دوره 22، شماره 87 - ( 11-1401 )                   جلد 22 شماره 87 صفحات 283-253 | برگشت به فهرست نسخه ها

Research code: مقاله مستخرج از پایان نامه می باشد.

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mozaffari niya A, mosayyebzadeh A. (2023). Analysis of Quality of Life of Residents of Informal Settlements of Target Neighborhoods in Urmiah. refahj. 22(87), : 8 doi:10.32598/refahj.22.87.3872.1
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3868-fa.html
مظفری نیا اسماء، مصیب زاده علی. تحلیل کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه رفاه اجتماعی 1401; 22 (87) :283-253 10.32598/refahj.22.87.3872.1

URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3868-fa.html

تحلیل کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه
اسماء مظفری نیا ، علی مصیب زاده*
واژه‌های کلیدی: ارومیه، سکونتگاه غیررسمی، کیفیت زندگی، محلات هدف، Spss
متن کامل [PDF 660 kb]   (1011 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1523 مشاهده)
متن کامل:   (911 مشاهده)
مقدمه
 شهرنشینی در همه کشور‌های درحال‌توسعه ازجمله ایران از سال 1960 میلادی به بعد شدت یافت. به‌طوری‌که رشد شهری بی‌سابقه‌ای در پنج دهه اخیر در ایران روی داده است. طی 55 سال گذشته، نسبت شهرنشینی در ایران از 31 درصد در سال 1956 میلادی به 74 درصد در سال 2016 میلادی رسیده است (مرکز آمار ایران، 2016) و مسائل و مشکلاتی چون فقر، افت کیفیت شاخصهای کیفیت زندگی، ازدیاد بیکاری و غیره را به وجود آورده است.
 از مهم‌ترین مسائل شهرنشینی، سکونتگاههای فرودست شهری یا به تعبیر امروزی اسکان غیررسمی است. این امر محصول سیاستهای شکست‌خورده، مدیریت نامطلوب، فساد، قوانین نامناسب، بازار ناکارآمد زمین، سیستمهای ضعیف مالی و فقدان اساسی اراده سیاسی است که باعث ایجاد مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی، زیست‌محیطی و درنهایت نزول سطح کیفیت زندگی کلانشهرهای ایران شده است (اسماعیل‌‌پور، 2010). این روند بستر بااهمیت شدن مفهوم کیفیت زندگی شهری را پیش از پیش فراهم ساخته است (ریچاردز و همکاران، 2007).
مفهوم کیفیت زندگی یک مفهوم چندبعدی است و باید توسط یک رابطه شبکه‌ای بین ابعاد مختلف نشان داده شود. این روابط با توجه به مکان و جوامع تعیین می‌شوند (ال دین، 2013). مناسب‌ترین راه برای سنجش کیفیت زندگی، استفاده هم‌زمان از شاخصهای عینی و ذهنی آن است. نادیده‌گرفتن هریک از این شاخصها مشکلاتی را در برنامه‌ریزی به وجود می‌آورد (سالاری سردری و دیگران، 2014). درواقع بهبود سطح کیفیت زندگی در هر جامعه‌ای یکی از مهم‌ترین اهداف سیاستهای عمومی آن جامعه است. طبق مطالعات و بررسیهای صورت‌گرفته، حاشیه‌نشینی در شهر ارومیه روند رو به رشدی داشته است؛ به‌طوری‌که این مناطق از ۱۱ محله در سال 2003 میلادی با جمعیت برابر با ۹۰ هزار نفر به ۳۱ محله با جمعیت ۲۴۰ هزار نفر در سال 2017 میلادی افزایش یافته است که از سمت شرق، شمال شرق، شمال غرب و غرب گسترش یافته‌اند.
از پیامدهای حاشیه‌نشینی در شهر ارومیه می‌توان به انواع ناهنجاریها اشاره کرد. اشتغال افراد حاشیه‌نشین در مشاغل غیررسمی و کاذب، وجود ساخت‌وسازهای غیرمجاز، عدم توانایی شهرداریها برای ارائه خدمات مناسب در این مناطق، کاهش آلودگی محیط‌زیست، اثرات نامطلوب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... ازجمله آثار مخرب حاشیه‌نشینی، چه روی ساکنان آن مناطق و چه روی ساکنان شهر ارومیه هستند. در همین راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه است. همچنین این پژوهش درصدد پاسخگویی به این سؤال اساسی است که کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه از چه وضعیتی برخوردار است؟

