بود کارکنم افتاده عقب. استادام جواب نمیدن. استرس اینو دارم که ترم اضافه مجبور شم بمونم دانشگاه. سنوات بخورم. یه کاری رو تونسته بودم به دست بیارم، این کرونا باعث شد مجبور شم دورکاری کنم و مشکلاتی رو تجربه کنم.
یکی دیگر از مضامین به دست آمده از مصاحبه‌ها مشکلات مربوط به آموزش از راه دور بود. در رابطه با این مفهوم زن 25 ساله در رشته حقوق می‌گوید:
مهم‌ترین مشکل کرونا برای ما دانشجوها آموزش غیرحضوری بود و حالا همین آموزش غیرحضوری هم وقتی درست اجرا نمیشه دوباره وضعیت رو بدتر میکنه. مثلا کلاسها در حد صدا و اونم نصف و نیمه واقعاً بد هست.
از دست دادن فرصتهای شغلی یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که مرد 25 ساله در رشته تکنولوژی آموزشی می‌گوید:
اتفاق دیگه‌ای که برام افتاد تعطیلی دانشگاه بود و به‌تبع اون خوابگاه دانشجویی که خب منو از تهران دور می‌کرد و چون شغل من هم شغلیه که نیاز به رفت‌وآمد در شهر داره، نیاز به دوندگی داره مخصوصاً چون تازه‌کارم و شروع کارم هست و باید دوندگی بیشتری بکنم تا به ثبات شغلی برسم و توی این اوضاع قرنطینه امکانش برای من وجود نداشت و خونه‌نشینی و فکرکردن به اینه تو دو سال دیگه، یه سال دیگه یه ماه دیگه تو از آرزوهات عقب افتادی و از کارت عقب افتادی و امکان پیشرفت کم‌تری برات وجود داره تو حوزه کاریت، خب این یک چیز ناخوشایند برای منه.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی، مرد 28 ساله در رشته علوم سیاسی می‌گوید:
کرونا باعث شده من دانشجو از ارتباط حضوری با همکلاسیها و اساتید محروم بشم و خیلی برام ناراحت‌کننده بود؛ چون خیلی زحمت کشیدم تا دانشگاه علامه ارشد قبول بشم؛ تا بتونم موقعیت حرفه‌ای و کاری پیدا کنم. اما کرونا و نبود آموزش حضوری انگار همه اینا رو ازم گرفت.
از دست دادن مزایای آموزش حضوری یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 25 ساله در رشته مدیریت بازرگانی می‌گوید:
یه چیز دیگه هم که توی قرنطینه بهم استرس می‌داد نمیدونم اسمشو چی بزارم، استرس یا نگرانی این کلاسای مجازی و آموزش آنلاین بود. رشته من NBA هستش و خیلی نیاز به بحث و گفتگو با استاد داره. تو آموزش آنلاین این مشکل خیلی اعصابو خورد می‌کرد؛ و یکی از ناراحتیهام این قضیه بود.
بحث
پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثرات قرنطینه خانگی در همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت و درنهایت منتهی به چهار مضمون اصلی ترس از بیماری، محرومیت و ملال، تردیدهای فکری و عملی و دغدغه‌های تحصیلی و شغلی شد.
در مورد مضمون اصلی ترس از بیماری که با مضامین فرعی سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، ترس از عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی، واهمه از انتقال بیماری به دیگران و ترس از ابتلاء اعضای خانواده همراه بود. یافته‌های مربوط به ترس از بیماری با پژوهشهای دسلا و همکاران (2017)، ماندر، هانتر و وینسنت و همکاران (2003)، رینولدز و همکاران (2008) در خارج از ایران و پژوهش خدابخشی (2020) و پژوهش گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (2020) در ایران همسو است. درواقع ترس از بیماری از مهم‌ترین پیامدهای جسمی و روانی آسیب‌زای مربوط به دوران همه‌گیری کووید- 19 بود و در تبیین یافته‌های به دست آمده مربوط به ترس از بیماری می‌توان گفت بخش اصلی ترس به‌ویژه در افرادی که در قرنطینه خانگی بوده‌اند، برگرفته از عامل اصلی بیرونی یعنی بیماری کووید- 19 بوده است و بخشی مهم دیگر که از عوامل درونی نشئت می‌گرفته است به دلیل ضعفهای روان‌شناختی در فرایند باورها، احساسات و رفتارهای افراد بوجود آمده است.
مضمون اصلی دیگر محرومیت و ملال دارای زیر مضمونهای بلاتکلیفی در زمان حال، مرگ نزدیکان به دلیل بیماری، نداشتن تفریح، محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی و اخلال در برنامه معمول زندگی بود. یافته‌های مربوط به محرومیت و ملال با پژوهشهای براناک میر و همکاران (2013)، کالئو و همکاران (2018)، کاوا و همکاران (2015)، دسلا و همکاران (2017)، هاریلاک و همکاران (2004)، ویلکن، پوردل، گودی و همکاران (2017) و امیدیان و اسماعیل‌پور (2020) همسو بود. در تبیین نتایج به دست آمده آنچه بیش‌ازپیش به چشم می‌آید، نقش موانع ارتباطی با دیگران براثر همه‌گیری کووید- 19 است که منجر به محرومیت از فعالیتهای بالقوه افراد با دیگران و بی‌حسی روان‌شناختی می‌شود. به همین منظور حرکت به سوی ارتباط با دیگران از طرقی همچون استفاده از شبکه‌های مجازی می‌تواند راهبردی پیشگیرانه‌ای برای محرومیت و ملال در دوران همه‌گیری کووید- 19 باشد.
مضمون اصلی بعدی یعنی تردیدهای فکری و عملی دارای زیرمضمونهای وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران، شست‌وشو و نظافت مداوم، بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا، دغدغه ذهنی پیوسته در مورد کرونا و فکرکردن به مرگ زودرس بود. یافته‌های مربوط به وسواسهای فکری-عملی مرتبط با بیماری با پژوهش خدابخشی (2020) و شهامتی‌نژاد (2021) در ایران و پژوهش بروک و همکاران (2020) در خارج از ایران همسو است. در تبیین نتایج به دست آمده در رابطه با تردیدهای فکری و عملی می‌توان گفت که در دوران همه‌گیری کووید-19 هنجارهای مربوط به رفتارها و افکار وسواس‌گونه دچار جابه‌جایی شد و افکار و رفتارهایی که در دوران قبل از همه‌گیری کووید- 19 مانند شست‌وشویی چندباره دست و صورت در طول روز غیرمعمول بود، در دوران همه‌گیری کووید- 19 کاملاً معمولی جلوه داده شده است. درواقع وقوع تردیدهای فکری و عملی برای افرادی که در قرنطینه خانگی بودند، پیامد معمول و به‌بیان‌دیگر پیامد اجتناب‌ناپذیر بیماری کووید- 19 بود.
درنهایت چهارمین مضمون اصلی دغدغه‌های تحصیلی و شغلی دارای زیرمضمونهایی همچون تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مشکلات مربوط به آموزش از راه دور، از دست دادن فرصتهای شغلی، فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی و از دست دادن مزایای آموزش حضوری بود. درنهایت یافته‌های مربوط به مضمون دغدغه‌های تحصیلی و شغلی در نتایج پژوهشهای کائو و همکاران (2020)، فاکاری و سیمبار (2020) در خارج و پژوهش دلاور و شکوهی (2020) در ایران هم اشاره شده است. در تبیین نتایج به دست آمده می‌توان گفت در همه‌گیریهای این‌چنینی که در اوایل همچون یک بحران برای کشور رقم می‌خورد، به‌هم‌ریختگی اوضاع تحصیلی و شغلی امر طبیعی است اما نکته قابل‌تأمل در این است که بعد از گذشت زمان و شناسایی خلأهای موجود شرایط اشتغال و تحصیل به‌تدریج به حالت گذشته برگردد تا بهم ریختگی روند امر اشتغال و تحصیل بیش‌ازپیش موجب آسیبهای روانی و اجتماعی برای جامعه نشود.
