دوره 22، شماره 84 - ( 2-1401 )
جلد 22 شماره 84 صفحات 71-39 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rahman A. (2022). Peer Pressure in Smoking and its Impact on Social Welfare; A Study Using Agent-based Modeling and Simulation. refahj. 22(84), : 2
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3712-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3712-fa.html
رحمان آرش. فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی؛ یک بررسی با مدل سازی و شبیه سازی مبتنی بر عامل رفاه اجتماعی 1401; 22 (84) :71-39
متن کامل [PDF 747 kb]
(2581 دریافت)
| چکیده (HTML) (2682 مشاهده)
متن کامل: (153 مشاهده)
مقدمه
یک همتا را شخصی دانسته‌اند که با اشخاصی دیگر از نظر سن، کلاس، شأن و رتبه برابری می‌کند و فشار را نیرو یا یک عقیده تأثیر گذرانده از بیرون بیان کرده‌اند. هنگامی‌که که گروههای همتا، شخصی را برای انجام دادن عملی ترغیب می‌کنند یا از انجام دادن عملی دور می‌دارند، گذشته از اینکه این شخص با انجام دادن آن عمل موافق یا مخالف باشد، آن شخص با فشار همتایان مواجه شده است (سانتور[1] و همکاران، 2000، نقل از خیرجو، 2006).
فشار همتایان (برای قشر نوجوان) را نیرویی دانسته‌اند که در تعاملات نوجوان با همتایان خود آشکار می‌شود و وی را برای انجام یا عدم انجام عملی اغوا و تحریک می‌کند. چنانچه این نیروی وارده شده در سیر حرکت نوجوان به سمت کمالات انسانی باشد، مثبت و دارای ارزش در نظر گرفته می‌شود وگرنه اثر منفی به جای می‌گذارد و وی را به سمت نابهنجاریهای متداول در جامعه می‌راند (خیرجو، 2006).
فشار دوستان و همتایان ازجمله عوامل گرایش به مصرف سیگار برشمرده شده‌اند. برخی از افراد به‌خصوص در دوران نوجوانی به دلیل سازگاری و همرنگ شدن با دوستان و همسالان در مقابل درخواست یا خواسته آنها گردن می‌نهند؛ زیرا در این دوره مقبول واقع‌شدن از طرف دوستان و همسالان دارای اهمیت زیادی است. این‌چنین موارد هنگامی شدت می‌یابد که فرد بخواهد از طریق رابطه با گروه دوستی مورد اشتیاق خود هویتش را تعریف کند. در این صورت قبول خواسته همسالان برای استعمال سیگار دارای احتمال بیشتری است (سامانه حامی هنر زندگی، 2019).
بیشترین نقش را در شروع استعمال سیگار، دوستان سیگاری دارند (نیک‌خلق، 2008). روان شناسان بر این باورند که پندار دست یافتن به آرامش و تأیید شخص به‌وسیله گروههای همسال، نوجوان را ترغیب به مصرف سیگار می‌کند. مصرف سیگار را یک رفتار پیچیده آموخته‌شده دانسته‌اند که با حیات روزمره آمیخته شده و به نوع نگرش اطرافیان فرد به آن ارتباط دارد (نیک‌خلق، 2008).
گزارشهای سازمان جهانی بهداشت حکایت از آن دارد که مصرف دخانیات ازجمله علل عمده و قابل جلوگیری مرگ‌ومیر زودهنگام، مرض، عجز و ناتوانی در جهان است. به‌گونه‌ای ای‌که برآورد می‌شود 11 هزار نفر روزانه و 9/4 میلیون نفر سالیانه در جهان در اثر استعمال دخانیات می‌میرند. اجرای استراتژیهای مناسب برای ترک سیگار می‌تواند سرمایه‌گذاری مهمی در کنترل دخانیات قلمداد شود (سربندی و همکاران، 2015).
رفاه اجتماعی
رفاه اجتماعی را می‌توان از ابعاد مختلف و با استفاده از شاخصهای مختلف موردبررسی قرار داد. شاخصهای رفاهی که در این تحقیق موردتوجه قرار گرفته و بیشتر جنبه اقتصادی اجتماعی دارند شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی است (با توجه به استفاده از مدل توزیع ثروت فضای قندی در امر تحقیق و ویژگیها و شاخصهای مطرح در این مدل، بنا بر این شد تا با بهره‌گیری از شاخصهای ذکر شده، رفاه اجتماعی موردبررسی قرار گیرد).
ضریب جینی (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا[2]، 2019) یکی از شاخصهای آماری است که برای نمایش میزان نابرابری توزیع درآمد و یا ثروت مورداستفاده قرار می‌گیرد. ضریب جینی همواره مقداری بین صفر و یک را دارا است. ضریب جینی صفر، بیانگر برابری کامل است، جایی که همه ارزشها یکسان هستند، به‌عنوان‌مثال؛ جاییکه همه درآمد یکسان دارند؛ و ضریب جینی یک، نابرابری حداکثر را در میان مقادیر بیان می‌کند.
به‌وسیله شاخص میانگین ثروت عاملها می‌توان میانگین ثروتی را که عاملها در اثر فعالیت در محیط به دست می‌آورند را اندازه‌گیری کرد. با در نظر گرفتن این شاخص می‌توان موفقیت عاملها در بهره‌برداری از منابع محیط را بررسی کرد. یکی از دلایل مرگ‌ومیر عاملها فقدان منبع/ منابع موردنیاز برای تأمین متابولیسم (سوخت‌وساز) آنها است؛ بنابراین میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها بستگی به وضعیت رفاهی آنها دارد. با استفاده از این شاخص نیز می‌توان وضعیت رفاهی عاملها را بررسی کرد. این شاخص مبین تعداد عاملهایی است که در یک آزمایش/ آزمون در اثر عدم تأمین مقدار منبع/ منابع موردنیاز خود (از گرسنگی) می‌میرند (خدابخشی و رحمان، 2013؛ شیرخدائی و رحمان، 2018).
سیستم پیچیده و رفتار نوظهور (بیرون آینده)[3]
سیستم پیچیده، سیستمی است که از بسیاری مؤلفه‌ها (اجزاء) شکل گرفته است که رفتار آن نوظهور (نوپدید) یا بیرون آینده است؛ یعنی رفتار سیستم را نمی‌توان به‌سادگی از رفتار اجزای آن استنباط کرد. مقدار اطلاعات لازم برای توصیف رفتار چنین سیستمی، معیار پیچیدگی آن است. مفهوم رفتار نوظهور بدین معنی است که این رفتار از رفتار بخشها گرفته نمی‌شود (بار- یام[4]، 1997). یکی از اصول مشترک و یا خصیصه‌های سیستمهای پیچیده رفتار نوظهور یا بیرون آینده است.
مدلسازی مبتنی بر عامل[5]
نوعی از مدلسازی محاسباتی است که مدلسازی یک سیستم را از پائین به بالا[6] امکان‌پذیر می‌کند؛ بدین معنی که مدل‌ساز در ابتدا اجزای (عاملهای) یک سیستم را شناسایی کرده، سپس رفتار آنها و چگونگی تعاملات آنها را مشخص و تعیین کرده و در انتها با اجرای مدل مشاهده می‌کند که رفتار و تعاملات اجزا چه رخدادهایی را در سطح کلان سیستم پدیدار می‌کنند. مدلسازی مبتنی بر عامل نشان می‌دهد که چگونه قوانین رفتاری و تعاملات بین عاملها در سطح خرد، قادر است الگوهای پیچیده‌ای را در سطح کلان پدید آورد (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا[7]، 2021).
یک مدل مبتنی بر عامل سه مؤلفه عامل، محیط و تعاملات را شامل می‌شود. عاملها واحدهای بنیادین مدل‌اند و دارای خواص (ویژگیها) و قواعد (قوانین) رفتاری هستند. از ویژگیهای یک عامل می‌توان به سن و تجربه اشاره کرد. الگوهای رفتاری به طریقه تصمیم‌گیری عاملها مرتبط است. به‌عنوان‌مثال اینکه عاملی در شرایط A فعالیت B را انجام می‌دهد یک قاعده و یا قانون رفتاری است. محیط، بستر پیرامونی است که عاملها در آن با یکدیگر در تعامل‌اند و تعاملات نیز به نوع و الگوی ارتباطی عاملها با همدیگر و محیط برمی‌گردد (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، 2021).
مدلسازی مبتنی بر عامل روشی است که در حوزه علوم اجتماعی موردتوجه واقع شده است. در این روش عاملها افراد موجود در یک جامعه با ویژگیهای مد نظر را شبیه‌سازی می‌کنند. فاکتورهایی می‌تواند به سیستم وارد شوند و تأثیر آنها در رفتار عاملها یا رفتارهای سطح کلان جامعه مطالعه شود (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، 2021).
شبیه‌سازی اجتماعی
از ایده‌های مطرح در شبیه‌سازی اجتماعی این است که با استفاده از امکانات پردازشی رایانه‌ها، می‌توان جوامعی مصنوعی- جامعه مصنوعی متشکل از مجموعه‌ای از مؤلفه‌های زیستی مصنوعی یا همان عاملهاست که در محیط مصنوعی زندگی می‌کنند و تعامل بین عاملها با یکدیگر و بین عاملها و محیط بر طبق قوانین خاص شکل می‌گیرد (اپستین[8] و آکستل[9]، 1996)- ایجاد کرد که خصوصیات ساختاری و رفتاری نزدیک به جوامع واقعی داشته باشند تا بدین ترتیب بتوان رفتارهای نوظهور[10] یا بیرون آینده را موردمطالعه قرار داد (شیرخدائی و رحمان، 2018) و دلیل بروز برخی از پدیده‌های اجتماعی را شناسایی و وقوع برخی رخدادها را پیش‌بینی کرد.