مبانی نظری
سکونتگاههای غیررسمی بر اساس تعریف سازمان ملل متحد به سکونتگاههایی اطلاق می‌شود که در آن واحدهایی از مسکن ساخته شده که ساکنان ادعای حقوقی در قبال آن ندارند و این واحدها به‌طور غیرقانونی اشغال شده‌اند و یا سکونتگاهها و مناطقی که با برنامه‌ریزیها و آیین‌نامه‌های موجود غیرمجاز خوانده می‌شوند (سازمان جهانی بهداشت، 1999). درواقع، حاشیه‌نشینی به شرایط غیر‌داوطلبانه گروهها و افرادی که در حاشیه اقتصاد، اجتماع و سیاست قرار می‌گیرند گفته می‌شود که از دسترسی آنها به منابع، داراییها، خدمات و آزادی حق انتخاب از بین گزینه‌ها جلوگیری می‌شود و درنهایت به فقر می‌انجامد.
بنابراین، این مفهوم بیشتر با بی‌عدالتی، آسیب‌پذیری و فقدان دسترسی به نیازهای اساسی ارتباط دارد (هوسمان، 2016). این سکونتگاهها از آن ‌رو غیررسمی نامیده می‌شوند که در رابطه با موضوع حق مالکیت سکونت، برنامه‌ریزی شهری، طراحی و ساخت‌وساز از قانونهای رسمی پیروی نمی‌کنند (داوی، 2015).
مسئله سکونتگاههای غیررسمی از دیدگاههای متفاوتی نگریسته شده و بر اساس آن نیز با رویکردها و نگرشهای مدیریتی متفاوتی روبه‌رو بوده است. گاهی به‌عنوان یک غده سرطانی ناشی از تجمع فقرای زیاده‌خواه و برآمده از فرهنگ فقر راهی جز برچیدن و تخریب آنها دیده نشده و گاه به‌مثابه یک راه‌حل درخور توجه بیشتر و درنتیجه بهسازی و توانمندسازی دانسته شده است (عباسی فلاح و همکاران، 2017).
در رابطه با مفهوم کیفیت زندگی شهری نیز می‌توان آن را رضایت فرد از زندگی محیط پیرامونی خود دانست (کاتر، 1985). در تعریفی دیگر کیفیت زندگی تعامل پویا بین فرد مفروض، جامعه و محل سکونت او است (مالمن، 2000). همچنین یک مفهوم برای ارزیابی استاندارد زندگی در یک جامعه زمانی جامع است که در آن از تمام جنبه‌های زندگی برای سنجش استفاده ‌شود (چن و همکاران، 2016).
پس از تعریف مفهوم کیفیت زندگی، به نظر می‌رسد تعریف موضوع اصلی پژوهش یعنی کیفیت زندگی شهری نیز لازم و ضروری باشد. برخی نظریه‌پردازان کیفیت زندگی شهری را احساس خوبی می‌دانند که از ترکیب هویت مکانی، خاطره جمعی و حس تعلق تاریخی شهر به وجود می‌آید. مفهومی که در این تعریف بسیار مهم به نظر می‌رسد، ارتباط عاطفی انسان با محیط شهر است (پروفکت و گوردن، 1992). همچنین در تعریفی دیگر کیفیت زندگی شهری را شامل وضعیت فرد ازنظر پایگاه اجتماعی، اقتصادی، سلامت و غیره دانسته و به معنای احساس رضایتی می‌دانند که فرد از زندگیش در شهر دارد (مک کر و همکاران، 2005).
طبق مطالعات اولین گام در راستای سنجش کیفیت زندگی، انتخاب ابعاد آن و سپس انتخاب شاخصهایی است که با استفاده از آن، ابعاد مختلف کیفیت زندگی سنجیده می‌شود (واینر، 2004). برای سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی شهری، گروه مطالعاتی دانشگاه وستمینستر در سال 1998 شاخصهایی را پیشنهاد داده‌اند که بدین شرح است: الف) جرم (خشونت‌آمیز و غیر‌خشونت‌آمیز). ب) ایمنی (تصادفات و ایمنی شخصی درک‌شده). ج) اشتغال (نرخ بیکاری). د) ‌دستمزد (متوسط درآمد ناخالص هفتگی). ه) آموزش‌وپرورش (پیشرفت تحصیلی)؛ و) بهداشت و درمان (بروز بیماری مزمن قلبی و مشکلات تنفسی جدی). ز) کیفیت هوا (کیفیت هوای محلی). ح) ساعات سروصدا (اختلال در خیابان و در خانه). ط) ‌مسکن (شرایط مسکن و بی‌خانمانی). ی) ترافیک (سطح ترافیک، طول صف، تنوع زمان سفر). ک) نشاط اقتصادی (ساختمانهای خالی). ل) توسعه پایدار (بازیافت زباله و کاهش دی‌اکسید کربن). م) قابلیت دسترسی (امکانات در فاصله پیاده‌روی، زمان سفر نسبی). ن) سفر و فعالیت (سفرهای غیرخودرو، زمان صرف شده در خارج از منزل). س) جامعه (حس مشارکت، ارائه امکانات تفریحی/تفریحی و سرگرمیهای محلی) (کوآن و هال، 2005). در ادامه ابعاد و شاخصهایی که برای سنجش کیفیت زندگی در پژوهش بکار گرفته شده است در جدول شماره 2 ارائه شده است.
جدول (2) ابعاد و شاخصهای موردمطالعه در پژوهش
ابعاد شاخصها منابع
مسکن مالکیت مسکن  منتخب نگارندگان، 2020.
حمایت دولتی برای خرید مسکن New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007).
تعداد اتاق در واحد مسکونی منتخب نگارندگان، 2020.
اندازه واحد مسکونی Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Jimenez Pozo(2007), Berger and Blomquist(2008), Zebardast (2009), Mccera and Stimson(2005), Ulengin (2001), Das(2008).
کیفیت بنا Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Zebardast (2009), Mccera and Stimson(2005), Mc Mahon(2002), Cinnei de and Fahy (2008).
تراکم ساختمانی مسکن  Massam (2002), Jaan Lee(2008), Cinnei de and Fahy(2008), Asian Development Bank- ADB(2001), New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007).
تأسیسات دسترسی به فاضلاب  FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Jimenez Pozo(2007), Berger and Blomquist(2008), Mccera and Stimson(2005), Jaan Lee(2008), Cinnei de and Fahy (2008), Ulengin (2001), Mercer(2007), UN-Habitat (1998).