ازآنجایی‌که قرنطینه خانگی یکی از روشهای کنترلی و پیشگیرانه از گسترش بیماریهای عفونی در کنار سایر روشها (مثل فاصله‌گذاری اجتماعی، جلوگیری از اجتماعات و بستن مدارس و دانشگاهها) است. همواره از مهم‌ترین چالشهای پیش رو در زمان شیوع این بیماری، نگرانیها و مشکلات افراد در قرنطینه خانگی است. نگرانیها و مشکلاتی همچون جدایی از عزیزان، از دست دادن آزادی، عدم اطمینان نسبت به وضعیت بیماری، مشکلات اقتصادی و شغلی، مشکلات مذهبی و... می‌تواند باعث به وجود آمدن دغدغه‌های زیادی برای افراد در قرنطینه خانگی شود؛ بنابراین توجه ویژه به سلامت روانی افراد در مواقع بحرانی و تعدیل اضطراب و استرس در مواجهه با شوکهای ناگهانی و رفع موانع ارتباطی در اشتغال و تحصیل مخصوصا برای قشر دانشگاهی می‌تواند از پیامدهای منفی بالقوه همه‌گیری پیشگیری کند.
از محدودیتهای اصلی این پژوهش می‌توان به آنلاین‌بودن مصاحبه کیفی با کاربران با توجه به شرایط خاص و همچنین انجام پژوهش فقط روی دانشجوهای کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی تهران اشاره کرد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده پیشنهاد می‌شود مؤسسات آموزش عالی بررسی و پیشبرد مداوم استراتژیها و اقدامات مدیریت بحران خود را در دستور کارشان قرار دهند و بـه نیازهـا و نگرانیهای دانشــجویان گــوش دهنــد و خــود را بــا به‌روزترین ابزارهـای فناورانـه ارتقـا دهنـد و تمهیدات لازم را برای فراهم‌کردن شرایط آموزش از راه دور برای دانشجویان فراهم کند و علم استفاده از تکنولوژیهای ارتباطی و دیجیتال در مؤسسات آموزش عالی، تهیه و زیرساختهای آن به‌خوبی تبیین شود. پیشنهاد می‌شود پروتکلهای مناسب برای زندگی در شرایط بحران و تعلیق ارتباطات انسانی توسط مسئولان امر سلامت روان تهیه و تدوین شود. همچنین با توجه به اینکه مشکلات اقتصادی دوران قرنطینه خانگی و پس از آن که یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان بود، پیشنهاد می‌شود دولت مداخله لازم را برای تأمین امنیت اقتصادی افراد انجام دهد.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در این مقاله مشارکت مؤثر داشته‌اند.
منابع مالی
هیچگونه حمایت مالی برای انتشار این مقاله دریافت نشده است.
تعارض منافع
در انجام مطالعه حاضر نویسندگان هیچگونه تعارض منافعی نداشته‌اند.
تشکر و قدردانی
از تمامی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند قدردانی می‌کنیم.
یکی از بیماریهای نوپدید و نوظهور عصر حاضر، کووید-19[1]، ویروسی از خانواده کروناویروسها است. کووید-19 متعلق به همان گروه کروناویروسهایی است که قبلاً به‌عنوان سندرم تنفسی حاد و سندرم تنفسی خاورمیانه شناخته می‌شد که باعث دو مورد از همه‌گیریهای شدیدتر در سالهای اخیر شده است. اولین مورد ناشی از کووید-19 در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ در کشور چین شناسایی شد و در ۲3 ژانویه ۲۰۲0 اعلام حصر خانگی[2] شد (سهرابی و همکاران[3]، 2020). اگرچه منشأ دقیق کووید-19 تا به امروز ناشناخته است، اما اولین موارد گزارش‌شده همه مربوط به بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی در منطقه‌ای در جنوب چین بود که در آن حیوانات وحشی (مانند خفاشها) به‌طور غیرقانونی فروخته می‌شدند (هانگ و همکاران[4]، 2020؛ لی و همکاران[5]،2020؛ چن و همکاران[6]،2020).
همچنین همانند سندرم تنفسی حاد و سندرم تنفسی خاورمیانه اعتقاد بر این است که این ویروس نیز دارای منشأ زونایی است، اما ممکن است از طریق مجاری تنفسی، از طریق تماس مستقیم و احتمالاً از طریق اکتریای بیماران که ممکن است ویروس زنده باشد نیز منتقل شود (باستی و همکاران[7]، 2020). درواقع پیش‌بینی‌ناپذیر بودن وضعیت، نبود درمان قطعی، عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و انتقال سریع بیماری انسان به انسان از مهم‌ترین دلایل نگرانی در بیشتر مردم جهان است (هانگ و همکاران[8]، 2020).
از طرفی کووید- 19 را نمی‌توان صرفاً به‌عنوان امری بهداشتی قلمداد کرد و آن را به مسئله‌ای پزشکی تقلیل داد بلکه باید به این بیماری به‌عنوان یک واقعیت روانی- اجتماعی نگریست و با شناسایی ابعاد مختلف فرهنگی، روان‌شناختی، سیاسی و اجتماعی اقدام به تهیه راهنماها و پروتکلهای مناسب کرد. هم‌زمان با شیوع کرونا در کشور ایران، در جامعه ما نیز به‌مانند بسیاری از کشورها، روایتهای فردی و کلان مختلفی راجع به این بیماری به وجود آمد که کشور را با چالشهای بزرگ دینی، اقتصادی، سیاسی و سلامتی مواجه کرد و در ادامه جامعه به سمت وضعیت تعلیق رفت. به‌تدریج نهادهای جامعه هرکدام بعد از دیگری برای جلوگیری از شیوع این بیماری به سمت تعطیلی رفتند. شیوع ویروس کرونا عملاً به یک بحران اجتماعی بدل شده است که نه‌تنها بدنها و بهداشت ما را درگیر کرده، بلکه پیامدهای بسیار جدی‌ای برای فرهنگ، دین، سیاست، سلامت روانی و اقتصاد ایران و جهان داشته و دارد و باید آن را به‌مثابه یک بحران اجتماعی در نظر گرفت.
علاوه بر این یکی از مهم‌ترین چالشهای پیش رو در همه‌گیری این بیماری در کشور ما، مربوط به قرنطینه و مشکلات و نگرانیهای پیرامون آن است. حصر خانگی یکی از چندین ابزار و روشهای جلوگیری از گسترش بیماریهای عفونی در کنار سایر روشها (مثل فاصله‌گذاری اجتماعی، جلوگیری از اجتماعات و بستن مدارس و دانشگاهها) است. کلمه قرنطینه برای اولین بار در سال 1127 در ونیز ایتالیا در مورد جذام مورداستفاده قرار گرفت (نیومن و شات[9]، 2012). قرنطینه به معنای جدایی و محدودکردن حرکت افرادی است که به‌طور بالقوه در معرض یک بیماری مسری قرارگرفته‌اند تا از بیمارنبودن آنها اطمینان حاصل کنند و بدین صورت خطر ابتلاء دیگران را کاهش دهند (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری،2020).
قرنطینه اغلب برای کسانی که آن را تجربه می‌کنند تجربه ناخوشایندی است. جدایی از عزیزان، از دست دادن آزادی، اطمینان‌نداشتن نسبت به وضعیت بیماری، مشکلات اقتصادی و شغلی، مشکلات مذهبی و... می‌تواند باعث به وجود آمدن دغدغه‌های زیادی برای افراد شود؛ بنابراین منافع بالقوه قرنطینه اجباری برای جلوگیری از شیوع بیماری، باید در برابر سایر هزینه‌های احتمالی آن (روان‌شناختی، اقتصادی، مذهبی، سلامتی) درنظر گرفته شود (روبین و وسلی[10]، 2020).