این نکته قابل‌ذکر است که رسیدن به برخی از دستاوردهای فوق با استفاده از روشهای سنتی و در دنیای واقعی پرهزینه و زمان‌بر و در برخی از موارد حتی غیرممکن است (خدابخشی و رحمان، 2013).
مدلهای پایه
مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[11]
هلمیچ[12] (2012) اقدام به ارائه مدلی کرده است که با نرم‌افزار NetLogo (ویلنسکی[13]، 1999) قابل‌بررسی و استفاده است. این مدل، انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[14] نام دارد (و شامل اعتبارات و ارجاعات (نی و نیبرز[15]، 2002) و (نوواک[16] و همکاران، 2011) است) و برای نشان دادن تأثیر فشار همسالان بر رفتار استعمال دخانیات درزمینه فشار همسالان درک شده[17] و گرایش انگیزشی[18] ایجاد شده است. در این مدل هر عامل یا با انگیزه بیرونی[19] یا با انگیزه درونی[20] است که این، گرایش انگیزشی‌اش[21] است. اساساً، انگیزه بیرونی در این جا بدین معنی است که یک عامل پاداشی را خارج از خودش جستجو می‌کند، به معنای، تأیید و یا تصدیق از عوامل دیگر. از طرف دیگر، اگر یک عامل دارای انگیزه درونی بالایی باشد، او نیاز چندانی برای پذیرش اجتماعی را احساس نمی‌کند و فشار کمتر همسالان را درک می‌کند (هلمیچ، 2012).
در این مدل علاوه بر در نظرگرفتن گرایش انگیزشی برای هر عامل، یک متغیر خودمختاری[22] نیز برای هر عامل در نظر گرفته شده است. خودمختاری به تأثیرگذاری احساس شده توسط دیگران اشاره دارد. ارزش پایین این متغیر به معنای آسان‌تر شدن تأثیرپذیری (خارجی) است. ارزش بالاتر آن به معنای احتمال بیشتر برای نفوذ و احتمال کمتر برای تغییر است. رنج مقدار خودمختاری برای عوامل دارای انگیزه بیرونی و یا انگیزه درونی در مقیاس تصادفی 0 تا 5 در مدل متفاوت است (هلمیچ، 2012).
در این مدل جهت‌گیری یا گرایش انگیزشی هر عامل به‌صورت تصادفی تعیین می‌شود (اسلایدر درصد خارجی[23] اجازه می‌دهد تا شانس عوامل با انگیزه بیرونی[24] و انگیزه درونی[25] تنظیم شوند). همچنین در صورت فعال بودن سوئیچ همسایه[26]، مجموع مقدار اثرگذاری عاملهای دخانی (عاملهایی که دخانیات مصرف می‌کنند) در همسایگی یک عامل و مجموع اثرگذاری عاملهای غیردخانی در همسایگی آن عامل با یکدیگر مقایسه شده، هرکدام از این مقادیر که بیشتر بود نقش تعیین کننده‌ای در دخانی و یا غیردخانی شدن عامل دارد.
مدل توزیع ثروت فضای قندی
توزیع ثروت در جامعه مصنوعی فضای قندی[27] (اپستین[28] و اکستل[29]، 1996) موردبحث و بررسی قرار گرفته است. در مدل فضای قندی[30] محیط می‌تواند یک شبکه دوبعدی از یک اندازه تعریف‌شده باشد که هر نقطه از آن مختصاتی (x, y) را به خود اختصاص می‌دهد. هر نقطه از محیط دارای سطح قندی و ظرفیت قندی است که ظرفیت قندی ماکزیمم مقدار سطح قندی است که می‌تواند در آن نقطه قرار گیرد. در محیط، برخی نقاط ممکن است فاقد قند باشند و ظرفیت قندی پایینی را دارا باشند. برخی دیگر از مکانها ممکن است فاقد قند باشند ولی ظرفیت بالایی داشته باشند. برخی از مکانها هم ممکن است به لحاظ قندی ثروتمند باشند و ظرفیت قندی نزدیک به هم داشته باشند.
در این مدل، عاملها را می‌توان مردم و یا افرادی در نظر گرفت که در محیط زندگی می‌کنند. برای هر عامل، قوانین رفتاری و وضعیتهای داخلی وجود دارد. همچنین قند در این مدل یک منبع عمومی‌شده است که عاملها بایستی برای بقاء آن را بخورند. منابع قندی، دارایی (ثروت) را مشخص می‌کند. قند در هر مکان از محیط می‌تواند با یک نرخ مشخص در جهت رسیدن به ظرفیت حداکثر، مجدداً تجدید شود. هر عامل می‌تواند برای یافتن قند سلولها را جستجو و در آنها فعالیت کند. در مدل فضای قندی قوانینی حاکم بر عامل و قوانینی حاکم بر محیط وجود دارد (اپستین و اکستل، 1996؛ رحمان و ستایشی، 2007).
در راه‌اندازی اولیه، موقعیت اولیه، دارایی و تمامی وضعیتهای داخلی عاملها به‌صورت تصادفی از یک محدوده مشخص توزیع می‌شود. زیرمجموعه‌ای از وضعیتهای داخلی عامل در طول عمر عامل بدون تغییر باقی می‌ماند و درعین‌حال زیرمجموعه دیگر از آن وابسته به زمان است. برخی از این وضعیتها، محلی و برای هر عامل متفاوت‌اند و برخی دیگر عمومی و مشترک هستند. از مجموعه وضعیتهای محلی مستقل از زمان عامل می‌توان به دارایی اولیه (در واحدهای قند)، حداکثر طول عمر، سطح دید و نرخ متابولیسم و از مجموعه وضعیتهای سراسری مستقل از عامل می‌توان به آستانه فقر و از مجموعه وضعیتهای وابسته به زمان محلی عامل می‌توان به موقعیت عامل در محیط، سن، دارایی قندی اشاره کرد.
عاملها قوانین محلی را به‌طور هم‌زمان در جستجویشان به دنبال قند اجرا می‌کنند. حرکت سراسری جمعیت نتیجه‌ای پیدایشی از فعالیتهای محلی ساده اجراشده به‌وسیله عاملها است (اپستین و اکستل، 1996؛ رحمان و ستایشی، 2007).
مدل توزیع ثروت فضای قندی لی و ویلنسکی[31] (2009)، پیاده‌سازی/ اجرایی از مدل توزیع ثروت فضای قندی اپستین و اکستل (1996) بوده و در آن عاملها با پیروی از قوانین از پیش تعیین‌شده، اقدام به جمع‌آوری قند از محیط می‌کنند. در این مدل، شاخص ضریب جینی و منحنی لورنز به منظور شرح و نمایش نحوه توزیع درآمد یا ثروت مورداستفاده قرار گرفته است.
لازم به ذکر است که هر کدام از مدلهای شرح داده شده فوق در ارتباط با موضوع و یا انجام بحث خاصی ایجاد شده و یا توسعه‌یافته‌اند. مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا (هلمیچ[32]، 2012) برای نشان دادن تأثیر فشار همسالان بر رفتار استعمال دخانیات (درزمینه فشار همسالان درک شده[33] و گرایش انگیزشی[34]) ایجاد شده است و بحث رفاه اجتماعی در آن مطرح نیست، از طرفی مدل توزیع ثروت فضای قندی لی و ویلنسکی (2009)، در ارتباط با بحث توزیع ثروت توسعه‌یافته و شبیه‌سازی‌ای از نابرابری در ثروت را فراهم می‌کند و فشار همتایان برای استعمال دخانیات در آن مطرح نیست.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
جستجوها و بررسیهای انجام‌گرفته منتج به یافت شدن پژوهشی انجام‌گرفته در ارتباط با فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی نشد. از طرفی، در انجام این پژوهش، از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل استفاده شده است که در داخل کشور کمتر در انجام پژوهشهای مرتبط با حوزه‌های روان‌شناسی و علوم اجتماعی مورداستفاده و توجه قرار گرفته است که شاید از دلایل آن عدم وجود شناخت کافی نسبت به این روش (یا رویکرد) باشد. همچنین، تلفیق دانش، روش و تجارب چند حوزه علمی و تخصصی برای شناخت، بررسی و حل مسائل پیچیده یا معضلات اجتماعی شایسته است موردتوجه قرار گیرد.
هدف تحقیق آن بود تا با استفاده از مدلهای پایه (مدل توزیع ثروت سه فضای قندی نت لوگو[35] (لی و ویلنسکی[36]، 2009) و مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[37] (هلمیچ[38]، 2012)) و درنظرگرفتن شاخصها، پارامترها و متغیرهای موردنیاز، مدلی مبتنی بر عامل توسعه یابد تا بدین‌وسیله شبیه‌سازی و انجام آزمونها میسر شود و وجود و یا عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد.
روش
در پژوهش حاضر از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل استفاده شد تا با ایجاد جامعه‌ای مصنوعی و انجام شبیه‌سازی، وجود و یا عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد. لذا تلاش شد تا با استفاده از نرم‌افزار NetLogo (ویلنسکی[39]، 1999) و استفاده از مدلهای پایه (مدل توزیع ثروت سه فضای قندی نت لوگو[40] (لی و ویلنسکی[41]، 2009) و مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[42] (هلمیچ[43]، 2012)) و با در نظر گرفتن شاخصهای رفاهی موردنیاز و برخی از پارامترها و متغیرهای ارتباطی و جمعیتی، مدلی ایجاد و توسعه یابد تا در جامعه‌ای توسعه‌یافته، معقول و نزدیک به جهان هستی، انجام آزمایشها و بررسیها ممکن شود. ازجمله موارد مهمی که در توسعه مدل جدید مدنظر بود عبارت بود از:
هدف از انجام آزمونها این بود که وجود و عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی (میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی) در یک جامعه مصنوعی موردبررسی قرار گیرد.