امکانات و خدمات		 وضعیت خدمات بانکی Mercer(2007), Ulengin (2001), Mccera and Stimson(2005).
وضعیت خدمات پستی Asian Development Bank- ADB(2001), Mercer(2007), Ulengin (2001), Mccera and Stimson(2005).
دسترسی به مراکز آموزشی Ulengin (2001), Mc Mahon(2002), Turksever and Atalik(2001), Mccera and Stimson(2005), Santos and Martins(2007), Berger and Blomquist(2008), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Ji and Xu (2002), Jimenez Pozo(2007), EL-Osta(2007).
دسترسی به مراکز فضاهای سبز، تفریحی و فراغتی فضاهای سبز Bostock Marketing group- BMG (2008), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Massam (2002), Jimenez Pozo(2007), Santos and Martins(2007), Mc Mahon(2002), Cinnei de and Fahy (2008), Ulengin (2001), Das(2008).
تفریحی و فراغتی  New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Jimenez Pozo(2007), EL-Osta(2007), Santos and Martins(2007), Turksever and Atalik(2000), Jaan Lee(2008), Das(2008), Mercer(2007).
دسترسی به مراکز ورزشی Mercer(2007), Ulengin (2001), Turksever and Atalik(2000), Santos and Martins(2007), Bostock Marketing group- BMG (2008).
رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی Ulengin (2001), Cinnei de and Fahy (2008), Santos and Martins(2007), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), EL-Osta(2007).
خدمات تجاری روزمره منتخب نگارندگان، 2020.
وضعیت خیابان­ها Ulengin (2001), Cinnei de and Fahy (2008), Jaan Lee(2008), Mc Mahon(2002), Bostock Marketing group- BMG (2008), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Massam (2002).
وضعیت روشنایی خیابانها Ulengin (2001)
جمع‌آوری و دفع زباله Das(2008), Ulengin (2001), Jaan Lee(2008), Mc Mahon(2002).
دسترسی تا بازار اصلی شهر منتخب نگارندگان، 2020.
حمل‌ونقل وضعیت ترافیک New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), World Health Organization (1997), Mercer(2007), Das(2008), Ulengin (2001), Cinnei de and Fahy (2008), Mc Mahon(2002), Turksever and Atalik(2000), London sustainable Development Commission(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Santos and Martins(2007).
وضعیت حمل‌ونقل عمومی New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), World Health Organization (1997), UN-Habitat (1998), Asian Development Bank- ADB(2001), Mercer(2007), Das(2008), Ulengin (2001), Cinnei de and Fahy (2008), Mc Mahon(2002), Turksever and Atalik(2000), Santos and Martins(2007), Berger and Blomquist(2008), Bostock Marketing group- BMG (2008), London sustainable Development Commission(2004), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Massam (2002).
اقتصادی وضعیت شغلی سرپرست خانوارها New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), UN-Habitat (1998), Ulengin (2001), Das(2008), Jaan Lee(2008), Mc Mahon(2002), Berger and Blomquist(2008), London sustainable Development Commission(2004), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Massam (2002), Rapley (2005), Ji and Xu (2002), EL-Osta(2007).
میزان درآمد ماهیانه خانوارها World Health Organization (1997), UN-Habitat (1998), Asian Development Bank- ADB(2001), Ulengin (2001), Das(2008), Bostock Marketing group- BMG (2008), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Rapley (2005), Ji and Xu (2002).
میزان هزینه ماهیانه خانوارها World Health Organization (1997), UN-Habitat (1998), Asian Development Bank- ADB(2001), Ulengin (2001), Das(2008), Turksever and Atalik(2000), Mccera and Stimson(2005), Bostock Marketing group- BMG (2008), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998).
اجتماعی تعداد افراد خانوار منتخب نگارندگان، 2020.
میزان متوسط تحصیلات خانوار Ulengin (2001), Mc Mahon(2002), Berger and Blomquist(2008), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998).
احساس هویت و تعلق‌خاطر Jaan Lee(2008), Cinnei de and Fahy (2008), Massam (2002).
روابط همسایگی Das(2008), Ulengin (2001), Jaan Lee(2008), Turksever and Atalik(2000), Mccera and Stimson(2005), Winnipeg Quality of Life Indicators Report(1998), Massam (2002), EL-Osta(2007).
رضایت از عملکرد شهرداری New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), Das(2008), London sustainable Development Commission(2004), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Massam (2002), Rapley (2005), Ji and Xu (2002), Das(2008).
میزان مشارکت در امور محله  New Zealand QOL Reporting System- NQRS(2007), Das(2008), London sustainable Development Commission(2004), FCM Quality of life Reporting System – QOLRS(2004), Massam (2002), Rapley (2005), Ji and Xu (2002).
امنیت زنان و کودکان در محله Mercer(2007), Ulengin (2001).
وضعیت کلی میزان رضایت ساکنان از محله
محسنی (2001: 259)
رضایت از کیفیت زندگی محله نسبت به چهار سال گذشته
میزان امید از ارتقاء کیفیت زندگی محله در آینده