در راستای مسائل مطرح‌شده، نتایج پژوهشها گویای این است که تعطیلی مدارس و دانشگاهها و قرنطینه خانگی به دلیل شیوع بیماری عفونی و مسری مانند کووید-19 اثرات مختلفی را روی کودکان و نوجوانان و دانشجویان دارد (وانگ و همکاران[11]، 2020؛ اسپرانگ و سیلمن، 2013). بر اساس نتایج تحقیقی که در طی همه‌گیری آنفلوانزا در سال 2009 در کشور چین انجام شده است، حدود 2 درصد از دانشجویان دانشگاه نشانه‌هایی از اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند (یو و همکاران[12]،2011). بر اساس تحقیقی که در کشور چین روی بیش از 7000 دانشجو در طی انتشار کووید-19 انجام شده نتایج حاکی از آن است که حدود 9/24 درصد دانشجویان اضطراب را تجربه کرده‌اند. از این میان حدود 9 درصد افراد علائم اضطراب شدید و مابقی اضطراب ملایم را گزارش داده‌اند. از مهم‌ترین دلایل ایجاد اضطراب در بین دانشجویان، نگرانی از تأثیر ویروس کووید-19 روی آینده تحصیلی، وضیعت شغلی آینده و کاهش ارتباطات اجتماعی است. همچنین عامل اضطراب در برخی از دانشجویان ممکن است مشکل در تأمین شهریه دانشگاه به دلیل از دست دادن منابع مالی ناشی از بیکاری و از دست دادن شغل افراد باشد. همچنین ابتلاء خویشاوندان و آشنایان به بیماری کووید-19 از دیگر عوامل بروز اضطراب در بین دانشجویان است (کائو و همکاران[13]،2020؛ فاکاری و سیمبار[14]،2020). سایر پژوهشهای مربوط به قرنطینه و مطالعه اثرات روان‌شناختی مربوط به آن همگی شیوع بالای نشانه‌های رنج روان‌شناختی این بیماری را گزارش داده‌اند. برای مثال اختلالات عاطفی (یون و همکاران[15]، 2016)، افسردگی (هاوریلاک و همکاران[16]، 2004)، استرس (دی جیووانی و همکاران[17]، 2004)، خلق پایین، بی‌قراری و بی‌خوابی (لی و همکاران[18]، 2005؛ دسلا و همکاران[19]، 2017) و خشم (ماریانوویچ و همکاران[20]، 2007؛ کالئو و همکاران[21]، 2018) در افرادی که در قرنطینه بودند نشان داده شده است.
پژوهشهای کیفی دیگری طیفی از نشانه‌های روان‌شناختی متفاوتی را در دوران قرنطینه گزارش کرده است؛ مثل گیجی (براناک و همکاران[22]، 2013)، ترس (دی جیوانی و همکاران، 2004)، سوگ[23] (وانگ و همکاران[24]، 2011) و رشد رفتارهای وسواسی فکری و عملی درباره بیماری (خدابخشی، 2020؛ بروک و همکاران،2020). در برخی از پژوهشها به عوامل استرس‌زا نیز در طول دوران قرنطینه اشاره شده است. یکی از این عوامل استرس‌زا ترس از عفونت است. در هشت پژوهش، افراد ترس از بیماری را درباره خودشان و دیگران گزارش دادند (بای و همکاران، 2004؛ کاوا و همکاران[25]، 2005؛ دسلا و همکاران، 2017؛ هاوریلاک و همکاران، 2004؛ یئونگ و همکاران[26]، 2016؛ ماندر و همکاران[27]، 2003 و رینولدز و همکاران[28]، 2008).
از پژوهشهای داخل ایران که به بررسی آثار قرنطینه روی افراد در زمان شیوع کووید-19 انجام گرفته است می‌توان به پژوهش گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اشاره کرد و نتایج پژوهش نشان داد که ترس و نگرانی از بیماری (9/ 56 درصد) و کاهش درآمد (3/54 درصد) اصلی‌ترین نگرانی و مشکلات افراد در شرایط بیماری و قرنطینه بوده است. بعد از این دو به ترتیب مشکل پرداخت قسط (4/43 درصد)، وسواسی‌شدن (4/38 درصد)، از دست دادن شغل (27 درصد)، افسردگی (6/22 درصد) و دعوا و اختلاف بین اعضای خانواده (16 درصد) از دیگر مشکلات و نگرانیهای پاسخگویان بوده است (گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 2020). همچنین نتایج پژوهش مظلوم‌زاده و همکاران (2021) نشان داد که اضطراب کرونا و دشواری تنظیم هیجان اثر مستقیم و معناداری بر اضطراب سلامتی دارد و همچنین دشواری تنظیم هیجان نقش میانجی را در بین اضطراب کرونا و اضطراب سلامتی دارد.
در پژوهش شهامتی‌نژاد (2021)، رابطه اضطراب سلامت و تنظیم هیجان با شایعه در شبکه اجتماعی در زمان کرونا بررسی شد که نتایج نشان داد که متغیر اضطراب سلامت به‌صورت مثبت و معنادار شایعه را پیش‌بینی می‌کند. همچنین متغیر تمرکز مثبت مجدد و برنامه‌ریزی به‌صورت منفی و معنادار شایعه را پیش‌بینی می‌کند.
بر اساس نتایج پژوهش امیدیان و اسماعیل‌پور (2020) می‌توان گفت حمایت اجتماعی دانشجویان با مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و سرمایه روان‌شناختی قابل پیش‌بینی است و دارای تلویحات کاربردی در تهیه مداخله‌های در بحران در زمان شیوع بیماری کرونا و بعد از آن است. در نتایج پژوهش دیگری دلاور و شکوهی (2020) نشان دادند که در دوران همه‌گیری کووید- 19 دانشجویان در شادکامی وضعیت خوب و در مقیاس رضایت از زندگی در وضعیت متوسط به بالا قرار دارند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین جنسیت و مقطع تحصیلی مختلف با شادکامی و رضایت از زندگی وجود ندارد و تنها در مؤلفه انرژی مثبت در شادکامی این رابطه معنادار شده است؛ یعنی میزان انرژی مثبت در دختران بیشتر از پسران است.
با توجه به نتایج پژوهشهای مختلف انجام‌شده در مورد اثرات و ابعاد قرنطینه در زمان شیوع بیماریهای همه‌گیر که طیف وسیعی از این پژوهشها مربوط به کارکنان حوزه سلامت و بهداشت و درمان است و از طرفی به دلیل نبود پژوهشی داخلی مربوط به اثرات قرنطینه بر دانشجویان، خلأ پژوهشی در این حوزه حس می‌شود. به همین منظور پژوهش حاضر با هدف تحلیل تجارب زیسته دانشجویان درباره پیامدهای قرنطینه خانگی در زمان همه‌گیری کووید-19 با تکیه بر تحلیل روایت‌شناسانه انجام گرفت تا با شناسایی مضامین روایتهای فردی در دوران شیوع این همه‌گیری، بتوان به شناخت هرچه بیشتر مسائل و نگرانیهای مشترک دانشجویان دست پیدا کرد و در آینده اقدامات لازم را برای کاهش هرچه بیشتر دغدغه‌های آنها در کشورمان انجام داد.
روش
برای انجام پژوهش حاضر از روش کیفی استفاده شد. راهبرد کیفی مورداستفاده در این پژوهش تکنیک تحلیل روایت[29] بوده است. تحلیل روایت، نوعی از پژوهش کیفی است که مجموعه‌ای از روایتها را به‌عنوان منبع داده‌های خود برمی‌گزیند. پژوهش روایت تنها مفاهیمی را که افراد به تجاربشان می‌دهند و یا روشی را که مردم از طریق آن قصه زندگی‌شان را بیان می‌کنند، کشف نمی‌کند، بلکه این نکته را روشن می‌کند که چگونه زبان، بازگوکننده و بازتابی از دنیای اجتماعی آدمهاست و هویت اجتماعی و شخصی آنها را نیز شکل می‌دهد (مونهال[30]، 2010).
