ریشه بحث توسعه را در (در قالب مفاهیم تجدد‌طلبی و نوسازی و اصلاحات در دوران جدید)، باید از زمان جنگهای ایران و روس و دیدگاه‌های دولتمردانی مانند: عباس میرزا و قائم‌مقام فراهانی و سپس دوره صدارت میرزا تقی‌خان امیرکبیر و اصلاحات آن زمان جستجو کنیم. بنابراین اندیشه جدید و آغاز جنبش آزادی‌خواهی،‌ تجدد و پیشرفت و حکومت قانون از آن زمان شکل گرفت و به‌طور کلی سه رویکرد فکری به موازات یکدیگر –گاه با تلفیق و هماهنگی (آغاز جنبش)‌و گاه جدایی و مقابله- پیرامون سه محور فکری و سیاسی به‌وجود آمد:

الف: محور فکر تجددطلبی و آزادی‌خواهی و برقراری حکومت مردمی بر مبنای هویت ملی (فرهنگ ملی)

ب:محور فکری احیای اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی و وحدت ملل اسلامی بر مبنایی نو‌اندیشی دینی

چ: محور فکری تلفیق اندیشه‌ها و ارزشهای ملی،‌ دینی و جدید بر مبنای عمل‌گرایی،‌ترقی و نوسازیک

مقاله حاضر ضمن بررسی تاریخچه و روند تفکر برنامه‌ریزی در ایران، نقش سه‌محور فکری فوق‌الذکر را در این روند مورد بحث قرار می‌دهد و از خلال آن،‌ جریانهای فکری موثر در برنامه‌ریزی را در ایران توضیح می‌دهد.