پیشینه تجربی
در سالهای اخیر مطالعه در مورد موضوع کیفیت زندگی به‌طور فزاینده‌‌ای بر محور ماهیت شهری متمرکز شده و توجه به کیفیت زندگی شهرها در میان مطالعات پژوهش‌‌های بیشتری به چشم می‌خورد. تحقیق حاضر نیز ازجمله تحقیقات اخیر در این زمینه است که با استفاده از تجربه‌‌های پیشین در باب کیفیت زندگی، تلاش دارد که با توجه به موردمطالعه و شرایط اجتماعی خاص آن، به موضوع کیفیت زندگی در میان سکونتگاه‌‌های غیررسمی بپردازد.
جودی و همکاران (2021) در مقاله خود با عنوان «سنجش کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی شهر میاندوآب» به بررسی سنجش کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی شهر میاندوآب مبادرت ورزیدند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که چهار شاخص اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی شهر میاندوآب گویای نامناسب بودن وضعیت شاخصها است. همچنین آزمون آنووا تأیید کرد که 10 محله موردمطالعه ازنظر شاخصهای اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی در سطح کمتر از 05/ 0 تفاوت معناداری دارند اما درزمینه شاخص اقتصادی (سطح معناداری برابر با 094/ 0) شرایط یکسانی وجود دارد. سنجش اثر مدیریت شهری بر بهبود کیفیت زندگی از طریق معادلات ساختاری نیز تأیید کرد که میزان تبیین برای شاخص اجتماعی برابر با 97/ 0؛ برای شاخص اقتصادی برابر با 48/ 0؛ برای شاخص کالبدی برابر با 93/ 0 و برای شاخص زیست‌محیطی برابر با 55/ 0 است؛ بنابراین بیشترین اثر مدیریت شهری بر شاخص اجتماعی و سپس کالبدی است.
پوراحمد و همکاران (2017) در مقاله‌‌ای تحت عنوان «سنجش کیفیت زندگی در سکونتگاه‌‌های غیررسمی، مطالعه موردی: محله اسلام‌‌آباد تهران» با تأکید بر کیفیت نامطلوب زندگی در نواحی مختلف شهری تهران، به سنجش میزان رضایت از کیفیت زندگی محله اسلام‌‌آباد تهران پرداخته و عوامل نارضایتی ساکنان از کیفیت زندگی را بررسی کردند. نتایج این مقاله نشان می‌‌دهد که بیشترین نارضایتی از عوامل اقتصادی و امنیتی در محله موردنظر بوده و همچنین عوامل کالبدی، خدمات و دسترسی بیشترین تأثیر ذهنی را بر کیفیت زندگی ساکنان گذاشته است.
ایراندوست و پاکزاد (2017) در پژوهش خود با موضوع «ارزیابی دگرگونی کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی در دهه گذشته (مطالعه موردی: دولت‌آباد کرمانشاه)» در دو مقطع زمانی در بازه هشت سال به بررسی همسنجی دگرگونی مسکن و شرایط زندگی در یکی از بزرگ‌ترین سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمانشاه پرداخته‌‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که شاخصهای گوناگون مؤثر بر زندگی تهی‌دستان، ازجمله شاخصهای جمعیتی، اشتغال و بیمه، دسترسی، مسکن، تسهیلات، دسترسی به منابع مالی رسمی تأمین مسکن و کسب‌وکار روند روبه بهبودی داشته‌اند. این روند در بیشتر موارد چشمگیر و درخور نگرش بوده است. در مقابل، با توجه به یکپارچگی سکونتگاه با شهر و گسترش فرهنگ شهری، برخی شاخصهای وابسته به سرمایه اجتماعی با افت روبرو بوده است. این بررسی نشان داد که روند دشواریهای دولت‌آباد از چالش کالبدی به‌سوی چالشی اجتماعی گردش کرده و مسئله و نیاز امروز آن از سرشت توسعه اجتماع محلی است.
شکری و غنی‌‌پور (2016) در مقاله‌‌ای با عنوان «بررسی و تحلیل کیفیت محیط زندگی در سکونتگاههای غیررسمی (محلات کتی، سادات‌محله، موزیرج و هفت تن شهر بابل)» با روش توصیفی-‌پیمایشی به بررسی میزان رضایتمندی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی شهر بابل از کیفیت محیط زندگی آنها پرداختند. در این پژوهش، میزان رضایتمندی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی شهر بابل از کیفیت محیط زندگی در پنج حوزه‌ سکونت، اوقات فراغت، آمدوشد، امنیت و محیط‌زیست و بهداشت موردبررسی قرار گرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان‌دهنده آن است که میزان رضایتمندی ساکنان محلات هدف از کیفیت محیط زندگی با میانگین 8/ 2 (با میانه نظری 3) نامطلوب ارزیابی شده است. در این راستا میزان رضایتمندی از حوزه‌‌های تفریحی و اوقات فراغت، سکونت و محیط‌زیست و بهداشت کمتر از میانگین و حوزه‌‌های امنیت و آمدوشد کمی بیشتر از میانگین است.
بهزادفر و همکاران (2018) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی شاخصهای توانمندسازی در سکونتگاههای غیررسمی با رویکرد دارایی‌مبنا در کلانشهر تهران» در محله میان‌آباد اسلام‌شهر دریافتند که همبستگی میان شاخص کالبدی بالاتر از بقیه موارد بوده و بعدازآن زیرشاخص درآمد ماهیانه مربوط به شاخص نیاز مالی بالاترین میزان همبستگی را به میزان رضایت ساکنان محله میان‌آباد اسلام‌شهر به‌عنوان یک سکونتگاه غیررسمی به خود اختصاص می‌دهد.
چام هوری و همکاران (2015) در پژوهش خود با عنوان «چارچوب مفهومی مشارکت مردمی در تأمین کیفیت زندگی فقرای شهری در مالزی» معتقدند کیفیت زندگی و فقر شهری یک میدان در حال رشد تحقیقات است که نمی‌تواند از هم جدا باشد. این‌طور به نظر می‌رسد که کیفیت زندگی موردتوجه و علاقه بسیاری از احزاب، مدیران و برنامه‌ریزان شهری است و کیفیت زندگی نیاز به تلاشهای بی‌پایان دارد. بااین‌حال، تلاش برای بهبود درک در مورد کیفیت زندگی نباید محدود باشد که عبارتند از: مشارکت عمومی در حصول اطمینان از کیفیت زندگی در میان افراد فقیر شهری است.
همان‌طور که در تجربه‌‌های پیشین دیده می‌‌شود، نظر به اینکه هر پژوهش در چه سطحی و در چه نوع فرهنگی انجام شده است تفاوت‌‌هایی دارند اما اکثر مطالعات بر این نکته تأکید دارند که مسائل اقتصادی از مهم‌ترین موارد به‌دست‌آمده و موردنظر ساکنان است. حال‌آنکه در بحث مسائل و اثرات امنیتی، سیاسی و مدیریتی نیز، کیفیت زندگی دستخوش تحول و تغییراتی است که در صورت دیده‌نشدن سیر قهقرایی خود را بیش از این طی خواهد کرد.
افت کیفیت زندگی و به‌تبع تضادهای ایجادشده در ذهن ساکنان سکونتگاههای غیررسمی در هر مکان، قابلیت ایجاد بحران‌‌هایی را در پی خواهد داشت که متون شهری را به چالش کشیده و افزایش مشکلات امنیتی، آسیب‌‌های اجتماعی و غیره را به دنبال خواهد داشت. ازاین‌رو مطالعه حاضر نیز با توجه به جامعه هدف موردبررسی، به ارزیابی و تحلیل کیفیت زندگی در این مناطق پرداخته است. بهبود سطح کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی در گرو ارزیابی و تحلیل شاخص‌‌های موردنظر مطالعه حاضر است. نویسندگان این مقاله اعتقاد دارند که انعکاس این موارد و مسائل اثرگذار بر کیفیت زندگی افراد و خانوارها می‌‌تواند بر تصمیمات سیاست‌گذاران و مدیران شهری اثر گذاشته و برای بهبود شرایط ساکنان مفید باشد.
 

روش
 این تحقیق به لحاظ روش از نوع توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی و به لحاظ نوع داده‌ها کمی است. اطلاعات از طریق مراجعه به منابع معتبر کتابخانه‌ای و اسنادی، مطالعات میدانی و پرسشنامه گردآوری شده است. شیوه نمونه‌گیری به روش خوشه‌ای و تصادفی ساده بوده است. بدین‌صورت که از 31 محله سکونتگاه‌ غیررسمی شناسایی‌شده در شهر ارومیه، 4 سکونتگاه اسلام‌آباد 1، حاجی پیرلو، اسلام‌آباد 2 و طرزیلو به‌عنوان محدوده‌های موردمطالعه محلات هدف انتخاب شدند. لذا جامعه آماری پژوهش، ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف بودند که با استفاده از رابطه عمومی کوکران تعداد 400 عدد پرسشنامه به‌عنوان حجم نمونه به تفکیک برای هر یک از سکونتگاههای مذکور تعیین شد. (جایی که ضریب اطمینان برابر با 95 درصد، n برابر با حجم جامعه، p=q= 0/5 و z= 1/96 است. محاسبات طبق فرمول کوکران برای سکونتگاه‌های غیررسمی اسلام‌آباد 1، حاجی پیرلو، اسلام‌آباد 2 و طرزیلو به ترتیب 379، 373، 376 و 372 نفر است که محقق اعداد را به عدد 400 برای توزیع پرسشنامه افزایش داده است.  