تکنیک معمول و رایج در گردآوری داده‌های لازم برای تحلیل روایت، مصاحبه است. در این تکنیک بیشتر نوع خاصی از مصاحبه که به مصاحبه روایتی مشهور است، کاربرد دارد. در مصاحبه روایتی از فرد مطلع خواسته می‌شود سرگذشت موضوعی را که خود در آن شرکت داشته و تجربه کرده است فی‌البداهه روایت کند. مصاحبه روایتی، مصاحبه‌ای نیمه ساختاریافته است که با سؤال مولد روایت آغاز می‌شود و برای ترغیب مصاحبه‌شونده به نقل روایت اصلی به کار می‌رود (رایزمن و شولتز[31]،1987).
با توجه به شرایط ویژه، مصاحبه‌های این پژوهش به‌صورت مجازی (تلگرام، واتس‌آپ و اینستاگرام) انجام گرفت. سؤال مولد در این پژوهش این بود: «آیا می‌توانید به من بگویید قرنطینه خانگی چه مفهومی برای شما دارد؟» و مصاحبه با این سؤال باز ادامه پیدا کرد: «آیا می‌توانید به من بگویید در دوران قرنطینه چه تجربیاتی داشتید و دغدغه و نگرانیهای اصلی‌تان چه بوده است؟». در پژوهش حاضر برای تحلیل داده‌های پژوهش از روش تحلیل مضمونی براون و کلارک[32] (2006) استفاده شده است.
تحلیل مضمون، روشی برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده‌های کیفی است. این روش، فرایندی برای تحلیل داده‌های متنی است و داده‌های پراکنده و متنوع را به داده‌هایی غنی و تفصیلی تبدیل می‌کند (براون و کلارک، 2006). تحلیل مضمون برای ما این امکان را فراهم می‌کند که مضمونهای مستخرج از مجموعه داده‌ها را ببینیم و با استفاده از یک دیدگاه پنهان بتوانیم ایده‌های اصلی و اساسی را شناسایی و بررسی کنیم. پس از پیاده‌کردن متن مصاحبه‌ها، مصاحبه‌ها برای بار اول خوانده می‌شود و کدگذاری برای یافتن بخشهای اصلی و عناصر ساختاری مربوط به هر متن انجام می‌شود. سپس متنهای مصاحبه توسط پژوهشگر بازنویسی و طبقات اصلی آن استخراج می‌شود. سپس تحلیل موضوعی استقرایی، به‌منظور یافتن طبقه اصلی و زیرمضمونها در متن هر مصاحبه صورت می‌گیرد (مورس و فیلد[33]، 1995).
کدگذاری کلمات و مفاهیم مورداستفاده در مصاحبه که به‌صورت معمول توسط شرکت‌کنندگان مورداستفاده قرارگرفته است، پژوهشگر را در شناخت الگوها، تشابه و عدم همخوانی مصاحبه‌ها یاری می‌کند (مورس، 1994). مضمونها الگوهایی هستند که از تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پدیدار شده و برای توصیف یک پدیده به کار می‌روند و با سؤال پژوهش در ارتباط هستند. هر مضمونی از چند واحد یا زیرمجموعه به نام زیرمضمون تشکیل شده است (براون و کلارک، 2006). در پژوهش کیفی، نمونه‌برداری معمولاً بر اساس موضوع موردپژوهش انتخاب می‌شود و نه برای تعمیم‌دادن نتایج؛ بنابراین نمونه انتخاب‌شده باید متناسب و شامل شرکت‌کنندگانی باشد که به بهترین وجه، نشان‌دهنده دانش موضوع تحقیق باشند (ساتو و همکاران[34]، 2014).
در این پژوهش از نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده است، به این معنی که افرادی برای بررسی انتخاب شده‌اند که بیشترین آگاهی را درزمینه پدیده موردمطالعه در اختیار ما قرار می‌دهند. پژوهشگر با افرادی که درزمینه موضوع پژوهش مطلع بودند مصاحبه روایتی انجام داد (نیومن[35]، 2000). معیارهای ورود به پژوهش حاضر شامل دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی بود که مایل به شرکت در پژوهش بودند و تجربه حداقل 10 روز قرنطینه خانگی را داشتند. برای انتخاب حجم نمونه برای مصاحبه از قاعده و منطق اشباع نظری پیروی شد.
اشباع زمانی اتفاق می‌افتد که پژوهشگر در خلال مصاحبه به این درک و نتیجه برسد که شباهت مفاهیم به‌دست‌آمده زیاد شده است و مفاهیم جدیدی ظهور نمی‌کنند (اشتراوس و کربین[36]، 2013). بر اساس این قاعده، اشباع نظری در این پژوهش طی مصاحبه با 24 نفر حاصل شد. به‌منظور تحقق اعتبار پژوهش، بهترین افراد برای مطالعه انتخاب شدند؛ بهترین شیوه برای مطالعه انتخاب و اطلاعات به‌خوبی اشباع شده بودند. درواقع نظم و دقت به‌عنوان معیار اعتبار و همچنین کفایت داده‌ها به‌خوبی رعایت شده است (ساتو و همکاران، 2014).
همچنین به‌منظور نیل به حداکثر پایایی در این پژوهش، در ضبط و مستندسازی داده‌ها حداکثر دقت لحاظ شده است. در پیاده‌سازی متن مصاحبه‌ها حداکثر دقت لحاظ شده است. به هنگام تفسیر داده‌ها، متون مصاحبه‌ها توسط تیم تحقیق تجزیه‌وتحلیل شده است. همچنین قسمتهایی از متن مصاحبه با کدهای آن و طبقات به‌دست‌آمده به یک نفر ناظر ارسال شد تا صحت تجزیه‌وتحلیل را بررسی کند. بخشهایی از متون مصاحبه‌ها و کدها و طبقات مربوط برای یک استاد و همکار فرستاده شد تا تجزیه‌وتحلیل‌ها را بررسی کند و نظرات اصلاحی خود را بیان کنند. برای رعایت ملاحظات اخلاقی، در آغاز مصاحبه به مصاحبه‌شوندگان درباره هدف پژوهش، روش مصاحبه، اطمینان از محرمانه‌بودن اطلاعات و حق آنها برای شرکت یا عدم شرکت در مطالعه، توضیحات کامل ارائه شد. رضایت آگاهانه از مصاحبه‌شوندگان اخذ شد. زمان و محل مصاحبه نیز با هماهنگی و توافق آنها مشخص شد تا اختلالی در زندگی روزانه آنها رخ ندهد. اصل رازداری و محرمانه‌بودن تمامی اطلاعات در هر مرحله از پژوهش به‌طور دقیق رعایت شد.
یافته‌ها
پس از اخذ مصاحبه با 24 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی و رسیدن به اشباع نظری، پژوهشگران فرایند گردآوری داده‌ها را متوقف کردند. همه مشارکت‌کنندگان در پژوهش در گروه سنی 25 تا 28 سال قرار داشتند و میانگین سنی آنان 26 سال بود. 20 نفر از شرکت‌کنندگان در این پژوهش مرد (83 درصد) و 4 نفر زن (16 درصد) بودند. همچنین تمامی دانشجویان در این پژوهش مجرد بودند. 5 نفر از دانشکده تربیت‌بدنی، 7 نفر از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، 6 نفر از دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 4 نفر از دانشکده مدیریت و حسابداری و 2 نفر از دانشکده اقتصاد در این پژوهش مشارکت داشتند. بعد از بازخوانی مکرر داده‌ها و خواندن داده‌ها به‌صورت فعال توسط پژوهشگران، کدگذاری به‌صورت دستی انجام شد و 4 مضمون اصلی و 11 مضمون فرعی به دست آمد. این مضامین در جدول شماره (1) آورده شده است.