آزمونها در دو وضعیت انجام شد؛ وضعیت اول شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وضعیت دوم شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود.
آزمونهای وضعیت اول؛ شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات
در وضعیت اول (که شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود)، جمعیت دخانیهای موجود در جامعه به ترتیب 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% درصد از کل جمعیت 500 نفری در مدل تنظیم شد و 10 بار پشت سر هم آزمون برای 100 دوره زمانی انجام شد و تمام خروجیهای موردنظر مانند؛ میانگین سطح دید، میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی، میانگین ثروت عاملها و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی از مدل اخذ شدند.
آزمونهای وضعیت دوم؛ شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات
در وضعیت دوم (که شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود)، باز هم جمعیت دخانیهای موجود در جامعه به ترتیب 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% درصد از کل جمعیت 500 نفری در مدل تنظیم شد. همچنین در این حالت با توجه به وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، سوئیچ همسایه[44] فعال و درصد خارجی 25 درصد منظور شد و پارامتر خودمختاری از بازه اعشاری 0 تا 5 به‌صورت تصادفی به هر عامل اعطا شد. هر آزمون برای 100 دوره زمانی و 10 بار تکرار انجام شد.
یافته‌ها
یافته‌های آزمونهای وضعیت اول (شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات)
یافته‌ها در جدول (1) قابل‌مشاهده و مقایسه‌اند. همچنین در شکل (1) از راست به چپ چهار نمای مختلف از یک نمونه شبیه‌سازی با مدل توسعه‌یافته با وجود 30% عوامل دخانی در جامعه قابل‌مشاهده است. مقایسه یافته‌ها نشان می‌دهد که با وجود افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها کاهش‌یافته و میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش یافته است.
یافته‌های آزمونهای وضعیت دوم (شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات) و مقایسه با یافته‌های آزمونهای وضعیت اول
یافته‌ها در جدول (2) قابل‌مشاهده است. مقایسه یافته‌ها نشان می‌دهد که در حالت وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات هم با وجود افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها کاهش یافته و میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش یافته است.
مقایسه یافته‌های جدول (1) (که مرتبط با آزمونهای صورت گرفته در وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات در جامعه است)، با یافته‌های جدول (2) (که مرتبط با آزمونهای صورت گرفته در وضعیت وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات در جامعه است)، در شرایط یکسان درصدهای عاملهای دخانی در جامعه، نشان می‌دهد که با وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، میانگین سطح دید عاملها و میانگین ثروت عاملها کاهش می‌یابد و میانگین متابولیسم عاملها و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش می‌یابد. همچنین در این حالت کاهش مقادیر میانگین ضریب جینی مشاهده می‌شود.
در نماهای شکل (2) به ترتیب از بالا به پایین نمودارهای وضعیت میانگین سطح دید، میانگین متابولیسم، میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عوامل، میانگین ثروت عاملها و میانگین ضریب جینی در دو وضعیت آزمونها قابل‌مشاهده و مقایسه است.
در جدول (3) تعداد تأثیرگذاری همتایان دخانی برای استعمال دخانیات در وضعیت دوم- وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات- با وجود درصدهای عوامل دخانی از کل جمعیت قابل‌مشاهده و بررسی است.
شکل (3) تعداد تأثیرگذاری همتایان برای استعمال دخانیات در وضعیت دوم آزمونها با وجود درصدهای عوامل دخانی
همانطور که در جدول (3) و شکل (3) مشاهده می‌شود با افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه تأثیرگذاری همتایان برای استعمال دخانیات افزایش یافته است. همچنین جدول (4) نشان می‌دهد که با کاهش درصد عوامل دخانی در جامعه تأثیرگذاری همتایان برای ترک مصرف دخانیات بیشتر می‌شود.
جدول (4) تعداد تأثیرگذاری همتایان برای ترک مصرف دخانیات در وضعیت دوم آزمونها با وجود درصدهای مشخص‌شده از عوامل دخانی از کل جمعیت اولیه
یافته‌ها حکایت از آن دارد که در هر دو وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، با افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه، میانگین متابولیسم (سوخت‌وساز) و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها و میانگین ضریب جینی افزایش می‌یابد. افزایش ضریب جینی حکایت از افزایش نابرابری در توزیع ثروت در جامعه دارد. همچنین در هر دو وضعیت، با افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها کاهش می‌یابد. لذا می‌توان نتیجه گرفت که افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه می‌تواند کاهش رفاه در جامعه را در پی داشته باشد.
نکته قابل‌توجه دیگر این است که مقایسه یافته‌های آزمونها در هر دو وضعیت- در شرایط یکسان درصد عاملهای دخانی- نشان می‌دهد که وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات توانسته است منجر به کاهش میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها و افزایش میانگین متابولیسم و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها شود، اما مقایسه میانگین ضرایب جینی نشان می‌دهد که فشار همتا در استعمال دخانیات ظاهرا نتوانسته است که ضریب جینی را افزایش دهد، بلکه آن را کاهش نیز داده است.
بحث
استعمال سیگار ازجمله رفتارهای پرخطر به شمار می‌رود. درگیرشدن در رفتارهای پرخطر از کیفیت زندگی افراد می‌کاهد. رفتارهای پرخطر برای فرد، خانواده و همچنین جامعه تبعات و نتایج منفی به دنبال دارد. مبتلا شدن به بیماریهای ناشی از مصرف سیگار، افزایش نرخ مرگ‌ومیر و پایین آمدن کیفیت زندگی ازجمله عواقب و تبعات شیوع رفتار پرخطر مصرف سیگار است (رحمانی و همکاران، 2016).
از سوی دیگر، تأثیر روابط اجتماعی بر ظهور رفتارهای پرخطر قابل‌بررسی است. روابط اجتماعی بر سلامت و رفاه شخصی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد. با وجود روابط اجتماعی مخرب و غیر سازنده، سلامت و رفاه افراد به خطر می‌افتد. یک شبکه از روابط اجتماعی میان دوستانی که با هم ارتباط دارند می‌تواند به‌واسطه یادگیری اجتماعی، یادگیری شناختی و کنترل اجتماعی، در ظهور رفتارهای پرخطر در میان آنان اثرگذار باشد. روند یادگیری در گروههای همسال که باعث ایجاد و حفظ رفتار انحرافی می‌شود، عموما شامل تعامل با دیگر افرادی می‌شود که در این رفتار درگیرند، از آن حمایت کرده، آن را تقویت کرده و یکدیگر را در معرض الگوهای انحرافی می‌گذارند (رحمانی و همکاران، 2016).
آنچه مسلم است فشار همتایان برای استعمال دخانیات یک نگرانی عمومی در جامعه است، چراکه درصد قابل‌توجهی از افراد ممکن است گرفتار زیانها و ضررهای آن شوند. از سوی دیگر فشار همتایان برای استعمال دخانیات را شاید بتوان امری گریزناپذیر دانست؛ بنابراین در راستای مواجهه درست و اصولی با این مسئله و جلوگیری از پیامدهای اجتماعی ناشی از آن نیاز به بررسی بیشتر این مسئله و به‌کارگیری راهبردها و راه‌کارهای مناسب و مؤثر تقابل با آن است.
توجه به قواعد و ارزشهای خانواده، توجه کافی به نحوه ارتباط فرد با گروههای همسال، تقویت حس اعتمادبه‌نفس در فرد، تعامل و همکاری بین والدین همسالان، تحکیم بنیاد خانواده و فراهم کردن محیط امن و عاری از هرگونه ترس و اضطراب توسط والدین و ایجاد و تقویت رابطه دوستی با فرزندان ازجمله روشهای کاربردی برای مقابله با فشار همسالان در نوجوانان است (خیرجو، 2006)؛ که در راستای مقابله با فشار همتایان برای استعمال دخانیات هم قابل‌اجرا و استفاده است. علاوه بر این موارد، شناخت و توجه کافی به مضرات مصرف دخانیات، ترویج آموزشهای بهداشتی لازم در جامعه، محدودیت مصرف و کنترل توزیع و دسترس‌پذیری مواد دخانی را شاید بتوان ازجمله موارد دیگر دانست که در ارتباط با کاهش و کنترل فشار همتایان برای استعمال دخانیات می‌تواند موردتوجه قرار گیرد.
همچنین کارشناسان معتقدند که اطلاع‌رسانی به‌موقع، اصولی و وسیعی که در جهت رویکرد اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر انجام‌گرفته می‌تواند منجر به کاهش اعتیاد به مصرف دخانیات هم شود (احتشامی، 2015).
در پژوهش سعی شد تا با استفاده از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل، مدلی توسعه یابد و با بهره‌گیری از آن، فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی یک جامعه شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد.
بررسی و مقایسه یافته‌های حاصل از آزمونها نشان داد که در هر دو وضعیت؛ عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، با افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه، میانگین متابولیسم (سوخت‌وساز) عاملها افزایش و میانگین سطح دید آنها کاهش می‌یابد. دو عامل ِکاهش میزان سطح دید و افزایش میزان متابولیسم عوامل دخانی کافی است تا میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی را در محیط تشدید کند. لذا مشاهده می‌شود که میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش می‌یابد. علاوه بر این موارد، میانگین ثروت عاملها کمتر و میانگین ضریب جینی بیشتر می‌شود.