سؤالات پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت 5 مقیاسی طراحی شده و پاسخها به پنج دسته خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم تقسیم شدند. روایی پرسشنامه‌ها با استفاده از روایی صوری صورت گرفته و پرسشنامه طراحی‌شده به تأیید تعدادی از اساتید دانشگاه ارومیه رسیده است.
برای برآورد پایایی پرسشنامه‌ها نیز از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برابر با 78/ 0 و بیانگر پایایی درونی پرسشنامه بود. پس‌ازآن با استفاده از 30 شاخص کیفیت زندگی در 6 بعد مسکن، تأسیسات، امکانات و خدمات، حمل‌ونقل و بعد اقتصادی و اجتماعی کیفیت زندگی بررسی شد. سرانجام برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها، ابتدا میانگین هر یک از شاخصها در محیط نرم‌افزار Excel به‌منظور محاسبه شاخصها در 6 بعد مسکن، تأسیسات، امکانات و خدمات، حمل‌ونقل و بعد اقتصادی و اجتماعی کیفیت زندگی به دست آمد و سپس از آزمون t ‌تک‌نمونه‌ای در نرم‌افزار SPSS برای پاسخ به سؤال پژوهش استفاده شد.
در رابطه با محدوده موردمطالعه باید گفت که شهرستان ارومیه یکی از شهرستانهای چهارده‌گانه استان آذربایجان غربی است که در قسمت میانی استان قرار گرفته است. مطابق با سرشماری عمومی (2016) جمعیت شهر ارومیه برابر با 224/ 736 نفر است (مرکز آمار ایران، 2016). مساحت این شهر حدود 10548 هکتار است (طرح تفصیلی شهر ارومیه، 2015). در شهر ارومیه 31 محله سکونتگاه غیررسمی با جمعیت 240 هزار نفر شناسایی شده است. سکونتگاههای غیررسمی اسلام‌آباد 1، حاجی پیرلو، اسلام‌آباد 2 و طرزیلو از مهم‌ترین سکونتگاههای مهاجرپذیر در شهر ارومیه هستند و جزء محلات هدف از سوی نهادهای مدیریت شهری در شهر ارومیه با هدف بهبود سطح کیفیت زندگی هستند. همچنین این محلات به‌عنوان محدوده‌های موردمطالعه تعیین‌شده در پژوهش بررسی شدند.
در شکل شماره 1 موقعیت شهر ارومیه در کشور و استان آذربایجان غربی و موقعیت سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه نشان داده شده است. در جدول شماره 3، ویژگیهای سکونتگاههای محلات هدف در شهر ارومیه آورده شده است.

شکل (1) موقعیت شهر ارومیه در کشور و استان آذربایجان غربی و موقعیت سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه
منبع: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان آذربایجان غربی


جدول (3) ویژگیهای سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه
محدوده‌های موردمطالعه جمعیت مساحت
(هکتار)		 موقعیت محدوده منطقه
اسلام‌آباد 1 30798 349 شمال غرب منطقه 3
حاجی پیرلو 13011 57 شمال شرق منطقه 2
اسلام‌آباد 2 18672 140 شمال شرق منطقه 2
طرزیلو 12624 59 جنوب غرب منطقه 3
منبع: مظفری‌نیا، 2018
 مساحت سکونتگاههای غیررسمی ارومیه 1140 هکتار است که جمعیتی معادل 240 هزار نفر را در خود جای داده است. در حال حاضر بیش از ۳۳ درصد جمعیت شهر ارومیه در سکونتگاههای غیررسمی و حاشیه شهر ساکن شده‌اند که به دلیل مهاجرت بی‌رویه ساکنان روستاها این جمعیت در حال افزایش است. طبق استناد به گزارش‌های شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در استان آذربایجان غربی و مصاحبه با ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف، نبود امکانات مناسب بهداشتی و رفاهی، نبود جاده و معابر مناسب، نبود آب، برق و گاز و حتی مدارس مناسب و موردنیاز برای برخورداری از آموزش استاندارد، بیکاری و سایر مشکلات اجتماعی از بالاترین شکایات مردم مناطق حاشیه‌نشین از شهرداری و نمایندگان در سالهای گذشته بوده است.

یافته‌ها
در این پژوهش به‌منظور تحلیل کیفیت زندگی محلات هدف در شهر ارومیه (سکونتگاههای غیررسمی اسلام‌آباد، حاجی پیرلو، اسلام‌آباد 2 و طرزیلو)، با توجه به نرمال‌بودن داده‌های به‌دست‌آمده از پرسشنامه‌ها، از آزمون تی‌ تک‌نمونه‌ای استفاده شد که نتایج آن به‌تفصیل در چهار محله مذکور، مطرح می‌شود.
 جدول شماره 4، نتایج آزمون تی ‌تک‌نمونه‌ای و وضعیت میانگین متغیرهای پژوهش را برای سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 1 نشان می‌دهد. ابعاد مسکن و حمل‌ونقل کیفیت زندگی با میانگینهای 13/ 3 و 15/ 3 بالاترین نمره را در میان دیگر متغیرها دریافت کرده‌اند. این میانگینها در محدوده میانه نظری 3 است. درنتیجه می‌توان گفت متغیر‌های حمل‌ونقل و مسکن از وضعیت مساعدی برخوردار هستند. شاخص بعدی، بعد تأسیسات است که (3>50/ 2) نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب این متغیر است. سیستم فاضلاب در سکونتگاه اسلام‌آباد 1 در وضعیت نامساعدی قرار دارد که این وضعیت به دلیل نبود سیستم فاضلاب استاندارد و بهداشتی و استفاده از سیستم چاه به‌منظور دفع فاضلاب از خیابان کوهنورد (خیابان تپه) رو به انتهای سکونتگاه است.
شاخص دیگر، بعد امکانات و خدمات کیفیت زندگی (3>74 /2 M=) است که در وضعیت نامساعدی قرار دارد. از کمبودهای اصلی سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 1 کمبود مراکز بهداشتی و درمانی، نبود فضاهای سبز و تفریحی، مراکز فرهنگی و سالنهای ورزشی و نبود پاتوق مناسب برای جوانان است که از سرزندگی و پویایی محله کاسته است. شاخص دیگر در این مجموعه، بعد اقتصادی و اجتماعی (3>52/ 2، 13/ 2 M=) ارزیابی شده است که در وضعیت نامساعدی قرار دارد. به‌طورکلی، با توجه به جدول میانگین نیز می‌توان عنوان کرد که میانگین وضعیت کلی کیفیت زندگی بهره‌بران سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 1(3> 77 /2 M=) در سطح نازلی از شاخصهای کیفیت زندگی قرار گرفته است.
                   جدول (4) نتایج آزمون t برای سنجش ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 1
ابعاد میانگین (M) t احتمال (p)
مسکن 13/ 3 86/ 5 0001/ 0
تأسیسات 50/ 2 55/ 6- 0001/ 0
امکانات و خدمات 74/ 2 94/ 11- 0001/ 0
حمل‌ونقل 15/ 3 42/ 4 0001/ 0
اقتصادی 13/ 2 32/ 22- 0001/ 0
اجتماعی 52/ 2 43/ 15- 0001/ 0
وضعیت کلی 77/ 2 74/ 6- 0001/ 0