جدول (19 مضمونهای اصلی و فرعی
| از دست دادن مزایای آموزش حضوری |
ترس از بیماری
یکی از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «ترس از بیماری» بود که دارای مضمونهای فرعی سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، ترس از رعایت‌نکردن پروتکلهای بهداشتی، واهمه از انتقال بیماری به دیگران و ترس از ابتلاء اعضای خانواده بود. درواقع آنچه در دوران کرونا برای دانشجویان همواره اضطراب‌زا بود و به‌عنوان اهرمی عقب برنده شناسایی شد، مضمون اصلی ترس از بیماری بود. مضمون ترس از بیماری جدای از پیامدهای آسیب‌زای فردی برای دانشجویان که معمولا با عقب‌ماندگی تحصیلی همراه بود، نگرانی و ترس از دست دادن نزدیکان را هم به عنوان چالشی دیگر در روابط بین فردی به همراه داشت.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، مرد 25 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
خیلی وقتا با کوچک‌ترین نشانه‌ای مثل گلودرد یا سرفه و بی‌حالی استرس شدیدی رو تحمل می‌کردم. حتی خیلی وقتا می‌شد تا صبح نخوابم از ترس بیمارشدن! یعنی علائم خیلی کوچیک و بی‌اهمیت که قبلاً اصلاً بهش توجه نمی‌کردم رو به‌عنوان نشانه‌ای از کرونا تصور می‌کردم.
یکی از مضمونهای استخراج‌شده دیگر ترس از رعایت‌نکردن پروتکلهای بهداشتی بود که مرد 27 ساله در رشته تربیت‌بدنی در ارتباط با آن می‌گوید:
با توجه به اینکه برای جابه‌جایی در شهر از مترو استفاده می‌کردم همیشه مهم‌ترین دغدغه و ترسم ماسک‌نزدن مردم بود و هر وقت با این اتفاق روبه‌رو می‌شدم از ترسم از فردی که ماسک نزده بود دور می‌شدم.
واهمه از انتقال بیماری به دیگران یکی دیگر از مضامین استخراج شده بود. زن 25 ساله در رشته اقتصاد می‌گوید:
استرس شدید و بیشتری درباره ابتلاء یکی از اعضای خانواده و درگیری دائمی ذهن با این پدیده. عذاب وجدان در مورد اینکه شاید رفتار غلط و کم‌توجهی من به اصول بهداشتی باعث ناقل بودنم بشه.
مضمون استخراج‌شده دیگر ترس از ابتلاء اعضای خانواده بود. مرد 27 ساله در رشته حقوق می‌گوید:
در این دوران حساسیت بیشتری به جسمم داشتم. با کوچک‌ترین سرفه و عطسه و بالا و پایین شدن دمای بدنم می‌ترسیدم مبادا آلوده شده‌ام و خانواده‌ام هم مبتلا شوند.
محرومیت و ملال
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «محرومیت و ملال» بود که دارای مضمونهای فرعی بلاتکلیفی در زمان حال، مرگ نزدیکان به دلیل بیماری، نداشتن تفریح، محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی و روزمرگی و اخلال در برنامه معمول زندگی بود. با توجه به محدودیتهای کرونا در دوران قرنطینه خانگی، قشر دانشجویان هم مانند بسیاری از اقشار دیگر همواره از روابط بین فردی درون دانشگاهی و بالطبع عدم تخلیه انرژی در کانال درست عملی و تفریحی محروم بودند. مضمون اصلی محرومیت و ملال ازجمله مضامینی بود که دانشجویان آن را با بلاتکلیفی در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی، تفریحی، روابط بین فردی برابر می‌دانستند.
بلاتکلیفی در زمان حال یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. زن 25 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
یکیش حوصله سربر بودن دوران قرنطینه بود. اینکه توی یه چهاردیواری برای مدت طولانی باشی و بیرون نری، تنهایی و خلوت‌کردن با خود، اینکه ندونی که قراره چی بشه، آخرش چی میشه. به‌هرحال 24 ساعت کسی که خونه باشه، تنهایی و خلوت با خودش خیلی کلافه کننده میشه براش.
یکی دیگر از مضامین به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها مرگ نزدیکان به دلیل بیماری بود. در رابطه با این مفهوم مرد 28 ساله در رشته مدیریت بازرگانی می‌گوید:
فکر می‌کنم دو سال گذشته بدترین سالهای زندگی برای من و دیگران بوده. در کنار سختی و محرومیتهای مختلفی که در دوران کرونا بود مرگ دوستان و عزیزان از بدترین خاطرات این سالها بود.
نداشتن تفریح یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که مرد 25 ساله در رشته تربیت‌بدنی می‌گوید:
از اینکه از نفس‌کشیدن در هوای طبیعی محروم بودم برایم سخت بود و هم اینکه دیگه نمی‌تونم بیرون برم یا کلاس ورزشی برم و اینکه کلا تفریح و مسافرت رفتن خیلی سخت شده واقعاً خسته‌کننده هست.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی، زن 27 ساله در رشته علوم تربیتی می‌گوید:
منظورم از محدودیت و دل‌تنگیهاش اینه که خب طبیعتاً انسان موجودی اجتماعیه و آزادی و رضایتش از اجتماعی بودنش حاصل میشه و وقتی انسان قرنطینه میشه و مجبوره توی فضای بسته‌ای برای مدت طولانی بمونه بسیاری از آزادیها و رضایتش از زندگی محدود میشه. از طرفی ندیدن طولانی‌مدت انسانهایی که دیدنشان به‌نوعی به عادت تبدیل شده بود یا محیط‌هایی که تجسم خاطرات خوب و شیرین بودند به‌نوعی باعث حس دل‌تنگی میشه.
اخلال در برنامه معمول زندگی یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 25 ساله در رشته علوم سیاسی می‌گوید:
کلاً وضعیت زندگی روزمره حداقل برای من و شاید برای خیلیها مختل شده و از حالت عادی گذشته خودش خارج شده و خیلی از کارهای گذشته که روزمره راحت انجام می‌شد دیگه یا انجام نمیشه یا با مراقبت انجام میشه.
تردیدهای فکری و عملی
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به‌دست‌آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه، «تردیدهای فکری و عملی» بود که دارای مضمونهای فرعی وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران، شست‌وشو و نظافت مداوم، بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا، دغدغه پیوسته ذهنی در مورد کرونا و فکرکردن به مرگ زودرس بود. آنچه از گفتگوی با دانشجویان در مصاحبه‌ها در رابطه با مضمون تردیدهای فکری و عملی برمی‌آمد، گره‌خوردن مضمون اصلی ترس از بیماری با این مضمون بود. درواقع ترس از بیماری موجب محتاطانه و وسواس‌گونه فکرکردن و رفتارکردنهای افراد در روابط فردی و اجتماعی شده بود که مبادا در صورت رعایت‌نکردن عمدی یا سهوی پروتکلهای بهداشتی با پیامدهای سخت حتی مرگ روبه‌رو شوند.
وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 27 ساله در رشته حسابداری می‌گوید:
واقعاً به خاطر ترس از کرونا و قبل از شروع واکسیناسیون برام خیلی مهم بود که در ارتباط با دیگران و محیطی که کار می‌کنم موارد بهداشتی رعایت بشه چون به خاطر این عدم رعایت یکبار کرونا گرفتم.
یکی دیگر از مضامین به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها شست‌وشو و نظافت مداوم بود. در رابطه با این مفهوم مرد 26 ساله در رشته مدیریت مالی می‌گوید:
توی خونه حرفای اعضای خانواده و اطرافیان که می‌گفتن باید هی دستاتو بشوری، ضدعفونی کنی همه‌جارو، نباید بری بیرون... همین نکات مراقبتی و بهداشتی اینا خیلی استرس می‌داد بهم و استرسمو بیشتر می‌کرد.
بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که زن 25 ساله در رشته مشاوره خانواده می‌گوید:
دیگه گوش‌دادن و پیگیری اخبار مرگ‌ومیر و واکسن و موارد دیگه مربوط به کرونا برام به عادت تبدیل شده و اگر اخبار مربوط به کرونا رو دنبال نکنم انگار یه چیزی کم هست. این مورد مخصوصا تا قبل از اومدن واکسن کرونا خیلی بیشتر بود.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده دغدغه ذهنی پیوسته در مورد کرونا، مرد 25 ساله در رشته علوم ورزشی می‌گوید:
همین فکر و خیالا باعث میشه آدم یه جور استرس داشته باشه، استرس همیشگی، حالا این استرس همیشگی باعث یه جور حالت وسواس‌گونه میشه اینکه همیشه دستاتو بشوری، نظافتو رعایت بکنی، مراقب باشی، اینارم اضافه بکنی استرس و ترس بیشتر میشه.
فکرکردن به مرگ زودرس یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 26 ساله در رشته اقتصاد می‌گوید:
خوب اون اوایلی که کرونا بود و هیچ واکسیناسیونی هم نبود واقعاً فکر می‌کنم یک اضطرابی در مورد مردن به وجود آمده بود و منم واقعاً به این مسئله فکر می‌کردم و مخصوصا که دوران قرنطینه خانگی بیشتر می‌شد.
دغدغه‌های تحصیلی و شغلی
یکی دیگر از مهم‌ترین مضمونهای اصلی به دست آمده در رابطه با پیامدهای قرنطینه خانگی، «دغدغه‌های تحصیلی و شغلی» بود که دارای مضمونهای فرعی تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مشکلات مربوط به آموزش از راه دور، از دست دادن فرصتهای شغلی، فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی و از دست دادن مزایای آموزش حضوری بود. مضمون اصلی محرومیت ملال به طور چشم‌گیری در رابطه با مضمون اصلی دغدغه‌های تحصیلی و شغلی ارتباط دارد. درواقع آنچه از مصاحبه با تمامی دانشجویان در دوران کرونا برمی‌آمد، عقب‌ماندگی کمی و کیفی ازلحاظ تحصیلی و شغلی برای آنها بود، زیرا اکثریت دانشجویان اعتقاد داشتند که آموزش از راه دور و نبود زیرساخت لازم ازلحاظ کیفی سطح کلاس و به دنبال آن یادگیری را پایین آورده بود. در همین راستا دانشجویان اعتقاد داشتند، به دلیل محرومیت از ارتباط حضوری، از دریافت تجارب اساتید، همکلاسیها و به‌موقع پیش‌بردن فرآیند انجام پایان‌نامه هم محروم شدند. دیگر دغدغه مهم دانشجویان عقب‌ماندگی از کسب تجربه کاری و راه‌یافتن به بازارکار در دوران قرنطینه خانگی بود.
تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد یکی از مضامین مهم استخراج‌شده از مصاحبه‌ها بود. مرد 28 ساله در رشته روانشناسی می‌گوید:
استرس آینده رو داشتم. اینکه آینده درسیم چی میشه؛ پایان‌نامه‌ای که قرار بود کارکنم افتاده عقب. استادام جواب نمیدن. استرس اینو دارم که ترم اضافه مجبور شم بمونم دانشگاه. سنوات بخورم. یه کاری رو تونسته بودم به دست بیارم، این کرونا باعث شد مجبور شم دورکاری کنم و مشکلاتی رو تجربه کنم.
یکی دیگر از مضامین به دست آمده از مصاحبه‌ها مشکلات مربوط به آموزش از راه دور بود. در رابطه با این مفهوم زن 25 ساله در رشته حقوق می‌گوید:
مهم‌ترین مشکل کرونا برای ما دانشجوها آموزش غیرحضوری بود و حالا همین آموزش غیرحضوری هم وقتی درست اجرا نمیشه دوباره وضعیت رو بدتر میکنه. مثلا کلاسها در حد صدا و اونم نصف و نیمه واقعاً بد هست.
از دست دادن فرصتهای شغلی یکی دیگر از مضمونهای به دست آمده بود که مرد 25 ساله در رشته تکنولوژی آموزشی می‌گوید:
اتفاق دیگه‌ای که برام افتاد تعطیلی دانشگاه بود و به‌تبع اون خوابگاه دانشجویی که خب منو از تهران دور می‌کرد و چون شغل من هم شغلیه که نیاز به رفت‌وآمد در شهر داره، نیاز به دوندگی داره مخصوصاً چون تازه‌کارم و شروع کارم هست و باید دوندگی بیشتری بکنم تا به ثبات شغلی برسم و توی این اوضاع قرنطینه امکانش برای من وجود نداشت و خونه‌نشینی و فکرکردن به اینه تو دو سال دیگه، یه سال دیگه یه ماه دیگه تو از آرزوهات عقب افتادی و از کارت عقب افتادی و امکان پیشرفت کم‌تری برات وجود داره تو حوزه کاریت، خب این یک چیز ناخوشایند برای منه.
در رابطه با مضمون استخراج‌شده فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی، مرد 28 ساله در رشته علوم سیاسی می‌گوید:
کرونا باعث شده من دانشجو از ارتباط حضوری با همکلاسیها و اساتید محروم بشم و خیلی برام ناراحت‌کننده بود؛ چون خیلی زحمت کشیدم تا دانشگاه علامه ارشد قبول بشم؛ تا بتونم موقعیت حرفه‌ای و کاری پیدا کنم. اما کرونا و نبود آموزش حضوری انگار همه اینا رو ازم گرفت.
از دست دادن مزایای آموزش حضوری یکی از مضامین مهم استخراج‌شده بعد از مصاحبه‌ها بود. مرد 25 ساله در رشته مدیریت بازرگانی می‌گوید:
یه چیز دیگه هم که توی قرنطینه بهم استرس می‌داد نمیدونم اسمشو چی بزارم، استرس یا نگرانی این کلاسای مجازی و آموزش آنلاین بود. رشته من NBA هستش و خیلی نیاز به بحث و گفتگو با استاد داره. تو آموزش آنلاین این مشکل خیلی اعصابو خورد می‌کرد؛ و یکی از ناراحتیهام این قضیه بود.
بحث
پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثرات قرنطینه خانگی در همه‌گیری کووید-19 صورت گرفت و درنهایت منتهی به چهار مضمون اصلی ترس از بیماری، محرومیت و ملال، تردیدهای فکری و عملی و دغدغه‌های تحصیلی و شغلی شد.
در مورد مضمون اصلی ترس از بیماری که با مضامین فرعی سوءتعبیر از نشانه‌های بدنی، ترس از عدم رعایت پروتکلهای بهداشتی، واهمه از انتقال بیماری به دیگران و ترس از ابتلاء اعضای خانواده همراه بود. یافته‌های مربوط به ترس از بیماری با پژوهشهای دسلا و همکاران (2017)، ماندر، هانتر و وینسنت و همکاران (2003)، رینولدز و همکاران (2008) در خارج از ایران و پژوهش خدابخشی (2020) و پژوهش گروه افکارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (2020) در ایران همسو است. درواقع ترس از بیماری از مهم‌ترین پیامدهای جسمی و روانی آسیب‌زای مربوط به دوران همه‌گیری کووید- 19 بود و در تبیین یافته‌های به دست آمده مربوط به ترس از بیماری می‌توان گفت بخش اصلی ترس به‌ویژه در افرادی که در قرنطینه خانگی بوده‌اند، برگرفته از عامل اصلی بیرونی یعنی بیماری کووید- 19 بوده است و بخشی مهم دیگر که از عوامل درونی نشئت می‌گرفته است به دلیل ضعفهای روان‌شناختی در فرایند باورها، احساسات و رفتارهای افراد بوجود آمده است.