کاهش میانگین ثروت عاملها، نشان‌دهنده کاهش منابع قندی (ثروت یا دارایی) ذخیره‌شده توسط آنها است؛ و افزایش ضریب جینی حکایت از نابرابری بیشتر در توزیع ثروت یا درآمد در جامعه دارد؛ بنابراین با در نظر گرفتن وضعیتهای سه شاخص میزان مرگ‌ومیرناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی می‌توان پیش‌بینی کرد که افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه می‌تواند کاهش رفاه اجتماعی در جامعه را در پی داشته باشد.
همچنین مقایسه یافته‌های آزمونها در هر دو وضعیت فوق و در شرایط یکسان درصد عاملهای دخانی نشان داد که وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات می‌تواند منجر به کاهش میانگین ثروت و افزایش میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها شود، اما فشار همتا در استعمال دخانیات نتوانست میانگین ضریب جینی را افزایش دهد، بلکه آن را کاهش نیز داد. یافته‌های آزمونها در وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات حکایت از وجود جامعه‌ای ثروتمندتر در مقایسه با وضعیت دیگر دارد، اما با وجود بیشتر بودن مقادیر ضریب جینی در این وضعیت (در مقایسه با وضعیت دیگر)، نمی‌توان بر این نکته اذعان داشت که رفاه اجتماعی در این وضعیت بهتر است.
همانطور که قبلا ذکر شد جستجوهای انجام‌گرفته برای دستیابی به پژوهش یا پژوهشهای به انجام رسیده با روشهای دیگر، در ارتباط با فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی، نتیجه مناسبی را به همراه نداشت. این مسئله خود در فرایند مقایسه و اعتبارسنجی نتایج مدل توسعه‌یافته محدودیتهایی را موجب ساخت، هرچند که برخی از نتایج مدل به نظر در حیات واقعی عینیت دارد و این نشان از اعتبار برخی از نتایج مدل دارد.
ایجاد و استفاده از شاخصهای رفاهی بیشتر در مدل احتمالا می‌تواند نتایج دقیق‌تر و کامل‌تری را به دنبال داشته باشد. این امر خود مستلزم جامعه مصنوعی توسعه‌یافته‌تری است؛ به‌عبارت‌دیگر مدلسازی و شبیه‌سازی گسترده‌تر و توسعه‌یافته‌تری را طلب می‌کند که می‌تواند در آینده موردتوجه تیم پژوهشگران و متخصصان در این حوزه قرار گیرد.
توسعه بیشتر مدل و انجام تغییرات در آن به منظور حصول نتایج کاملتر و دقیق‌تر همچنان توصیه می‌شود. به‌عنوان‌مثال توزیع قند در محیط به شکل تصادفی انجام گیرد. جنسیت عاملها موردتوجه قرار گیرد و تولیدمثل عاملها در مدلسازی منظور شود.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
این مقاله توسط نویسنده مقاله نوشته شده است.
منابع مالی
حامی مالی برای نگارش این مقاله وجود نداشته است.
تعارض منافع
هیچگونه تعارض منافعی توسط نویسنده بیان نشده است.
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
منابع
یک همتا را شخصی دانسته‌اند که با اشخاصی دیگر از نظر سن، کلاس، شأن و رتبه برابری می‌کند و فشار را نیرو یا یک عقیده تأثیر گذرانده از بیرون بیان کرده‌اند. هنگامی‌که که گروههای همتا، شخصی را برای انجام دادن عملی ترغیب می‌کنند یا از انجام دادن عملی دور می‌دارند، گذشته از اینکه این شخص با انجام دادن آن عمل موافق یا مخالف باشد، آن شخص با فشار همتایان مواجه شده است (سانتور[1] و همکاران، 2000، نقل از خیرجو، 2006).
فشار همتایان (برای قشر نوجوان) را نیرویی دانسته‌اند که در تعاملات نوجوان با همتایان خود آشکار می‌شود و وی را برای انجام یا عدم انجام عملی اغوا و تحریک می‌کند. چنانچه این نیروی وارده شده در سیر حرکت نوجوان به سمت کمالات انسانی باشد، مثبت و دارای ارزش در نظر گرفته می‌شود وگرنه اثر منفی به جای می‌گذارد و وی را به سمت نابهنجاریهای متداول در جامعه می‌راند (خیرجو، 2006).
فشار دوستان و همتایان ازجمله عوامل گرایش به مصرف سیگار برشمرده شده‌اند. برخی از افراد به‌خصوص در دوران نوجوانی به دلیل سازگاری و همرنگ شدن با دوستان و همسالان در مقابل درخواست یا خواسته آنها گردن می‌نهند؛ زیرا در این دوره مقبول واقع‌شدن از طرف دوستان و همسالان دارای اهمیت زیادی است. این‌چنین موارد هنگامی شدت می‌یابد که فرد بخواهد از طریق رابطه با گروه دوستی مورد اشتیاق خود هویتش را تعریف کند. در این صورت قبول خواسته همسالان برای استعمال سیگار دارای احتمال بیشتری است (سامانه حامی هنر زندگی، 2019).
بیشترین نقش را در شروع استعمال سیگار، دوستان سیگاری دارند (نیک‌خلق، 2008). روان شناسان بر این باورند که پندار دست یافتن به آرامش و تأیید شخص به‌وسیله گروههای همسال، نوجوان را ترغیب به مصرف سیگار می‌کند. مصرف سیگار را یک رفتار پیچیده آموخته‌شده دانسته‌اند که با حیات روزمره آمیخته شده و به نوع نگرش اطرافیان فرد به آن ارتباط دارد (نیک‌خلق، 2008).
گزارشهای سازمان جهانی بهداشت حکایت از آن دارد که مصرف دخانیات ازجمله علل عمده و قابل جلوگیری مرگ‌ومیر زودهنگام، مرض، عجز و ناتوانی در جهان است. به‌گونه‌ای ای‌که برآورد می‌شود 11 هزار نفر روزانه و 9/4 میلیون نفر سالیانه در جهان در اثر استعمال دخانیات می‌میرند. اجرای استراتژیهای مناسب برای ترک سیگار می‌تواند سرمایه‌گذاری مهمی در کنترل دخانیات قلمداد شود (سربندی و همکاران، 2015).
رفاه اجتماعی
رفاه اجتماعی را می‌توان از ابعاد مختلف و با استفاده از شاخصهای مختلف موردبررسی قرار داد. شاخصهای رفاهی که در این تحقیق موردتوجه قرار گرفته و بیشتر جنبه اقتصادی اجتماعی دارند شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی است (با توجه به استفاده از مدل توزیع ثروت فضای قندی در امر تحقیق و ویژگیها و شاخصهای مطرح در این مدل، بنا بر این شد تا با بهره‌گیری از شاخصهای ذکر شده، رفاه اجتماعی موردبررسی قرار گیرد).
ضریب جینی (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا[2]، 2019) یکی از شاخصهای آماری است که برای نمایش میزان نابرابری توزیع درآمد و یا ثروت مورداستفاده قرار می‌گیرد. ضریب جینی همواره مقداری بین صفر و یک را دارا است. ضریب جینی صفر، بیانگر برابری کامل است، جایی که همه ارزشها یکسان هستند، به‌عنوان‌مثال؛ جاییکه همه درآمد یکسان دارند؛ و ضریب جینی یک، نابرابری حداکثر را در میان مقادیر بیان می‌کند.
به‌وسیله شاخص میانگین ثروت عاملها می‌توان میانگین ثروتی را که عاملها در اثر فعالیت در محیط به دست می‌آورند را اندازه‌گیری کرد. با در نظر گرفتن این شاخص می‌توان موفقیت عاملها در بهره‌برداری از منابع محیط را بررسی کرد. یکی از دلایل مرگ‌ومیر عاملها فقدان منبع/ منابع موردنیاز برای تأمین متابولیسم (سوخت‌وساز) آنها است؛ بنابراین میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها بستگی به وضعیت رفاهی آنها دارد. با استفاده از این شاخص نیز می‌توان وضعیت رفاهی عاملها را بررسی کرد. این شاخص مبین تعداد عاملهایی است که در یک آزمایش/ آزمون در اثر عدم تأمین مقدار منبع/ منابع موردنیاز خود (از گرسنگی) می‌میرند (خدابخشی و رحمان، 2013؛ شیرخدائی و رحمان، 2018).
سیستم پیچیده و رفتار نوظهور (بیرون آینده)[3]
سیستم پیچیده، سیستمی است که از بسیاری مؤلفه‌ها (اجزاء) شکل گرفته است که رفتار آن نوظهور (نوپدید) یا بیرون آینده است؛ یعنی رفتار سیستم را نمی‌توان به‌سادگی از رفتار اجزای آن استنباط کرد. مقدار اطلاعات لازم برای توصیف رفتار چنین سیستمی، معیار پیچیدگی آن است. مفهوم رفتار نوظهور بدین معنی است که این رفتار از رفتار بخشها گرفته نمی‌شود (بار- یام[4]، 1997). یکی از اصول مشترک و یا خصیصه‌های سیستمهای پیچیده رفتار نوظهور یا بیرون آینده است.
