دوره 17، شماره 67 - ( 9-1396 )
جلد 17 شماره 67 صفحات 35-9 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nademi Y. (2017). The Optimum Government Activities and Social Welfare in Iran during the Period of 1975-2012. refahj. 17(67), 9-35.
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3089-fa.html
URL: http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3089-fa.html
نادمی یونس، مفتخری علی. حد بهینه فعالیتهای دولت و رفاه اجتماعی در ایران طی سالهای 1354-1391: رویکرد سری زمانی غیرخطی رفاه اجتماعی 1396; 17 (67) :35-9
چکیده: (5542 مشاهده)
مقدمه: یکی از اهداف دولتها از جمله دولت ایران در دنیای امروز افزایش رفاه اجتماعی مردم است و لذا دولتها از طریق مداخلات در اقتصاد از جمله افزایش مخارج دولت به دنبال دستیابی به چنین هدفی هستند اما ممکن است نتوانند در دستیابی به چنین هدفی موفق باشند. اندازه دولت یا نسبت مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی یکی از شاخصهای دخالت دولت در اقتصاد است که حدود و اندازه آن یکی از مسائل مهم در بسیاری از تحقیقات اقتصادی بوده است. در همین راستا هدف از این مقاله بررسی نحوه اثرگذاری میزان و حدود فعالیتهای دولت یا اندازه دولت بر رفاه اجتماعی در اقتصاد ایران در بازه زمانی 1354-1391 است.
روش: در این تحقیق، با مدلسازی عوامل مؤثر بر رفاه اجتماعی با تأکید بر تأثیر اندازه دولت، مدل رگرسیون آستانهای برای اقتصاد ایران برآورد شده است. مدل آستانهای مدلی است که در آن از یک مقدار آستانه به بعد رفتار پیش‌بینی شده توسط مدل به نوعی تغییر جهت می‌دهد. در این مقاله، اندازه دولت متغیر آستانه است که با برآورد حد آستانه اندازه دولت، حدی از اندازه دولت مشخص می‌شود که میزان اندازه دولت را به دو رژیم اندازه بزرگ و کوچک دولت تقسیم می‌کند. سپس میزان تأثیر اندازه دولت در دو رژیم اندازه بزرگ و کوچک دولت بر رفاه اجتماعی برآورد می‌شود.
یافته‌ها : حد آستانه اندازه دولت 29 درصد برآورد شده است که آزمون خودپردازی هانسن نشان می‌دهد آستانه برآورد شده معنادار است و مدل دارای آستانه است. بنابراین مدل آستانهای دارای دو رژیم اندازه دولت بزرگ و کوچک است که تمایز این دو رژیم با حد آستانه 29 درصد مشخص شده است به این معنا که هنگامی‌که اندازه دولت کم‌تر از 29 درصد است در رژیم دولت کوچک هستیم و هنگامی‌که اندازه دولت بیشتر از 29 درصد است در رژیم اندازه دولت بزرگ قرار داریم. ضریب متغیر اندازه دولت نیز در دو رژیم اندازه دولت کوچک و بزرگ اثرات متفاوتی بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است بدین صورت که در رژیم اندازه دولت کوچک، افزایش اندازه دولت تأثیر معناداری بر شاخص رفاه اجتماعی نداشته است اما پس از افزایش اندازه دولت و عبور از حد آستانه 29 درصد و قرار گرفتن در رژیم اندازه دولت بزرگ، افزایش اندازه دولت تأثیر منفی و معناداری بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است. بنابراین اندازه دولت تأثیری غیرخطی و آستانهای بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است. همچنین، وقفه اول رفاه اجتماعی در هر دو رژیم اندازه دولت کوچک و بزرگ تأثیر مثبت و معناداری بر رفاه اجتماعی داشته است. علاوه بر آن، در رژیم اندازه دولت کوچک، افزایش درجه باز بودن اقتصاد تأثیر معناداری بر سطح رفاه اجتماعی نداشته است اما با گسترش اندازه دولت و قرار گرفتن در رژیم اندازه دولت بزرگ، درجه باز بودن تأثیر مثبت و معناداری بر رفاه اجتماعی داشته است. نهایتا، نرخ بیکاری در رژیم اندازه دولت کوچک تأثیری معنادار بر رفاه اجتماعی نداشته است درحالی‌که در رژیم اندازه دولت بزرگ تأثیر بیکاری بر رفاه اجتماعی منفی و معنادار بوده است.