مضمون اصلی دیگر محرومیت و ملال دارای زیر مضمونهای بلاتکلیفی در زمان حال، مرگ نزدیکان به دلیل بیماری، نداشتن تفریح، محروم‌شدن از ارتباط فیزیکی و اجتماعی و اخلال در برنامه معمول زندگی بود. یافته‌های مربوط به محرومیت و ملال با پژوهشهای براناک میر و همکاران (2013)، کالئو و همکاران (2018)، کاوا و همکاران (2015)، دسلا و همکاران (2017)، هاریلاک و همکاران (2004)، ویلکن، پوردل، گودی و همکاران (2017) و امیدیان و اسماعیل‌پور (2020) همسو بود. در تبیین نتایج به دست آمده آنچه بیش‌ازپیش به چشم می‌آید، نقش موانع ارتباطی با دیگران براثر همه‌گیری کووید- 19 است که منجر به محرومیت از فعالیتهای بالقوه افراد با دیگران و بی‌حسی روان‌شناختی می‌شود. به همین منظور حرکت به سوی ارتباط با دیگران از طرقی همچون استفاده از شبکه‌های مجازی می‌تواند راهبردی پیشگیرانه‌ای برای محرومیت و ملال در دوران همه‌گیری کووید- 19 باشد.
مضمون اصلی بعدی یعنی تردیدهای فکری و عملی دارای زیرمضمونهای وارسی بیش‌ازحد بهداشت دیگران، شست‌وشو و نظافت مداوم، بررسی مستمر اخبار مربوط به کرونا، دغدغه ذهنی پیوسته در مورد کرونا و فکرکردن به مرگ زودرس بود. یافته‌های مربوط به وسواسهای فکری-عملی مرتبط با بیماری با پژوهش خدابخشی (2020) و شهامتی‌نژاد (2021) در ایران و پژوهش بروک و همکاران (2020) در خارج از ایران همسو است. در تبیین نتایج به دست آمده در رابطه با تردیدهای فکری و عملی می‌توان گفت که در دوران همه‌گیری کووید-19 هنجارهای مربوط به رفتارها و افکار وسواس‌گونه دچار جابه‌جایی شد و افکار و رفتارهایی که در دوران قبل از همه‌گیری کووید- 19 مانند شست‌وشویی چندباره دست و صورت در طول روز غیرمعمول بود، در دوران همه‌گیری کووید- 19 کاملاً معمولی جلوه داده شده است. درواقع وقوع تردیدهای فکری و عملی برای افرادی که در قرنطینه خانگی بودند، پیامد معمول و به‌بیان‌دیگر پیامد اجتناب‌ناپذیر بیماری کووید- 19 بود.
درنهایت چهارمین مضمون اصلی دغدغه‌های تحصیلی و شغلی دارای زیرمضمونهایی همچون تأخیر در فرآیند انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مشکلات مربوط به آموزش از راه دور، از دست دادن فرصتهای شغلی، فقدان ارتباط رودررو با استاد و همکلاسی و از دست دادن مزایای آموزش حضوری بود. درنهایت یافته‌های مربوط به مضمون دغدغه‌های تحصیلی و شغلی در نتایج پژوهشهای کائو و همکاران (2020)، فاکاری و سیمبار (2020) در خارج و پژوهش دلاور و شکوهی (2020) در ایران هم اشاره شده است. در تبیین نتایج به دست آمده می‌توان گفت در همه‌گیریهای این‌چنینی که در اوایل همچون یک بحران برای کشور رقم می‌خورد، به‌هم‌ریختگی اوضاع تحصیلی و شغلی امر طبیعی است اما نکته قابل‌تأمل در این است که بعد از گذشت زمان و شناسایی خلأهای موجود شرایط اشتغال و تحصیل به‌تدریج به حالت گذشته برگردد تا بهم ریختگی روند امر اشتغال و تحصیل بیش‌ازپیش موجب آسیبهای روانی و اجتماعی برای جامعه نشود.
ازآنجایی‌که قرنطینه خانگی یکی از روشهای کنترلی و پیشگیرانه از گسترش بیماریهای عفونی در کنار سایر روشها (مثل فاصله‌گذاری اجتماعی، جلوگیری از اجتماعات و بستن مدارس و دانشگاهها) است. همواره از مهم‌ترین چالشهای پیش رو در زمان شیوع این بیماری، نگرانیها و مشکلات افراد در قرنطینه خانگی است. نگرانیها و مشکلاتی همچون جدایی از عزیزان، از دست دادن آزادی، عدم اطمینان نسبت به وضعیت بیماری، مشکلات اقتصادی و شغلی، مشکلات مذهبی و... می‌تواند باعث به وجود آمدن دغدغه‌های زیادی برای افراد در قرنطینه خانگی شود؛ بنابراین توجه ویژه به سلامت روانی افراد در مواقع بحرانی و تعدیل اضطراب و استرس در مواجهه با شوکهای ناگهانی و رفع موانع ارتباطی در اشتغال و تحصیل مخصوصا برای قشر دانشگاهی می‌تواند از پیامدهای منفی بالقوه همه‌گیری پیشگیری کند.
از محدودیتهای اصلی این پژوهش می‌توان به آنلاین‌بودن مصاحبه کیفی با کاربران با توجه به شرایط خاص و همچنین انجام پژوهش فقط روی دانشجوهای کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی تهران اشاره کرد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده پیشنهاد می‌شود مؤسسات آموزش عالی بررسی و پیشبرد مداوم استراتژیها و اقدامات مدیریت بحران خود را در دستور کارشان قرار دهند و بـه نیازهـا و نگرانیهای دانشــجویان گــوش دهنــد و خــود را بــا به‌روزترین ابزارهـای فناورانـه ارتقـا دهنـد و تمهیدات لازم را برای فراهم‌کردن شرایط آموزش از راه دور برای دانشجویان فراهم کند و علم استفاده از تکنولوژیهای ارتباطی و دیجیتال در مؤسسات آموزش عالی، تهیه و زیرساختهای آن به‌خوبی تبیین شود. پیشنهاد می‌شود پروتکلهای مناسب برای زندگی در شرایط بحران و تعلیق ارتباطات انسانی توسط مسئولان امر سلامت روان تهیه و تدوین شود. همچنین با توجه به اینکه مشکلات اقتصادی دوران قرنطینه خانگی و پس از آن که یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان بود، پیشنهاد می‌شود دولت مداخله لازم را برای تأمین امنیت اقتصادی افراد انجام دهد.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در این مقاله مشارکت مؤثر داشته‌اند.
منابع مالی
هیچگونه حمایت مالی برای انتشار این مقاله دریافت نشده است.
تعارض منافع
در انجام مطالعه حاضر نویسندگان هیچگونه تعارض منافعی نداشته‌اند.
تشکر و قدردانی
از تمامی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند قدردانی می‌کنیم.
Reference
- Bai, Y., Lin C., Lin, C., Chen, J., Chue, C., & Chou, P. (2004). Survey of stress reactions among health care workers involved with the SARS outbreak. Psychiatr Services, 55, 1055–57.
- Bassetti, M., Vena, A., & RobertoGiacobbe, D. (2020). The Novel Chinese Coronavirus(2019-nCoV) infections: challenges for fighting the storm. European Journal of Clinical Investigation, 50(3), e13209.
- Braunack-Mayer, A., Tooher, R., Collins, J. E., Street, J. M., & Marshall, H. (2013). Understanding the school community’s response to school closures during the H1N1 2009 influenza pandemic. BMC public health, 13(1), 1-15.
- Brooks, S., Webster, R., Smith, L., Woodland, L., Hall. & et al. (2020). The impact of unplanned school closure on children's social contact: rapid evidence review. Eurosurveillance, 25, 2000188.
- Caleo, G., Duncombe, J., Jephcott, F. & et al. (2018). The factors affecting household transmission dynamics and community compliance with Ebola control measures: a mixed-methods study in a rural village in Sierra Leone. BMC Public Health, 18, 248-260.
- Cao, W., Fang, Z., Hou, G., Han, M., Xu, X., Dong, J., & et. al. (2020). The psychological impact of the COVID-19 epidemic on college students in China. Psychiatry research, 112934.
- Cava, M., Fay K., Beanlands, H., McCay, E., & Wignall, R. (2005). The experience of quarantine for individuals affected by SARS in Toronto. Public Health Nurs, 22, 398-406.
- Chan, J., Yuan, S., Kok, K., & et al. (2020). A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster. Lancet., 395, 514-523.