مدلسازی مبتنی بر عامل[5]
نوعی از مدلسازی محاسباتی است که مدلسازی یک سیستم را از پائین به بالا[6] امکان‌پذیر می‌کند؛ بدین معنی که مدل‌ساز در ابتدا اجزای (عاملهای) یک سیستم را شناسایی کرده، سپس رفتار آنها و چگونگی تعاملات آنها را مشخص و تعیین کرده و در انتها با اجرای مدل مشاهده می‌کند که رفتار و تعاملات اجزا چه رخدادهایی را در سطح کلان سیستم پدیدار می‌کنند. مدلسازی مبتنی بر عامل نشان می‌دهد که چگونه قوانین رفتاری و تعاملات بین عاملها در سطح خرد، قادر است الگوهای پیچیده‌ای را در سطح کلان پدید آورد (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا[7]، 2021).
یک مدل مبتنی بر عامل سه مؤلفه عامل، محیط و تعاملات را شامل می‌شود. عاملها واحدهای بنیادین مدل‌اند و دارای خواص (ویژگیها) و قواعد (قوانین) رفتاری هستند. از ویژگیهای یک عامل می‌توان به سن و تجربه اشاره کرد. الگوهای رفتاری به طریقه تصمیم‌گیری عاملها مرتبط است. به‌عنوان‌مثال اینکه عاملی در شرایط A فعالیت B را انجام می‌دهد یک قاعده و یا قانون رفتاری است. محیط، بستر پیرامونی است که عاملها در آن با یکدیگر در تعامل‌اند و تعاملات نیز به نوع و الگوی ارتباطی عاملها با همدیگر و محیط برمی‌گردد (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، 2021).
مدلسازی مبتنی بر عامل روشی است که در حوزه علوم اجتماعی موردتوجه واقع شده است. در این روش عاملها افراد موجود در یک جامعه با ویژگیهای مد نظر را شبیه‌سازی می‌کنند. فاکتورهایی می‌تواند به سیستم وارد شوند و تأثیر آنها در رفتار عاملها یا رفتارهای سطح کلان جامعه مطالعه شود (مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، 2021).
شبیه‌سازی اجتماعی
از ایده‌های مطرح در شبیه‌سازی اجتماعی این است که با استفاده از امکانات پردازشی رایانه‌ها، می‌توان جوامعی مصنوعی- جامعه مصنوعی متشکل از مجموعه‌ای از مؤلفه‌های زیستی مصنوعی یا همان عاملهاست که در محیط مصنوعی زندگی می‌کنند و تعامل بین عاملها با یکدیگر و بین عاملها و محیط بر طبق قوانین خاص شکل می‌گیرد (اپستین[8] و آکستل[9]، 1996)- ایجاد کرد که خصوصیات ساختاری و رفتاری نزدیک به جوامع واقعی داشته باشند تا بدین ترتیب بتوان رفتارهای نوظهور[10] یا بیرون آینده را موردمطالعه قرار داد (شیرخدائی و رحمان، 2018) و دلیل بروز برخی از پدیده‌های اجتماعی را شناسایی و وقوع برخی رخدادها را پیش‌بینی کرد.
این نکته قابل‌ذکر است که رسیدن به برخی از دستاوردهای فوق با استفاده از روشهای سنتی و در دنیای واقعی پرهزینه و زمان‌بر و در برخی از موارد حتی غیرممکن است (خدابخشی و رحمان، 2013).
مدلهای پایه
مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[11]
هلمیچ[12] (2012) اقدام به ارائه مدلی کرده است که با نرم‌افزار NetLogo (ویلنسکی[13]، 1999) قابل‌بررسی و استفاده است. این مدل، انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[14] نام دارد (و شامل اعتبارات و ارجاعات (نی و نیبرز[15]، 2002) و (نوواک[16] و همکاران، 2011) است) و برای نشان دادن تأثیر فشار همسالان بر رفتار استعمال دخانیات درزمینه فشار همسالان درک شده[17] و گرایش انگیزشی[18] ایجاد شده است. در این مدل هر عامل یا با انگیزه بیرونی[19] یا با انگیزه درونی[20] است که این، گرایش انگیزشی‌اش[21] است. اساساً، انگیزه بیرونی در این جا بدین معنی است که یک عامل پاداشی را خارج از خودش جستجو می‌کند، به معنای، تأیید و یا تصدیق از عوامل دیگر. از طرف دیگر، اگر یک عامل دارای انگیزه درونی بالایی باشد، او نیاز چندانی برای پذیرش اجتماعی را احساس نمی‌کند و فشار کمتر همسالان را درک می‌کند (هلمیچ، 2012).
در این مدل علاوه بر در نظرگرفتن گرایش انگیزشی برای هر عامل، یک متغیر خودمختاری[22] نیز برای هر عامل در نظر گرفته شده است. خودمختاری به تأثیرگذاری احساس شده توسط دیگران اشاره دارد. ارزش پایین این متغیر به معنای آسان‌تر شدن تأثیرپذیری (خارجی) است. ارزش بالاتر آن به معنای احتمال بیشتر برای نفوذ و احتمال کمتر برای تغییر است. رنج مقدار خودمختاری برای عوامل دارای انگیزه بیرونی و یا انگیزه درونی در مقیاس تصادفی 0 تا 5 در مدل متفاوت است (هلمیچ، 2012).
در این مدل جهت‌گیری یا گرایش انگیزشی هر عامل به‌صورت تصادفی تعیین می‌شود (اسلایدر درصد خارجی[23] اجازه می‌دهد تا شانس عوامل با انگیزه بیرونی[24] و انگیزه درونی[25] تنظیم شوند). همچنین در صورت فعال بودن سوئیچ همسایه[26]، مجموع مقدار اثرگذاری عاملهای دخانی (عاملهایی که دخانیات مصرف می‌کنند) در همسایگی یک عامل و مجموع اثرگذاری عاملهای غیردخانی در همسایگی آن عامل با یکدیگر مقایسه شده، هرکدام از این مقادیر که بیشتر بود نقش تعیین کننده‌ای در دخانی و یا غیردخانی شدن عامل دارد.
مدل توزیع ثروت فضای قندی
توزیع ثروت در جامعه مصنوعی فضای قندی[27] (اپستین[28] و اکستل[29]، 1996) موردبحث و بررسی قرار گرفته است. در مدل فضای قندی[30] محیط می‌تواند یک شبکه دوبعدی از یک اندازه تعریف‌شده باشد که هر نقطه از آن مختصاتی (x, y) را به خود اختصاص می‌دهد. هر نقطه از محیط دارای سطح قندی و ظرفیت قندی است که ظرفیت قندی ماکزیمم مقدار سطح قندی است که می‌تواند در آن نقطه قرار گیرد. در محیط، برخی نقاط ممکن است فاقد قند باشند و ظرفیت قندی پایینی را دارا باشند. برخی دیگر از مکانها ممکن است فاقد قند باشند ولی ظرفیت بالایی داشته باشند. برخی از مکانها هم ممکن است به لحاظ قندی ثروتمند باشند و ظرفیت قندی نزدیک به هم داشته باشند.
در این مدل، عاملها را می‌توان مردم و یا افرادی در نظر گرفت که در محیط زندگی می‌کنند. برای هر عامل، قوانین رفتاری و وضعیتهای داخلی وجود دارد. همچنین قند در این مدل یک منبع عمومی‌شده است که عاملها بایستی برای بقاء آن را بخورند. منابع قندی، دارایی (ثروت) را مشخص می‌کند. قند در هر مکان از محیط می‌تواند با یک نرخ مشخص در جهت رسیدن به ظرفیت حداکثر، مجدداً تجدید شود. هر عامل می‌تواند برای یافتن قند سلولها را جستجو و در آنها فعالیت کند. در مدل فضای قندی قوانینی حاکم بر عامل و قوانینی حاکم بر محیط وجود دارد (اپستین و اکستل، 1996؛ رحمان و ستایشی، 2007).
در راه‌اندازی اولیه، موقعیت اولیه، دارایی و تمامی وضعیتهای داخلی عاملها به‌صورت تصادفی از یک محدوده مشخص توزیع می‌شود. زیرمجموعه‌ای از وضعیتهای داخلی عامل در طول عمر عامل بدون تغییر باقی می‌ماند و درعین‌حال زیرمجموعه دیگر از آن وابسته به زمان است. برخی از این وضعیتها، محلی و برای هر عامل متفاوت‌اند و برخی دیگر عمومی و مشترک هستند. از مجموعه وضعیتهای محلی مستقل از زمان عامل می‌توان به دارایی اولیه (در واحدهای قند)، حداکثر طول عمر، سطح دید و نرخ متابولیسم و از مجموعه وضعیتهای سراسری مستقل از عامل می‌توان به آستانه فقر و از مجموعه وضعیتهای وابسته به زمان محلی عامل می‌توان به موقعیت عامل در محیط، سن، دارایی قندی اشاره کرد.
عاملها قوانین محلی را به‌طور هم‌زمان در جستجویشان به دنبال قند اجرا می‌کنند. حرکت سراسری جمعیت نتیجه‌ای پیدایشی از فعالیتهای محلی ساده اجراشده به‌وسیله عاملها است (اپستین و اکستل، 1996؛ رحمان و ستایشی، 2007).
مدل توزیع ثروت فضای قندی لی و ویلنسکی[31] (2009)، پیاده‌سازی/ اجرایی از مدل توزیع ثروت فضای قندی اپستین و اکستل (1996) بوده و در آن عاملها با پیروی از قوانین از پیش تعیین‌شده، اقدام به جمع‌آوری قند از محیط می‌کنند. در این مدل، شاخص ضریب جینی و منحنی لورنز به منظور شرح و نمایش نحوه توزیع درآمد یا ثروت مورداستفاده قرار گرفته است.