بحث: بی معنی‌بودن اثر اندازه دولت بر رفاه اجتماعی در رژیم اندازه دولت کوچک، به دلیل خنثی شدن اثرات مثبت و منفی اندازه دولت بر رفاه اجتماعی است که در این رژیم چون دولت هنوز خیلی در اقتصاد مداخله نکرده است اثرات مثبت همچون ارایه کالاهای عمومی و استخدامهای دولتی و اثرات منفی مخارج همچون ناکارایی مخارج دولت و تقویت رانتجویی همدیگر را خنثی کرده است و برآیند تأثیر اندازه دولت بر رفاه اجتماعی بی‌معنی بوده است اما در رژیم اندازه بزرگ دولت تأثیرات منفی اندازه دولت بر تأثیرات مثبت آن غلبه کرده است و موجب تأثیر منفی اندازه دولت بر رفاه اجتماعی شده است. در رژیم دولت بزرگ به دلایلی چون اثر ازدحامی یا برون‌رانی، رانتجویی گسترده ناشی از حضور دولت بزرگ، ناکارایی مخارج عمرانی دولت و کاهش بهره‌وری نیروی کار در بخش دولتی به دلیل استخدامهای غیرضروری در بخش دولتی همگی موجب تضعیف رشد اقتصادی می‌شوند و درنتیجه رفاه اجتماعی را کاهش می‌دهند. گذشته از آن حضور پررنگ دولت از طریق افزایش مخارج و درنتیجه افزایش مازاد تقاضای کل از یک طرف و ایجاد کسری بودجه و تأمین آن از طریق استقراض از بانک مرکزی موجبات ایجاد تورم را فراهم می‌کند که تورم موجب بدتر شدن توزیع درآمد می‌شود و لذا رفاه اجتماعی از این طریق نیز کاهش می‌یابد. مبتنی بر نتایج تحقیق پیشنهاد می‌شود به منظور افزایش رفاه اجتماعی لازم است اندازه دولت کوچک‌تر شود که در این راستا اجرای صحیح سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی در واگذاری مالکیت به همراه مدیریت به بخش خصوصی واقعی - (نه خصولتی) - توصیه می‌شود.
روش: در این تحقیق، با مدلسازی عوامل مؤثر بر رفاه اجتماعی با تأکید بر تأثیر اندازه دولت، مدل رگرسیون آستانهای برای اقتصاد ایران برآورد شده است. مدل آستانهای مدلی است که در آن از یک مقدار آستانه به بعد رفتار پیش‌بینی شده توسط مدل به نوعی تغییر جهت می‌دهد. در این مقاله، اندازه دولت متغیر آستانه است که با برآورد حد آستانه اندازه دولت، حدی از اندازه دولت مشخص می‌شود که میزان اندازه دولت را به دو رژیم اندازه بزرگ و کوچک دولت تقسیم می‌کند. سپس میزان تأثیر اندازه دولت در دو رژیم اندازه بزرگ و کوچک دولت بر رفاه اجتماعی برآورد می‌شود.
یافته‌ها : حد آستانه اندازه دولت 29 درصد برآورد شده است که آزمون خودپردازی هانسن نشان می‌دهد آستانه برآورد شده معنادار است و مدل دارای آستانه است. بنابراین مدل آستانهای دارای دو رژیم اندازه دولت بزرگ و کوچک است که تمایز این دو رژیم با حد آستانه 29 درصد مشخص شده است به این معنا که هنگامی‌که اندازه دولت کم‌تر از 29 درصد است در رژیم دولت کوچک هستیم و هنگامی‌که اندازه دولت بیشتر از 29 درصد است در رژیم اندازه دولت بزرگ قرار داریم. ضریب متغیر اندازه دولت نیز در دو رژیم اندازه دولت کوچک و بزرگ اثرات متفاوتی بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است بدین صورت که در رژیم اندازه دولت کوچک، افزایش اندازه دولت تأثیر معناداری بر شاخص رفاه اجتماعی نداشته است اما پس از افزایش اندازه دولت و عبور از حد آستانه 29 درصد و قرار گرفتن در رژیم اندازه دولت بزرگ، افزایش اندازه دولت تأثیر منفی و معناداری بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است. بنابراین اندازه دولت تأثیری غیرخطی و آستانهای بر شاخص رفاه اجتماعی داشته است. همچنین، وقفه اول رفاه اجتماعی در هر دو رژیم اندازه دولت کوچک و بزرگ تأثیر مثبت و معناداری بر رفاه اجتماعی داشته است. علاوه بر آن، در رژیم اندازه دولت کوچک، افزایش درجه باز بودن اقتصاد تأثیر معناداری بر سطح رفاه اجتماعی نداشته است اما با گسترش اندازه دولت و قرار گرفتن در رژیم اندازه دولت بزرگ، درجه باز بودن تأثیر مثبت و معناداری بر رفاه اجتماعی داشته است. نهایتا، نرخ بیکاری در رژیم اندازه دولت کوچک تأثیری معنادار بر رفاه اجتماعی نداشته است درحالی‌که در رژیم اندازه دولت بزرگ تأثیر بیکاری بر رفاه اجتماعی منفی و معنادار بوده است.