- Coronavirus disease (COVID-2019) situation reports. (2020). Accessed: March 17, 2020: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports.
- Desclaux, A., Badji, D., Ndione, A., & Sow, K. (2017). Accepted monitoring or endured quarantine? Ebola contacts’ perceptions in Senegal. Social Science & Medicine, 178, 38–45.
- Delavar, Ali & Shokoohi Amirabadi, Leyla. (2020). Evaluation of students' happiness and life satisfaction during a new coronavirus crisis (Covid-19). Journal of Educational Psychology, 16 (59), 1 -24. (In Persian).
- DiGiovanni, C., Conley, J., Chiu, D., & Zaborski, J. (2004). Factors influencing compliance with quarantine in Toronto during the 2003 SARS outbreak. Biosecur Bioterror, 2, 265–72.
- Esmaeilpour Eshkaftaki, M. (2020). The prediction of students’social support based on components of social capital and psychological capital in corona epidemic. Quarterly Social Psychology Research, 10(39), 179-163. (In Persian).
- Fakari, F., & Simbar, M. (2020). Coronavirus Pandemic and Worries during Pregnancy; a Letter to Editor. Archives of Academic Emergency Medicine, 8, e21.
- Hawryluck, L., Gold, W., Robinson, S., Pogorski, S., Galea, S., & Styra R. (2004). SARS control and psychological effects of quarantine, Toronto, Canada. Emerging Infectious Diseases, 10, 1206–12.
- Huang, C., Wang, Y., Li, X., & et al. (2020). Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China [published online ahead of print, 2020 Jan24]. Journal of Hospital Infection, 104,252-253.
- Jeong, H., Yim, H., Song, Y., & et al. (2016). Mental health status of people isolated due to Middle East respiratory syndrome. Epidemiol Health, 38,148-160.
- Khodabakhshi-koolaee, Anahita. (2020). Living in Home Quarantine: Analyzing Psychological Experiences of College Students during Covid-19 pandemic. Militarymedicine, 22 (2):130-138. (In Persian).
- Lee, S., Chan, L., Chau, A., Kwok, K., & Kleinman, A. (2005).The experience of SARS related stigma at Amoy Gardens. Social Science & Medicine, 61, 2038-46.
- Liu, J., Zheng, X., Tong, Q., & et al. (2020). Overlapping and discrete aspects of the pathology and pathogenesis of the emerging human pathogenic coronaviruses SARS‐CoV, MERS‐CoV, and2019‐nCoV. The Journal of Medical Virology, 92,491‐494.
- Opinion polling group of the Office of National Plans of the Institute of Culture, Art and Communication. (2020). Citizens' views on the corona (national study) of the first wave. Research Institute of Culture, Art and Communication of the Ministry of Islamic Guidance. (In Persian).
- Mazlumzadeh, Mohammad Reza, Asghari Ebrahimabad, Mohammad Javad, Shirkhani, Milad, Zamani Tavousi, Alieh, Salayani, Faezeh. (2021). Relationship between coronary anxiety and health anxiety: The mediating role of emotion regulation difficulty. Journal of Clinical Psychology. 13 (50), 111 - 120. (In Persian).
- Marjanovic, Z., Greenglass, E., & Coffey, S. (2007). The relevance of psychosocial variables and working conditions in predicting nurses’ coping strategies during the SARS crisis: an online questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 44, 991–98.
- Maunder, R., Hunter, J., Vincent, L., & et al. (2003). The immediate psychological and occupational impact of the 2003 SARS outbreak in a teaching hospital. Canadian Medical Association Journal, 168, 1245–51.
- Maxwell, J. A. (2012). Qualitative research design: An interactive approach. Sage publications.
- Morse, J. (1994). Critical issues in qualitative research methods. Thousand Oaks,CA: Sage.Guide to Analysis London,U.K.:Sage Publications Ltd.
- Munhall, P. (2010). Nursing Research: A qualitative persrective,Jones and Bartlett publisher in qualitative research methods. Thousands Oaks,CA:Sage
- Neuman, W., (2000). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, 4th Edition, Boston: Allyn and Bacon.
- Newman, K., Shutt. (2012). bubonic plague and quarantine in early modern England. Journal of Social History,45, 809-834.
- Rubin, G., & Wessely, S. (2020). The psychological effects of quarantining a city. British Medical Journal, 368:m313.
- Reynolds, D., Garay, J., Deamond, S., Moran, M., Gold, W., & Styra, R. (2008). Understanding, compliance and psychological impact of the SARS quarantine experience. Epidemiology and Infection, 136, 997–1007.
- Riessmann, G., & Schutze, F.(1987). Trajectory as a Basic Theoretical Concept for Analysis Suffering and Disorderly Social Processes in D Maines (ed), Social organization and social Process:Essays in Honor of Anselm Strauss(pp. 333-357), New York: Aldine de Gruyter.
- Satu, E., Kääriäinen, M., Outi, K., Pölkki, T., Utriainen, K., & Kyngäs, H. (2014). Qualitative Content Analysis: A Focus on Trustworthiness: Sage.
- Sprang, G., & Silman M. (2013). Posttraumatic stress disorder in parents and youth after health-related disasters. Disaster medicine and public health preparedness. 7,105-110.
- Sohrabi, C., Alsafi, Z., O'neill, N., Khan, M., Kerwan, A., Al-Jabir, A., ... & Agha, R. (2020). World Health Organization declares global emergency: A review of the 2019 novel coronavirus (COVID-19). International journal of surgery, 76, 71-76.
- Strauss, A. and Carbin, c. (2013). Basics of qualitative research. (Translated by Ebrahim Afshar). Tehran, Ney Publishing. (In Persian).
- Shahamatinejad Somaye. (2021. The Relationship between Health Anxiety and Emotion Regulation with Rumors on Social Networks during the COVID-19 Pandemic. Assessment and Research in Counseling and Psychology, 3 (1) :38-48. (In Persian).
- Wang, G., Zhang, Y., Zhao, J., Zhang, J & Jiang, F. (2020). Mitigate the effects of home confinement on children during the COVID-19 outbreak. Lancet, 395, 945-947.
- Wilken, J., Pordell, P., Goode, B., & et al. (2017). Knowledge, attitudes, and practices among members of households actively monitored or quarantined to prevent transmission of Ebola virus disease–Margibi County, Liberia: February–March 2015. Prehospital and Disaster Medicine, 32, 673–78.
- Yoon, M., Kim, S., Ko, H., & Lee, M. (2016). System effectiveness of detection, brief intervention and refer to treatment for the people with posttraumatic emotional distress by MERS: a case report of communitybased proactive intervention in South Korea. International Journal of Mental Health Systems, 10, 51-80.
[1] Corona Virus Disease-2019
[2] Quarantine
[3] Sohrabi & et al.
[4] Huang & et al.
[5] Li & et al.
[6] Chen & et al.
[7] Bassetti & et al.
[8] Huang & et al.
[9] Newman & et al.
[10] Rubin & et al.
[11] Wang & et al.
[12] Xu & et al.
[13] Cao & et al.
[14] Fakari & Simbar
[15] Yoon & et al.
[16] Hawryluck & et al.
[17] DiGiovanni & et al.
[18] Lee & et al.
[19] Desclaux & et al.
[20] Marjanovic & et al.
[21] Caleo & et al.
[22] Braunack & et al.
[23] Confusion
[24] Wang & et al.
[25] Cava & et al.
[26] Jeong & et al.
[27] Maunder & et al.
[28] Reynolds & et al.
[29] Narrative Analysis
[30] Munhall
[31] Riessmann & Schutze
[32] Braun & clark
[33] Morse & Field
[34] Satu et al.
[35] Neuman
[36] Strauss & Corbin
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
کیفیت زندگی
دریافت: 1400/6/19 | پذیرش: 1401/3/17 | انتشار: 1401/5/17
دریافت: 1400/6/19 | پذیرش: 1401/3/17 | انتشار: 1401/5/17
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