لازم به ذکر است که هر کدام از مدلهای شرح داده شده فوق در ارتباط با موضوع و یا انجام بحث خاصی ایجاد شده و یا توسعه‌یافته‌اند. مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا (هلمیچ[32]، 2012) برای نشان دادن تأثیر فشار همسالان بر رفتار استعمال دخانیات (درزمینه فشار همسالان درک شده[33] و گرایش انگیزشی[34]) ایجاد شده است و بحث رفاه اجتماعی در آن مطرح نیست، از طرفی مدل توزیع ثروت فضای قندی لی و ویلنسکی (2009)، در ارتباط با بحث توزیع ثروت توسعه‌یافته و شبیه‌سازی‌ای از نابرابری در ثروت را فراهم می‌کند و فشار همتایان برای استعمال دخانیات در آن مطرح نیست.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
جستجوها و بررسیهای انجام‌گرفته منتج به یافت شدن پژوهشی انجام‌گرفته در ارتباط با فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی نشد. از طرفی، در انجام این پژوهش، از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل استفاده شده است که در داخل کشور کمتر در انجام پژوهشهای مرتبط با حوزه‌های روان‌شناسی و علوم اجتماعی مورداستفاده و توجه قرار گرفته است که شاید از دلایل آن عدم وجود شناخت کافی نسبت به این روش (یا رویکرد) باشد. همچنین، تلفیق دانش، روش و تجارب چند حوزه علمی و تخصصی برای شناخت، بررسی و حل مسائل پیچیده یا معضلات اجتماعی شایسته است موردتوجه قرار گیرد.
هدف تحقیق آن بود تا با استفاده از مدلهای پایه (مدل توزیع ثروت سه فضای قندی نت لوگو[35] (لی و ویلنسکی[36]، 2009) و مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[37] (هلمیچ[38]، 2012)) و درنظرگرفتن شاخصها، پارامترها و متغیرهای موردنیاز، مدلی مبتنی بر عامل توسعه یابد تا بدین‌وسیله شبیه‌سازی و انجام آزمونها میسر شود و وجود و یا عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد.
روش
در پژوهش حاضر از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل استفاده شد تا با ایجاد جامعه‌ای مصنوعی و انجام شبیه‌سازی، وجود و یا عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد. لذا تلاش شد تا با استفاده از نرم‌افزار NetLogo (ویلنسکی[39]، 1999) و استفاده از مدلهای پایه (مدل توزیع ثروت سه فضای قندی نت لوگو[40] (لی و ویلنسکی[41]، 2009) و مدل انگیزش استعمال دخانیات فشار همتا[42] (هلمیچ[43]، 2012)) و با در نظر گرفتن شاخصهای رفاهی موردنیاز و برخی از پارامترها و متغیرهای ارتباطی و جمعیتی، مدلی ایجاد و توسعه یابد تا در جامعه‌ای توسعه‌یافته، معقول و نزدیک به جهان هستی، انجام آزمایشها و بررسیها ممکن شود. ازجمله موارد مهمی که در توسعه مدل جدید مدنظر بود عبارت بود از:
- به عاملها این امکانها داده شود که بتوانند جابه‌جا شوند (حرکت کنند)، قند (ثروت) را از محیط برداشت کرده و در صورت نیاز مصرف کنند و افراد جدید را در همسایگی خود تجربه کنند و تحت‌تأثیر فشار همتای همسایگان قرار بگیرند. همانند یک فرد در جامعه واقعی که در طول زندگی خود در مجاورت افراد گوناگونی قرار می‌گیرد و تأثیر می‌پذیرد و تأثیر می‌گذارد.
- ضریب جینی، میانگین ثروت عاملها و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی به‌عنوان شاخصهای رفاهی موردتوجه قرار گرفت.
- در مدل توسعه‌یافته فرض شد که هر عاملی که از وضعیت غیردخانی به دخانی تغییر وضعیت دهد، دچار افزایش مقدار متابولیسم و کاهش سطح دید شود. افزایش مقدار متابولیسم و کاهش مقدار سطح دید از یک بازه مشخص و تصادفی اتفاق می‌افتد. درصورتی‌که عامل از وضعیت دخانی به غیردخانی تغییر وضعیت دهد، مجددا مقادیر قبلی متابولیسم و سطح دیدش را دریافت می‌کند.
- برای اینکه بتوان نسبت به تغییرات عوامل در جامعه یک دید کلی به دست آورد و مشخص کرد که دخانی بودن یا نبودن چه میزان در سطح دید و متابولیسم (سوخت‌وساز) عوامل در مدت‌زمان آزمون اثرگذار است، کل میانگین سطح دید و کل میانگین سوخت‌وساز عوامل برای تمام مدت آزمون محاسبه می‌شود.
- از مواردیکه در مدل توسعه‌یافته موردتوجه قرار گرفت میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی در جامعه است. این مورد به‌عنوان یک شاخص در ارزیابی رفاه اجتماعی در جامعه مورداستفاده قرار گرفت. در مدل توسعه‌یافته، مرگ عوامل به دلیل فقدان قند موردنیاز برای سوخت‌وسازشان و همچنین رسیدن به حداکثر سنشان، می‌تواند اتفاق بیافتد.
هدف از انجام آزمونها این بود که وجود و عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی (میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی) در یک جامعه مصنوعی موردبررسی قرار گیرد.
آزمونها در دو وضعیت انجام شد؛ وضعیت اول شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وضعیت دوم شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود.
آزمونهای وضعیت اول؛ شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات
در وضعیت اول (که شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود)، جمعیت دخانیهای موجود در جامعه به ترتیب 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% درصد از کل جمعیت 500 نفری در مدل تنظیم شد و 10 بار پشت سر هم آزمون برای 100 دوره زمانی انجام شد و تمام خروجیهای موردنظر مانند؛ میانگین سطح دید، میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی، میانگین ثروت عاملها و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی از مدل اخذ شدند.
آزمونهای وضعیت دوم؛ شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات
در وضعیت دوم (که شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات بود)، باز هم جمعیت دخانیهای موجود در جامعه به ترتیب 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% درصد از کل جمعیت 500 نفری در مدل تنظیم شد. همچنین در این حالت با توجه به وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، سوئیچ همسایه[44] فعال و درصد خارجی 25 درصد منظور شد و پارامتر خودمختاری از بازه اعشاری 0 تا 5 به‌صورت تصادفی به هر عامل اعطا شد. هر آزمون برای 100 دوره زمانی و 10 بار تکرار انجام شد.
یافته‌ها
یافته‌های آزمونهای وضعیت اول (شامل عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات)
یافته‌ها در جدول (1) قابل‌مشاهده و مقایسه‌اند. همچنین در شکل (1) از راست به چپ چهار نمای مختلف از یک نمونه شبیه‌سازی با مدل توسعه‌یافته با وجود 30% عوامل دخانی در جامعه قابل‌مشاهده است. مقایسه یافته‌ها نشان می‌دهد که با وجود افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها کاهش‌یافته و میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش یافته است.
یافته‌های آزمونهای وضعیت دوم (شامل وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات) و مقایسه با یافته‌های آزمونهای وضعیت اول
یافته‌ها در جدول (2) قابل‌مشاهده است. مقایسه یافته‌ها نشان می‌دهد که در حالت وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات هم با وجود افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها کاهش یافته و میانگین متابولیسم، میانگین ضریب جینی و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش یافته است.
نمای اول: حالت اولیه در تیک صفر؛ توزیع تصادفی عاملها در محیط، عاملهای غیردخانی به رنگ سبز و عاملهای دخانی به رنگ قرمز |
نمای دوم: تیک 25؛ مهاجرت عاملها به سمت قله‌های قندی برای به دست آوردن قند (ثروت) بیشتر و تأمین سوخت‌وساز موردنیازشان |
نمای سوم: در تیک 70؛ کاهش تعداد عاملها، استقرار عاملها در قله‌های قندی |
نمای چهارم: در تیک 100، مرگ‌ومیر عاملها به دلیل گرسنگی و یا رسیدن به حداکثر عمر |
| شکل (1) چهار نمای مختلف از یک نمونه شبیه‌سازی شده با مدل با وجود 30% عوامل دخانی در جامعه | |
جدول (1) یافته‌های آزمونها در وضعیت اول (عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات)؛ با وجود 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% عوامل دخانی از کل جمعیت اولیه
جدول (2) یافته‌های آزمونها در وضعیت دوم (وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات)؛ با وجود 15%، 30%، 45%، 60%، 75% و 90% عوامل دخانی از کل جمعیت اولیه
مقایسه یافته‌های جدول (1) (که مرتبط با آزمونهای صورت گرفته در وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات در جامعه است)، با یافته‌های جدول (2) (که مرتبط با آزمونهای صورت گرفته در وضعیت وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات در جامعه است)، در شرایط یکسان درصدهای عاملهای دخانی در جامعه، نشان می‌دهد که با وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، میانگین سطح دید عاملها و میانگین ثروت عاملها کاهش می‌یابد و میانگین متابولیسم عاملها و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش می‌یابد. همچنین در این حالت کاهش مقادیر میانگین ضریب جینی مشاهده می‌شود.
در نماهای شکل (2) به ترتیب از بالا به پایین نمودارهای وضعیت میانگین سطح دید، میانگین متابولیسم، میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عوامل، میانگین ثروت عاملها و میانگین ضریب جینی در دو وضعیت آزمونها قابل‌مشاهده و مقایسه است.
شکل (2) وضعیتهای میانگین سطح دید، میانگین متابولیسم، میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عوامل، میانگین ثروت عاملها و میانگین ضریب جینی با وجود درصدهای عوامل دخانی از کل جمعیت (اولیه) در دو وضعیت آزمونها
.jpg)
.jpg)
.jpg)
در جدول (3) تعداد تأثیرگذاری همتایان دخانی برای استعمال دخانیات در وضعیت دوم- وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات- با وجود درصدهای عوامل دخانی از کل جمعیت قابل‌مشاهده و بررسی است.