 جدول شماره 5، میانگین متغیرهای موردبررسی مسکن و اجتماعی کیفیت زندگی در سکونتگاه غیررسمی حاجی پیرلو را نشان می‌دهد که طبق آن (3= 02/ 3 و 3M=) است. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که متغیرهای مسکن و اجتماعی در وضعیت نسبتا مناسبی قرار دارند. با توجه به مصاحبه با ساکنان، اکثر ساکنان سکونتگاه غیررسمی حاجی پیرلو از روستاهای مشترک چون ماکو در این محله سکنی گزیده‌اند. به همین دلیل روابط خوب همسایگی در محله حاکم است که این امر باعث افزایش امنیت زنان و کودکان و رضایت خاطر ساکنان در سکونتگاه حاجی پیرلو شده است.
شاخص بعدی، بعد تأسیسات با میانگین 63/ 2 در وضعیت نامساعدی قرار دارد. همچنین سیستم فاضلاب در هسته اولیه این سکونتگاه‌ و محله گلشن به‌صورت استاندارد و بهداشتی نیست و دفع فاضلاب از طریق چاه انجام می‌شود. این معضل باعث ایجاد مشکلات و آلودگیهای زیست‌محیطی بسیاری به‌خصوص در انتهای سکونتگاه شده است که سلامت و بهداشت ساکنان سکونتگاه را در معرض خطر قرار می‌دهد. بعد امکانات و خدمات (3> 56/ 2 M=) در وضعیت نامساعدی قرار دارد. بعد حمل‌ونقل با میانگین 56/ 3 از وضعیت مساعدی برخوردار است. آخرین متغیر موردبررسی، بعد اقتصادی با میانگین 58/ 2 در وضعیت نامساعدی قرار دارد. با توجه به مصاحبه با ساکنان و مطالعات محقق، ساکنان سکونتگاه غیررسمی حاجی پیرلو به دلیل نداشتن مهارت و رو آوردن به شغلهای آزاد (کارگر، راننده، بیکار و...) از وضعیت نامناسب اقتصادی رنج می‌برند. وضعیت کلی کیفیت زندگی سکونتگاه حاجی پیرلو نیز با توجه به میانگین نهایی (92/ 2M=)، متوسط ارزیابی می‌شود.
جدول (5) نتایج آزمون t برای سنجش ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه غیررسمی حاجی پیرلو
ابعاد میانگین (M) t احتمال (p)
مسکن 02/ 3 49/ 0 622/ 0
تأسیسات 63/ 2 57/ 5- 0001/ 0
امکانات و خدمات 56/ 2 38/ 13- 0001/ 0
حمل‌ونقل 56/ 3 26/ 15 0001/ 0
اقتصادی 58/ 2 63/ 9- 0001/ 0
اجتماعی 3 05/ 0 960/ 0
وضعیت کلی 92/ 2 75/ 1- 080/ 0

 وضعیت میانگین نمره پاسخگویان برای متغیرهای کیفیت زندگی سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 2 در جدول 6 نشان داده شده است. ابعاد مسکن و حمل‌ونقل با میانگینهای 3< 05/ 3 و 33/ 3M= از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند. شاخص بعدی، بعد تأسیسات است که با نمره میانگین 4 در وضعیت مطلوب متغیر در سکونتگاه قرار دارد. شاخصهای دیگر، ابعاد امکانات و خدمات و اجتماعی کیفیت زندگی (3 >67/ 2 و 60/ 2M=) در وضعیت نامساعدی قرار دارند. آخرین متغیر موردبررسی، بعد اقتصادی (3> 84/ 2M=) در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. به‌طورکلی با توجه به میانگین نهایی (06/ 3M= )، کیفیت زندگی محله اسلام‌آباد 2 در محدوده متوسط قرار دارد.


جدول (6) نتایج آزمون t برای سنجش ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 2
ابعاد میانگین (M) t احتمال (p)
مسکن 05/ 3 24/ 1 213/ 0
تأسیسات 4 24/ 28 0001/ 0
امکانات و خدمات 67/ 2 09/ 9- 0001/ 0
حمل‌ونقل 33/ 3 24/ 9 0001/ 0
اقتصادی 84/ 2 45/ 3- 001/ 0
اجتماعی 60/ 2 02/ 9- 0001/ 0
وضعیت کلی 06/ 3 75/ 1 081/ 0

 جدول شماره 7 وضعیت میانگین ابعاد کیفیت زندگی سکونتگاه غیررسمی طرزیلو را نشان می‌دهد. متغیرهای مسکن و بعد اجتماعی کیفیت زندگی با میانگینهای 26/ 3 و 43/ 3 از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند. شاخص بعدی، بعد تأسیسات 3< 50/ 4 M= در وضعیت بسیار مطلوب است. متغیرهای دیگر، ابعاد امکانات و خدمات، حمل‌ونقل و اقتصادی کیفیت زندگی (3> 88/ 2، 75/ 2 و 52/ 2M=) گویای وضعیت نامساعد متغیرها است. ساکنان سکونتگاه طرزیلو به دلیل نبود وسایل حمل‌ونقل عمومی چون تاکسی و اتوبوس به‌منظور دسترسی و سهولت در رفت‌وآمد بین سکونتگاه و مراکز شهر ارومیه دچار مشکل هستند. با توجه به جدول میانگین، وضعیت کلی سکونتگاه غیررسمی طرزیلو 22/ 3 از سطح مطلوبی برخوردار است و ساکنان سکونتگاه رضایت‌مندی نسبی دارند.