بحث: بی معنی‌بودن اثر اندازه دولت بر رفاه اجتماعی در رژیم اندازه دولت کوچک، به دلیل خنثی شدن اثرات مثبت و منفی اندازه دولت بر رفاه اجتماعی است که در این رژیم چون دولت هنوز خیلی در اقتصاد مداخله نکرده است اثرات مثبت همچون ارایه کالاهای عمومی و استخدامهای دولتی و اثرات منفی مخارج همچون ناکارایی مخارج دولت و تقویت رانتجویی همدیگر را خنثی کرده است و برآیند تأثیر اندازه دولت بر رفاه اجتماعی بی‌معنی بوده است اما در رژیم اندازه بزرگ دولت تأثیرات منفی اندازه دولت بر تأثیرات مثبت آن غلبه کرده است و موجب تأثیر منفی اندازه دولت بر رفاه اجتماعی شده است. در رژیم دولت بزرگ به دلایلی چون اثر ازدحامی یا برون‌رانی، رانتجویی گسترده ناشی از حضور دولت بزرگ، ناکارایی مخارج عمرانی دولت و کاهش بهره‌وری نیروی کار در بخش دولتی به دلیل استخدامهای غیرضروری در بخش دولتی همگی موجب تضعیف رشد اقتصادی می‌شوند و درنتیجه رفاه اجتماعی را کاهش می‌دهند. گذشته از آن حضور پررنگ دولت از طریق افزایش مخارج و درنتیجه افزایش مازاد تقاضای کل از یک طرف و ایجاد کسری بودجه و تأمین آن از طریق استقراض از بانک مرکزی موجبات ایجاد تورم را فراهم می‌کند که تورم موجب بدتر شدن توزیع درآمد می‌شود و لذا رفاه اجتماعی از این طریق نیز کاهش می‌یابد. مبتنی بر نتایج تحقیق پیشنهاد می‌شود به منظور افزایش رفاه اجتماعی لازم است اندازه دولت کوچک‌تر شود که در این راستا اجرای صحیح سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی در واگذاری مالکیت به همراه مدیریت به بخش خصوصی واقعی - (نه خصولتی) - توصیه می‌شود.
نوع مطالعه: اصیل |
موضوع مقاله:
رفاه اجتماعی
دریافت: 1397/2/18 | پذیرش: 1397/2/18 | انتشار: 1397/2/18
دریافت: 1397/2/18 | پذیرش: 1397/2/18 | انتشار: 1397/2/18
فهرست منابع
1. آهنگری، ع، رضایی، م، جوکار، (1394)، بررسی تاریخی نقش نفت در اقتصاد ایران با تأکید بر بیماری هلندی چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اردیبهشت1394.
2. رضایی، ا، حسین زاده، ج، فرامرزی، ا، یزدان خواه، م (1392)، تأثیر اندازه دولت بر توزیع درآمد در ایران، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، سال یکم، شماره چهارم، ص36-21.
3. رضایی، م (1390)، نظریه‌های صوری رفاه اجتماعی، فصلنامه حوزه سیاست اجتماعی، شماره صفر، بهار 1390، 27-37.
4. زاهدی اصل، م؛ مبانی رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1381، چاپ اول، ص6.
5. زنور، ب. ه (1384)، فقر و نابرابری درآمد در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 17، ص206-165.
6. شیرین بخش، ش، میقاتی، س (1394)، بررسی تأثیر اندازه دولت بر تورم در کشورهای عضو اوپک، دوفصلنامه مطالعات تجربی اقتصاد ایران شماره دوم، پاییز و زمستان (1394)، دانشگاه ایلام.
7. صادقی، ک، منتظری، ج، دهقانی، ع (1390)، تأثیر اندازه دولت بررشد اقتصادی درکشورهای با درآمد پایین، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال پنجم، شماره 1، بهار 1390، ص107-91.
8. کمیجانی، ا، حق‌شناس، ه (1393)، بررسی آثار اندازه دولت بر رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه علوم اقتصادی، سال هشتم، شماره28.
9. کمیجانی، ا، نظری، ر (1388)، بررسی اندازه دولت بر رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال نهم، شماره3.
10. ماکارو، دیوید؛ رفاه اجتماعی (ساختار و عملکرد)، جغتایی، م. ت و همتی، ف، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، 1378، چاپ اول، ص10.
11. مدنی، س؛ به سوی نظام جامع رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، 1379، چاپ اول، صفحات13-11.
12. موسوی، م و محمدی، م. ع؛ تهران، دانژه، چاپ اول، 1388، ص290-270.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه رفاه اجتماعی
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خ کودکیار، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، ساختمان فارابی
تلفن دفتر نشریه: 02171732851
وب سایت: http://refahj.uswr.ac.ir
ایمیل: refahj@uswr.ac.ir