جدول (3) تعداد تأثیرگذاری همتایان برای استعمال دخانیات در وضعیت دوم آزمونها با وجود درصدهای مشخص‌شده از عوامل دخانی از کل جمعیت اولیه
نویسنده در نگارش این مقاله سعی بر رعایت اصول اخلاقی داشته است.
نویسنده در نگارش این مقاله سعی بر رعایت اصول اخلاقی داشته است.
شکل (3) تعداد تأثیرگذاری همتایان برای استعمال دخانیات در وضعیت دوم آزمونها با وجود درصدهای عوامل دخانی
همانطور که در جدول (3) و شکل (3) مشاهده می‌شود با افزایش درصد عوامل دخانی در جامعه تأثیرگذاری همتایان برای استعمال دخانیات افزایش یافته است. همچنین جدول (4) نشان می‌دهد که با کاهش درصد عوامل دخانی در جامعه تأثیرگذاری همتایان برای ترک مصرف دخانیات بیشتر می‌شود.
جدول (4) تعداد تأثیرگذاری همتایان برای ترک مصرف دخانیات در وضعیت دوم آزمونها با وجود درصدهای مشخص‌شده از عوامل دخانی از کل جمعیت اولیه
نکته قابل‌توجه دیگر این است که مقایسه یافته‌های آزمونها در هر دو وضعیت- در شرایط یکسان درصد عاملهای دخانی- نشان می‌دهد که وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات توانسته است منجر به کاهش میانگین سطح دید و میانگین ثروت عاملها و افزایش میانگین متابولیسم و میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها شود، اما مقایسه میانگین ضرایب جینی نشان می‌دهد که فشار همتا در استعمال دخانیات ظاهرا نتوانسته است که ضریب جینی را افزایش دهد، بلکه آن را کاهش نیز داده است.
بحث
استعمال سیگار ازجمله رفتارهای پرخطر به شمار می‌رود. درگیرشدن در رفتارهای پرخطر از کیفیت زندگی افراد می‌کاهد. رفتارهای پرخطر برای فرد، خانواده و همچنین جامعه تبعات و نتایج منفی به دنبال دارد. مبتلا شدن به بیماریهای ناشی از مصرف سیگار، افزایش نرخ مرگ‌ومیر و پایین آمدن کیفیت زندگی ازجمله عواقب و تبعات شیوع رفتار پرخطر مصرف سیگار است (رحمانی و همکاران، 2016).
از سوی دیگر، تأثیر روابط اجتماعی بر ظهور رفتارهای پرخطر قابل‌بررسی است. روابط اجتماعی بر سلامت و رفاه شخصی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد. با وجود روابط اجتماعی مخرب و غیر سازنده، سلامت و رفاه افراد به خطر می‌افتد. یک شبکه از روابط اجتماعی میان دوستانی که با هم ارتباط دارند می‌تواند به‌واسطه یادگیری اجتماعی، یادگیری شناختی و کنترل اجتماعی، در ظهور رفتارهای پرخطر در میان آنان اثرگذار باشد. روند یادگیری در گروههای همسال که باعث ایجاد و حفظ رفتار انحرافی می‌شود، عموما شامل تعامل با دیگر افرادی می‌شود که در این رفتار درگیرند، از آن حمایت کرده، آن را تقویت کرده و یکدیگر را در معرض الگوهای انحرافی می‌گذارند (رحمانی و همکاران، 2016).
آنچه مسلم است فشار همتایان برای استعمال دخانیات یک نگرانی عمومی در جامعه است، چراکه درصد قابل‌توجهی از افراد ممکن است گرفتار زیانها و ضررهای آن شوند. از سوی دیگر فشار همتایان برای استعمال دخانیات را شاید بتوان امری گریزناپذیر دانست؛ بنابراین در راستای مواجهه درست و اصولی با این مسئله و جلوگیری از پیامدهای اجتماعی ناشی از آن نیاز به بررسی بیشتر این مسئله و به‌کارگیری راهبردها و راه‌کارهای مناسب و مؤثر تقابل با آن است.
توجه به قواعد و ارزشهای خانواده، توجه کافی به نحوه ارتباط فرد با گروههای همسال، تقویت حس اعتمادبه‌نفس در فرد، تعامل و همکاری بین والدین همسالان، تحکیم بنیاد خانواده و فراهم کردن محیط امن و عاری از هرگونه ترس و اضطراب توسط والدین و ایجاد و تقویت رابطه دوستی با فرزندان ازجمله روشهای کاربردی برای مقابله با فشار همسالان در نوجوانان است (خیرجو، 2006)؛ که در راستای مقابله با فشار همتایان برای استعمال دخانیات هم قابل‌اجرا و استفاده است. علاوه بر این موارد، شناخت و توجه کافی به مضرات مصرف دخانیات، ترویج آموزشهای بهداشتی لازم در جامعه، محدودیت مصرف و کنترل توزیع و دسترس‌پذیری مواد دخانی را شاید بتوان ازجمله موارد دیگر دانست که در ارتباط با کاهش و کنترل فشار همتایان برای استعمال دخانیات می‌تواند موردتوجه قرار گیرد.
همچنین کارشناسان معتقدند که اطلاع‌رسانی به‌موقع، اصولی و وسیعی که در جهت رویکرد اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر انجام‌گرفته می‌تواند منجر به کاهش اعتیاد به مصرف دخانیات هم شود (احتشامی، 2015).
در پژوهش سعی شد تا با استفاده از روش مدلسازی و شبیه‌سازی مبتنی بر عامل، مدلی توسعه یابد و با بهره‌گیری از آن، فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر برخی از شاخصهای رفاهی یک جامعه شامل میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد.
بررسی و مقایسه یافته‌های حاصل از آزمونها نشان داد که در هر دو وضعیت؛ عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات و وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات، با افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه، میانگین متابولیسم (سوخت‌وساز) عاملها افزایش و میانگین سطح دید آنها کاهش می‌یابد. دو عامل ِکاهش میزان سطح دید و افزایش میزان متابولیسم عوامل دخانی کافی است تا میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی را در محیط تشدید کند. لذا مشاهده می‌شود که میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی افزایش می‌یابد. علاوه بر این موارد، میانگین ثروت عاملها کمتر و میانگین ضریب جینی بیشتر می‌شود.
کاهش میانگین ثروت عاملها، نشان‌دهنده کاهش منابع قندی (ثروت یا دارایی) ذخیره‌شده توسط آنها است؛ و افزایش ضریب جینی حکایت از نابرابری بیشتر در توزیع ثروت یا درآمد در جامعه دارد؛ بنابراین با در نظر گرفتن وضعیتهای سه شاخص میزان مرگ‌ومیرناشی از گرسنگی، میانگین ثروت عاملها و ضریب جینی می‌توان پیش‌بینی کرد که افزایش تعداد عاملهای دخانی در جامعه می‌تواند کاهش رفاه اجتماعی در جامعه را در پی داشته باشد.
همچنین مقایسه یافته‌های آزمونها در هر دو وضعیت فوق و در شرایط یکسان درصد عاملهای دخانی نشان داد که وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات می‌تواند منجر به کاهش میانگین ثروت و افزایش میزان مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی عاملها شود، اما فشار همتا در استعمال دخانیات نتوانست میانگین ضریب جینی را افزایش دهد، بلکه آن را کاهش نیز داد. یافته‌های آزمونها در وضعیت عدم وجود فشار همتایان در استعمال دخانیات حکایت از وجود جامعه‌ای ثروتمندتر در مقایسه با وضعیت دیگر دارد، اما با وجود بیشتر بودن مقادیر ضریب جینی در این وضعیت (در مقایسه با وضعیت دیگر)، نمی‌توان بر این نکته اذعان داشت که رفاه اجتماعی در این وضعیت بهتر است.
همانطور که قبلا ذکر شد جستجوهای انجام‌گرفته برای دستیابی به پژوهش یا پژوهشهای به انجام رسیده با روشهای دیگر، در ارتباط با فشار همتایان در استعمال دخانیات و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی، نتیجه مناسبی را به همراه نداشت. این مسئله خود در فرایند مقایسه و اعتبارسنجی نتایج مدل توسعه‌یافته محدودیتهایی را موجب ساخت، هرچند که برخی از نتایج مدل به نظر در حیات واقعی عینیت دارد و این نشان از اعتبار برخی از نتایج مدل دارد.
ایجاد و استفاده از شاخصهای رفاهی بیشتر در مدل احتمالا می‌تواند نتایج دقیق‌تر و کامل‌تری را به دنبال داشته باشد. این امر خود مستلزم جامعه مصنوعی توسعه‌یافته‌تری است؛ به‌عبارت‌دیگر مدلسازی و شبیه‌سازی گسترده‌تر و توسعه‌یافته‌تری را طلب می‌کند که می‌تواند در آینده موردتوجه تیم پژوهشگران و متخصصان در این حوزه قرار گیرد.
توسعه بیشتر مدل و انجام تغییرات در آن به منظور حصول نتایج کاملتر و دقیق‌تر همچنان توصیه می‌شود. به‌عنوان‌مثال توزیع قند در محیط به شکل تصادفی انجام گیرد. جنسیت عاملها موردتوجه قرار گیرد و تولیدمثل عاملها در مدلسازی منظور شود.
ملاحظات اخلاقی
مشارکت نویسندگان
این مقاله توسط نویسنده مقاله نوشته شده است.