جدول (7) نتایج آزمون t برای سنجش ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه غیررسمی طرزیلو
ابعاد میانگین آماره t سطح معناداری (P-value)
مسکن 26/ 3 90/ 6 0001/ 0
تأسیسات 50/ 4 92/ 59 0001/ 0
امکانات و خدمات 88/ 2 71/ 3- 0001/ 0
حمل‌ونقل 75/ 2 93/ 8- 0001/ 0
اقتصادی 52/ 2 79/ 9- 0001/ 0
اجتماعی 43/ 3 29/ 10 0001/ 0
وضعیت کلی 22/ 3 58/ 6 0001/ 0

در جمع‌بندی کلی یافته‌های پژوهش، طبق مطالعات صورت‌گرفته، 31 محله سکونتگاه غیررسمی در این شهر وجود دارد که چهار سکونتگاه غیررسمی هدف اسلام‌آباد 1، حاجی پیرلو، اسلام‌آباد 2 و طرزیلو در پژوهش حاضر موردبررسی قرار گرفته است. مطابق با نتایج نهایی به‌دست‌آمده از آزمون تی‌ تک‌نمونه‌ای در جدول شماره 8، می‌توان گفت که میانگین وضعیت کلی کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی اسلام‌آباد 2 و حاجی پیرلو، بر اساس طیف لیکرت، در سطح متوسط 5> 92/ 2 ، 06/ 3 >1، سکونتگاه غیررسمی اسلام‌آباد 1 با میانگین 77/ 2 در سطح پایین‌تر از حد متوسط و در سطح نازلی از شاخصهای کیفیت زندگی قرار دارد و سکونتگاه غیررسمی طرزیلو با میانگین 22/ 3، بالاتر از حد متوسط و در وضعیت مطلوب با میانه نظری 3 ارزیابی شده است و از رضایت نسبی ساکنان سکونتگاه برخوردار است. به نظر می‌رسد با بهبود شاخصهای کیفیت زندگی توسط متولیان امور شهری و ارتقای سطح عواملی که بر رضایتمندی از کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد بتوان رضایت‌مندی ساکنان را تا حد شایان توجهی افزایش داد.
جدول (8) نتایج آزمون t برای سنجش ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه غیررسمی محلات هدف
محلات هدف موردمطالعه میانگین (M) t احتمال (p)
اسلام‌آباد 1 77/2 74/6- 0001/0
حاجی پیرلو 92/2 75/1- 080/0
اسلام‌آباد 2 06/3 75/1 081/0
طرزیلو 22/3 58/6 0001/0

بحث
با توجه به ملاحظات نظری مطالعه و نیز مرور و بررسی تجربه‌‌های پیشین مرتبط، می‌‌توان چنین بیان کرد که تحلیل کیفیت زندگی ساکنان در 6 بعد موردبررسی مطلوب نیست. هرچند در برخی ابعاد ازجمله مسکن و امنیت تا حدودی می‌‌توان به برخی نقاط همچون حاجی پیرلو خوش‌بین بود اما این شرایط در بلندمدت به دلیل مسائل اقتصادی موجود به کاهش می‌‌گراید. آنچه در مبانی نظری نیز بدان اشاره شد وجود یک دیدگاه منفی به ساکنان این‌گونه سکونتگاههاست. تا جایی که به دیده غده‌‌های سرطانی به این مناطق نگریسته می‌‌شود. این نگاه در بین مدیران شهری و مسئولان نیز رواج دارد و عدم همه‌جانبه نگری و نگاه سیستمی در این سکونتگاهها به چشم می‌خورد.
این مهم در محله حاجی پیرلو که بر اساس شاخص‌‌ها، کیفیت زندگی متوسط ارزیابی شد، عیان است. اگر دیدگاه متولیان امور شهری تنها به مباحث امنیتی متمرکز شود، نه‌تنها کیفیت زندگی بهبود نمی‌‌یابد بلکه بر سایر جنبه‌‌ها نیز اثر گذاشته و چالش‌‌ها را تشدید می‌‌کند. همچنین در محله اسلام‌آباد 2، طرزیلو و اسلام‌آباد 1 نیز با وجود رضایت‌مندی نسبی در برخی شاخص‌‌ها، پژوهشگران با بررسی بیشتر میدانی کیفیت زندگی در بین ساکنان سکونتگاههای غیررسمی ارومیه را نامطلوب و برای یک شهر مرزی که دائما در معرض چالش‌‌های امنیتی برون‌مرزی است نامساعد ارزیابی کرده‌اند.
ترمزهای توسعه مناطق در گرو تضمین اقتصادی ساکنان مناطق کشور است. اگر این بعد به‌درستی اصلاح و ساماندهی شود می‌‌توان انتظار داشت که کیفیت زندگی نیز به‌سوی پایداری حرکت کند.
 
Abbasi Fallah, W., Razavi Parizi, M., & Mihankhah, M. (2017). Spatial patterns of delinquency with informal settlements (case study: theft crimes in informal settlements of Varamin). Journal of Disciplinary Geography, 5(18), 109-133. (in Persian)
Detailed plan of Urmia city,2015,62.
ADB( 2001) Urban Indicators for Managing Cities: Cities Data Book. Eds., M.S. Westfall and V. A. de Villa. Manila: ADB.
ADB( 2001) Urban Indicators for Managing Cities: Cities Data Book. Eds., M.S. Westfall and V. A. de Villa. Manila: ADB.
Berger, Mark C. & Blomquist, Glenn C. & Sabirianova Peter, Klara. (2008). Compensating differentials in emerging labor and housing markets: Estimates of quality of life in Russian cities. Journal of Urban Economics, 63(1), 25-55.
-Chen, S., Cerin, E., Stimson, R., & Lai, P. C.(2016) An Objective Measure to Assessing Urban Quality of Life based on Land Use Characteristics. Procedia Environmental Sciences, 36, 50-53.
Cowan, R., & Hall, P. G. (2005). The dictionary of urbanism. Streetwise press.
Cutter, Susan L. (1985). Rating places: Geographers view on quality of life, New York: Recourse publications in Geography.
Dwyer, A. (2004). Quantifying Social Vulnerability: A Methodology for Identifying Those at Risk to Natural Hazards, GeoCat No. 61168, Geoscience Australia.
Das, D. (2008). Urban Quality of life: A Case Study of Guwahati Social Indicators Research, 88(2), 297-310.
El-osta HS. (2007). The Determinants of a Quality of Life Indicator for Farm Operator Households: Application of Zero-Inflated Count- Data Models. Quality:145-163.
El Din, H. S., Shalaby, A., Farouh, H. E., & Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. HBRC Journal. 9(1). 86-92.
Fahy F, Cinnéide MÓ. (2008) Developing and testing an operational framework for assessing quality of life. Environmental Impact Assessment Review, 28, 366 - 379.
Federation of Canadian Municipalities. (2004). The FCM Quality of Life Reporting System. Quality of Life in Canadian Municipalities. Available at: http://www.fcm.ca/english/qol/reports.html.
Husmann, Christine. (2016). Marginality As A Root Cause Of Poverty: Identifying Marginality Hotspots In Ethiopia. World Development, 78, 420–435.
Haghirian, Sh., Izadi, M., Karimi, consultant, M. & Naqdi, A. (2016). Madari Street; A New Approach to the Reconstruction of Informal Settlements (Case Study: Saveh City), Haft Hesar Environmental Studies, 5(18), 53-68.(in Persian)
Hadavi, F., Poorahmad, A., Keshavarz, M. & Ali Akbari, A. (2017). Sustainable regeneration of dysfunctional urban textures studied: District 10 of Tehran, Environmental Management Quarterly, 10(37), 168 - 194.(in Persian)
Ismailpour, N. (2010). Investigating the housing situation in informal settlements and presenting strategies for organizing it Case study: Hassanabad neighborhood of Yazd, urban and regional studies and research, 4, 95 - 112. (in Persian)
Irandoost, K. and Pakzad, A. (2014). Evaluation of the transformation of the quality of life in informal settlements in the last decade (case study: Daulat Abad, Kermanshah). Social Welfare Quarterly, 15(57). (in Persian)
Ji J. (2002). Determinants of Family Life Satisfaction in Reforming Urban China. International Journal of Comparative Sociology, 43(2), 191-169.
Jodi, F., Sarwar, R. & Hasani Mehr, P. (2021). Measuring the quality of life in informal settlements in the city of Miandoab, Journal of Applied Research in Geographical Sciences. (in Persian)
London Sustainable Development Commission. (2004). Report on London’s Quality of LifeIndicators,http://www.london.gov.uk/mayor/sustainabledevelopment/docs/lsdc_indicators.pdf.
Lee, Yung-Jaan. (2008). Subjective Quality of Life Measurement in Taipei, Building and Environment, 43.
Mccrea, R., Stimson, R., Western, J. (2005). Testing a moderated model of satisfaction with urban living using data for brisbane-south east queensland, australia. Social Indicators Research, 121-152.
Mc mahon SK. (2002). The development of quality of life indicators - a case study from the City of Bristol, UK. Ecological Indicators, 177-185.
Massam,H. Brayn. (2002). Quality of Life: Public Planning and Private Living, Progress in Planning,58.
Mercer Human Resource Consulting LLC. (2007) Defining Quality of Living”,http://www.imercer.com/uploads/common/pdfs/definingqualityofliving. pdf.
Mallman C. A. (2000). The needs and processes, goals and indicators; paper presented for the GDID project of the United Nations University, Mimeo.
Manjezi, N. & Asadi Azizabadi, M. (2017). Reconstruction of informal settlements in the suburbs Cities with Emphasis on Quantitative Strategic Planning (QSPM) Case Study: Abad Neighborhoods of Qazvin, Journal of Geography and Human Relations, 4, 245 - 263.(in Persian)
Mohseni, M. (2001). A Study of Awareness, Attitudes and Socio-Cultural Behaviors in Iran, First Edition, Tehran: Secretariat of the Public Culture Council. (in Persian)
Mozaffari niya, A. (2015). An Analysis of the Causes of Formation of Informal Settlements and How to Deal With Them Case Study: Urmia, Master Thesis in Urban Planning, Supervised by Ali Mosayebzadeh, Faculty of Architecture, Urban Planning and Art, Urmia University. (in Persian)
McCrea, R., Shyy, T.K., & Stimson, R. (2005). Modelling Urban Quality of Life in South East. Queensland by linking subjective and objective indicators, Proceedings of the 28th Australia and New Zealand Regional Science Association International Annual Conference, Wollongong.
Pourahmad, A., Amo, A., Hajian, M., Reofi, A. (2016). Measuring the quality of life in informal settlements, a case study: Islamabad neighborhood of Tehran”, Urban Social Geography Quarterly, 4(2).
Protect, M., Gorden, P. (1992). Planning For urban quality London; London: Frances Pinter. (in Persian)
Richards, R., Oleary.B & Mutsonziwa. K. (2007). Measure Quality of life in informal settlements in South Africa. Social Indicators Research.81: 375-388.
Sajjadi, Zh., & Sadeghi, Y. (2008). Formation of non-governmental institutions in order to organize informal settlements Case study of Islamshahr Mianabad, Journal of Geographical Sciences, 11, 7 - 31.(in Persian)
Salari Sardari, F., Heidari Moghadam, M., Sobhani, N and Arefi, A. (2014). Study of quality of life components in urban spaces (Case study: Lamerd city), Quarterly Journal of Urban Landscape Research. 2, 91-53.(in Persian)
Shokri, P. and Ghanipour, M. (2015). Investigation and analysis of the quality of the living environment in informal settlements (Mahalat Kati, Sadat Mahalle, Moziraj and Haft Ton Shahr Babol), Sarzemin Quarterly, 13 (51).(in Persian)
Statistics Center of Iran. (2016). results of general population and housing censuses of the whole country.(in Persian)
Santos, Luís Delfim, Martins, Isabel, Brito, Paula.(2007). Measuring Subjective Quality of Life : A Survey to Porto ’ s Residents. Quality. 51-64.
Turksever, N., Evcil., & Gunduz, A. (2000). Possibilities and Limitations for the Measurement of the Quality of Life in Urban Areas, Social Indicators Research, 53.
United Nations Human Settlements Programme (UN - Habitat). (1998). Global Urban Indicators Database,Version 2, available in www.unhabitat.org.
Ulengin, B., Ulengin, F., & Guvenc, U. (2001). A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul. European Journal of Operational Research, 130, 361-374.
WHO. (1999). People living in Informal Settlements, Environmental health indicators: framework and methodologies.
World Health Organization. (1997). WHOQOL: Measuring Quality of Life. Geneva:WHO. www.amar.org.ir
Zebardast, E.,(2009). The Housing Domain of Quality of Life and Life Satisfaction in the Spontaneous Settlements on the Tehran Metropolitan Fringe. Social Indicators Research, 307-324.
نوع مطالعه: اصیل | موضوع مقاله: حاشیه نشینی
دریافت: 1399/12/24 | پذیرش: 1401/2/31 | انتشار: 1401/11/19
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه رفاه اجتماعی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Social Welfare Quarterly

Designed & Developed by : Yektaweb