منابع مالی
حامی مالی برای نگارش این مقاله وجود نداشته است.
تعارض منافع
هیچگونه تعارض منافعی توسط نویسنده بیان نشده است.
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
منابع
Bar-Yam, Y. (1997). Dynamics of complex systems (Vol. 213). Reading, MA: Addison-Wesley.
Ehteshami, A. (2015). Cigarette Smoking, the gateway to addiction. Social Health & Addiction Quarterly, 2(5), 87-102. (In Persian)
Epstein, J.M., & Axtell, R. (1996). Growing Artificial Societies: Social Science from the Bottom Up. Brookings Institution Press, Washington DC.
Helmich, M. A. (2012). Smoking motivation peer pressure model. Retrieved July, 2019, from http://ccl.northwestern.edu/netlogo/models/community/Smoking motivation peer pressure.
Hami Honare Zendeghi. (2019). Reasons for Tendency to smoking. Retrieved 6 November 2019 from: https://honarehzendegi.com/fa/ دلایل-گرایش- به-مصرف-سیگار(In Persian)
Kheirjoo, E. (2006). Adolescence and peer pressure. Journal of Peyvand, No. 318, Retrieved 6 November 2019 from: http://ensani.ir/fa/article/106068 (In Persian)
Khodabakhshi, A. & Rahman A. (2013). Different Strategies of Experience Transfer among Agents and Comparison of Their Implementation Effects on Social Welfare in Artificial Society. Journal of Social Research, Roudehen Branch of Islamic Azad University, 5(20), pp. 13- 37. (In Persian)
Knee, C.R. & Neighbors, C. (2002). Self-determination, perception of peer pressure and drinking among college students. Journal of Applied Social Psychology, 32(3), 522-543.
Li, J., & Wilensky, U. (2009). NetLogo Sugarscape 3 Wealth Distribution model. http://ccl.northwestern.edu/netlogo/models/Sugarscape3WealthDistribution. Center for Connected Learning and Computer-Based Modeling, Northwestern University, Evanston, IL.
Nikkholgh, A. (2008). Causes of Cigarette Addiction from a Psychological Perspective. Journal of Happiness and Success Psychology, 5(54), http://ensani.ir/fa/article/199836 (In Persian)
Nowak, A., De Raad, W., & Borkowski, W. (2011). Culture Change: the perspective of dynamical minimalism. Advances in Culture and Psychology, pp. 249-278.
Rahman, A., & Setayeshi, S. (2007). The Role of Wealth Distribution, Inheritance and Population Control in Social Welfare: Simulation of Social Welfare in Artificial Society. Social Welfare Quarterly, Institute of Social Welfare Research, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, 7(26), pp. 183- 200. (In Persian)
Rahmani M., Ghasemi V., & Hashemianfar A. (2016). Investigation of The Effect of Social Relations on High-Risk Behaviors of Adolescents of Bojnourd City, Iran. Journal of Applied Sociology, 27(1), 1-26. (In Persian)
Santor, D. A., Messervey, D. & Kusumakar, V. (2000). Measuring peer pressure, popularity, and conformity in adolescent boys and girls: Predicting school performance, sexual attitudes, and substance abuse. Journal of youth and adolescence, 29(2), 163-182.
Sarbandi, F., Niknami Sh., Hidarnia, A., Hajizadeh, E., & Montazeri, A. (2015). Transtheoretical Model (TTM) questionnaire for Iranian smoking cessation: validity and reliability. Journal of North Khorasan University, 7(3), 611-621. (In Persian)
Shirkhodaie, G., & Rahman, A. (2018). Investigating the Effects of the Spread of Contagious Disease and Immunization of Population on Social Welfare Using Agent Based Modeling. Social Welfare Quarterly, 18(70), 181-208. (In Persian)
Wikipedia contributors. (2019, November 9). Gini coefficient. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved November 11, 2019, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Gini_coefficient&oldid=925379437
Wikipedia contributors. (2021, April 8). Agent based modeling. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 7:24, June 26, 2021, from http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مدلسازی عامل بنیان&oldid=31722594
Wilensky, U. (1999). NetLogo. http://ccl.northwestern.edu/netlogo/. Center for Connected Learning and Computer-Based Modeling, Northwestern University, Evanston, IL.
Ehteshami, A. (2015). Cigarette Smoking, the gateway to addiction. Social Health & Addiction Quarterly, 2(5), 87-102. (In Persian)
Epstein, J.M., & Axtell, R. (1996). Growing Artificial Societies: Social Science from the Bottom Up. Brookings Institution Press, Washington DC.
Helmich, M. A. (2012). Smoking motivation peer pressure model. Retrieved July, 2019, from http://ccl.northwestern.edu/netlogo/models/community/Smoking motivation peer pressure.
Hami Honare Zendeghi. (2019). Reasons for Tendency to smoking. Retrieved 6 November 2019 from: https://honarehzendegi.com/fa/ دلایل-گرایش- به-مصرف-سیگار(In Persian)
Kheirjoo, E. (2006). Adolescence and peer pressure. Journal of Peyvand, No. 318, Retrieved 6 November 2019 from: http://ensani.ir/fa/article/106068 (In Persian)
Khodabakhshi, A. & Rahman A. (2013). Different Strategies of Experience Transfer among Agents and Comparison of Their Implementation Effects on Social Welfare in Artificial Society. Journal of Social Research, Roudehen Branch of Islamic Azad University, 5(20), pp. 13- 37. (In Persian)
Knee, C.R. & Neighbors, C. (2002). Self-determination, perception of peer pressure and drinking among college students. Journal of Applied Social Psychology, 32(3), 522-543.
Li, J., & Wilensky, U. (2009). NetLogo Sugarscape 3 Wealth Distribution model. http://ccl.northwestern.edu/netlogo/models/Sugarscape3WealthDistribution. Center for Connected Learning and Computer-Based Modeling, Northwestern University, Evanston, IL.
Nikkholgh, A. (2008). Causes of Cigarette Addiction from a Psychological Perspective. Journal of Happiness and Success Psychology, 5(54), http://ensani.ir/fa/article/199836 (In Persian)
Nowak, A., De Raad, W., & Borkowski, W. (2011). Culture Change: the perspective of dynamical minimalism. Advances in Culture and Psychology, pp. 249-278.
Rahman, A., & Setayeshi, S. (2007). The Role of Wealth Distribution, Inheritance and Population Control in Social Welfare: Simulation of Social Welfare in Artificial Society. Social Welfare Quarterly, Institute of Social Welfare Research, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, 7(26), pp. 183- 200. (In Persian)
Rahmani M., Ghasemi V., & Hashemianfar A. (2016). Investigation of The Effect of Social Relations on High-Risk Behaviors of Adolescents of Bojnourd City, Iran. Journal of Applied Sociology, 27(1), 1-26. (In Persian)
Santor, D. A., Messervey, D. & Kusumakar, V. (2000). Measuring peer pressure, popularity, and conformity in adolescent boys and girls: Predicting school performance, sexual attitudes, and substance abuse. Journal of youth and adolescence, 29(2), 163-182.
Sarbandi, F., Niknami Sh., Hidarnia, A., Hajizadeh, E., & Montazeri, A. (2015). Transtheoretical Model (TTM) questionnaire for Iranian smoking cessation: validity and reliability. Journal of North Khorasan University, 7(3), 611-621. (In Persian)
Shirkhodaie, G., & Rahman, A. (2018). Investigating the Effects of the Spread of Contagious Disease and Immunization of Population on Social Welfare Using Agent Based Modeling. Social Welfare Quarterly, 18(70), 181-208. (In Persian)
Wikipedia contributors. (2019, November 9). Gini coefficient. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved November 11, 2019, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Gini_coefficient&oldid=925379437
Wikipedia contributors. (2021, April 8). Agent based modeling. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 7:24, June 26, 2021, from http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مدلسازی عامل بنیان&oldid=31722594
Wilensky, U. (1999). NetLogo. http://ccl.northwestern.edu/netlogo/. Center for Connected Learning and Computer-Based Modeling, Northwestern University, Evanston, IL.
[1] Santor
[2] Wikipedia contributors
2 Complex system and Emergent behavior
[4] Bar- Yam
[5] Agent based Modeling
[6] Bottom- up
[7] Wikipedia contributors
[8] Epstein
[9] Axtell
[10] Emergent behavior
[11] Smoking Motivation Peer Pressure Model
[12] Helmich
[13] Wilensky
[14] Smoking Motivation Peer Pressure
[15] Knee & Neighbors
[16] Nowak
[17] Perceived peer pressure
[18] Motivational orientation
[19] Extrinsically motivated
[20] Intrinsically motivated
[21] Motivational Orientation
[22] Self-determination
[23] Percent-extrinsic
[24] Extrinsic
[25] Intrinsic
[26] Neighbor
[27] Sugarscape Artificial Society
[28] Epstein
[29] Axtell
[30] Sugarscape Model
[31] Li & Wilensky
[32] Helmich
[33] Perceived peer pressure
[34] Motivational orientation
[35] NetLogo Sugarscape 3 Wealth Distribution Model
[36] Li & Wilensky
[37] Smoking Motivation Peer Pressure Model
[38] Helmich
[39] Wilensky
[40] NetLogo Sugarscape 3 Wealth Distribution Model
[41] Li & Wilensky
[42] Smoking Motivation Peer Pressure Model
[43] Helmich
[44] Neighbor
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
رفاه اجتماعی
دریافت: 1399/5/29 | پذیرش: 1400/8/19 | انتشار: 1401/2/23
دریافت: 1399/5/29 | پذیرش: 1400/8/19 | انتشار: 1401/2/23
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
